مقتل الحسین علیه السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

;
	;
نویسنده	ابوالمؤید موفق بن احمد مکی
ناشر	مطبعةالزهرا
محل نشر	نجف
تاریخ نشر	۱۳۶۷ ه.ش
تعداد صفحات	۲۵۴+۲۵۸ ص
قطع	رقعی
تعداد جلد	۲

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۱۱

مقتل الحسین علیه‌السلام کتابی درباره‌ی فضایل رسول خدا(ص)، حضرت خدیجه(س)، حضرت فاطمه بنت اسد، امیرالمؤمنین(ع) و حضرت فاطمه(س)، امام حسین(ع) و پیشگویی‌های رسول خدا درباره‌ی امام حسین (ع) و شهادت ایشان است.

درباره نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کتاب حاضر به قلم ابوالمؤید موفق بن احمد مکی^[۱] است. نویسنده کتاب (م ۵۶۸ ه. ق)^[۲]، معروف به خطیب خوارزم و اخطب خوارزم و خوارزمی، فقیه حنفی، محدث، ادیب و خطیب نامدار عصر خود و از شاگردان جارالله زمخشری و از علاقه‌مندان به اهل بیت(ع) است.

خوارزمی را مورخ و محدث اهل سنت، منصف و محب اهل بیت توصیف نموده اند^[۳] که آثار متعددی در بیان شرح زندگانی، مناقب و سجایای ائمه (ع) دارد. کتاب های: قضایای امیرالمومنین (ع)، ردالشمس علی امیرالمومنین (ع)، مناقب امیرالمومنین (ع)، الاربعین فی مناقب النبی الامین (ع)، و وصیت امیرالمومنین (ع) و همچنین کتاب مقتل الحسین (ع) از آثار خوارزمی می باشد.^[۴]

درباره‌ی کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مقتل الحسین علیه السلام یکی از مقاتل به جای مانده از قرن ششم هجری و از جمله آثار ابوالموید خوارزمی (484- 568 ق)^[۵] می باشد. این کتاب دارای دو جلد و مجموعا شامل یک سرآغاز و پانزده فصل به این ترتیب است:

در فصل اول تا پنجم، به برخی فضایل رسول خدا(ص)، حضرت خدیجه، حضرت فاطمه بنت اسد، امیرالمؤمنین(ع) و حضرت فاطمه(س) پرداخته شده‌است.

فصل ششم در فضایل امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است.

فصل هفتم تا چهاردهم ویژه امام حسین(ع) است و در آن، به ترتیب، از این مسائل سخن رفته است:

فضایل ویژه امام حسین(ع)
پیشگویی‌های رسول خدا(ص) درباره امام حسین(ع) و شهادت او
رویدادهای میان آن حضرت و ولید بن عتبه و مروان بن حکم
ورود آن حضرت به مکه و نامه‌های مردم کوفه به او و رفتن مسلم بن عقیل به آنجا و شهادت وی
خروج آن حضرت از مکه به عراق و رخدادهای در آن مسیر و ورود به کربلا و شهادت در آنجا
مجازات قاتلان آن حضرت
مصیبت‌های وارد شده به آن حضرت و مرثیه‌های سروده شده در سوگ او
زیارت تربت آن حضرت

پایان بخش کتاب (فصل پانزدهم)، درباره قیام مختار است.^[۶]

کتاب حاضر یکسره درباره امام حسین(ع) نیست، اما از آنجا که عنوان آن مقتل‌الحسین علیه‌السلام است و اغلب مطاوی آن در همین باره، در این کتابشناسی معرفی می‌شود.

مهمترین آن فصول، فصل یازدهم در رابطه با شهادت امام حسین (ع) است که جداگانه توسط مصطفی صادقی برای نخستