لؤلؤ و مرجان در شرط پله اول و دوم منبر روضه خوانان
| لؤلؤ و مرجان در شرط پله اول و دوم منبر روضه خوانان
| |
|---|---|
 | |
| نویسنده | میرزا حسین نوری طبرسی |
| ناشر | دارالکتب الاسلامیة |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | 1375 |
| موضوع | مرثیه و مرثیه‌سرایی ،روضه‌خوانی |
| قطع | رقعی |
لؤلؤ و مرجان در شرط پله اول و دوم منبر روضه خوانان کتابی است درباره‌ی شرایط روضه خوانی که توسط میرزا حسین نوری طبرسی نوشت شده و تحقیق و ویرایش آن را حسین استاد ولی انجام داده است..
درباره نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]
نویسندهٔ کتاب میرزا حسین نوری طبرسی، صاحب مستدرک الوسائل است و این کتاب را پس از آن، در ذوالقعدهٔ 1319 (یک سال پیش از وفات)، تألیف کرده است. وی در آغاز کتاب، از انگیزهٔ نگارش آن چنین می‌گوید: یکی از عالمان هندوستان «مکرّر از آنجا به حقیر شکایت از ذاکرین و روضه‌خوانان آن صوب کرده که در گفتن دروغ حریص و بی‌باک و اصرار تام در نشر اکاذیب و مجعولات دارند، بلکه نزدیک به آن رسیده که آن را جائز دانند و مباح شمارند... و امر فرمود که چند کلمه در این باب به طریق موعظه و مجادلهٔ حسنه نوشته ... شود» (ص 2). آنگاه نویسنده وضع عتبات عالیات و شهرهای ایران را نیز همین گونه دانسته است.
درباره‌ی کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
لؤلؤ و مرجان مشتمل است بر مقدمه، دو فصل و خاتمه. مقدمهٔ کتاب در استحباب روضه‌خوانی و گریستن بر امام حسین و اهل بیت (ع) و مستند به هشت حدیث است.
فصل اول، شرط اول روضه‌خوانی، یعنی اخلاص، است و ذکر چهار مفسده که مترتّب بر ترک اخلاص است و ذکر سه تنبیه. در این فصل از افرادی مذمت شده که ریا را در روضه‌خوانی جائز دانسته و یا روضه‌خوانی را سرمایهٔ تجارت خود کرده‌اند.
فصل دوم، که حجم آن چهار برابر فصل اول است، در بیان شرط دوم روضه‌خوانی، یعنی صدق، است و توضیح آن در ضمن پنج مقام و ذکر چهار تنبیه و سه فرع، در این فصل از اهمیت راستگویی و مفاسد دروغگویی، به‌ویژه دروغ بستن به خداوند و پیشوایان اسلام، سخن رفته و نمونه‌هایی از روضه‌های دروغ نقل و نقد و مذمت از افرادی شده که دروغ گفتن را در روضه‌خوانی، برای گریاندن، جائز دانسته‌اند. خاتمهٔ کتاب، به مذمت از گوش دادن به اخبار دروغ اختصاص دارد.
لؤلؤ و مرجان نخستین کتاب در نقد تحریفات عاشورا و بیانیه‌ای کوبنده علیه روضه‌خوان‌ها (نه روضه‌خوانی و روضه‌خوان‌های واقعی) است. نوری در این کتاب شمشیر را از رو در برابر روضه‌خوان‌ها بسته و به‌شدت به آن‌ها تاخته است. وی روضه‌خوان‌ها را آلوده به ناخالصی و دروغ می‌داند که موجب شده‌اند شیعه را «سخریه و استهزاء» کنند (ص 2) و بگویند «شیعه بیت کذب است» (ص 185). از این رو در اواخر کتاب می‌گوید: «هر که درد دین دارد، باید در خلوات بر مظلومی و غربت اسلام بگرید» (ص 192). وی علت خرابی در وضع روضه‌خوانی را، سکوت و مسامحهٔ «اهل علم» می‌داند و می‌گوید: «اگر اهل علم مسامحه نمی‌کردند و مراقب تمیز صحیح و سقیم و صدق و کذب گفتار این طایفه [روضه‌خوان‌ها] می‌شدند و از گفتن اکاذیب نهی می‌کردند، کار خرابی به اینجا نمی‌رسید» (ص 2). همچنین در اواخر کتاب، با اشاره به همین مطلب، می‌گوید: «تمامی خرابی از سرچشمه است» (ص 189). آنگاه «بزرگان این مذهب» را به مقابله با این وضع دعوت می‌کند (ص 189).
از نکات مهم کتاب، اشارهٔ نوری به پاره‌ای (نزدیک به بیست مورد)، از روضه‌ها و منقولات دروغ است؛ از آن جمله است قصه زعفر جنی و عروسی قاسم در کربلا که هر دو در روضة الشهداء کاشفی آمده است و قصهٔ عروسی «قبل از روضه در هیج کتابی دیده نشده؛ از عصر شیخ مفید تا آن عصر» (ص 184). از دیگر منقولات دروغ، تعداد لشکر مخالفان امام حسین در کربلاست که آن را نزدیک به پانصد هزار تن، بلکه ششصد هزار سواره و دو کرور هر کرور معادل پانصد هزار) پیاده گفته‌اند (ص 160 و 184). همچنین دربارهٔ تعداد کشتگان به دست امام حسین گفته است که به نظر مسعودی در اثبات الوصیة 1800 تن و به نظر ابن شهر آشوب و محمّد بن ابی‌طالب 1950 تن است؛ اما در اسرار الشهادة گزافه‌گویی‌های عجیبی شده که «کذب صریح» است (ص 185).
از دیگر نکات کتاب انتقادهای نویسنده به کتاب‌های چند تن از اعلام است؛ از جمله انتقاد به ارشاد شیخ مفید و روضة الشهداء کاشفی و اسرار الشهادهٔ فاضل دربندی و محرق القلوب نراقی. همچنین انتقاد به سید ابن طاووس و ابن نما که گفته‌اند اهل بیت در بازگشت از شام در روز اربعین به کربلا رسیدند و عزاداری کردند. این انتقاد بدون پاسخ نماند و به آن انتقاد شد. کتاب تحقیق دربارهٔ اول اربعین حضرت سیدالشهداء (ع)، از سید محمّد علی قاضی طباطبائی، انتقاد به این انتقاد و عهده‌دار اثبات این مطلب است که اهل بیت در مراجعت از شام در روز اربعین به کربلا رسیدند.
لؤلؤ و مرجان نخستین کتاب دربارهٔ اصلاح روضه‌خوانی و پاک‌سازی آن است. این کتاب، به لحاظ خرافه‌زدایی، مانند کتاب التنزیه فی اعمال التنبیه، از علامه سید محسن امین، است. همان‌گونه که امین در التنزیه عهده‌دار خرافه‌زدایی از عزاداری و پاک‌سازی آن شده، نوری در لؤلؤ و مرجان عهده‌دار خرافه‌زدایی از روضه‌خوانی و اصلاح آن گردیده است. با این تفاوت که اولاً فضل تقدم در خرافه‌زدایی از آن مؤلف لؤلؤ و مرجان است و غنای علمی کتابش بیشتر، ثانیاً کتاب لؤلؤ و مرجان تقریباً مقبول و مؤثر واقع شد، اما التنزیه مورد مناقشه قرار گرفت و بر آن ردّیّه‌های متعددی نوشته شد.
این اثر با عنوان الؤلؤ و المرجان فی آداب اهل المنبر، به قلم ابراهیم بدوی، به عربی برگردانده شده است (چاپ اول: بیروت، دارالبلاغة، 1423 – 1424).
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 102-104.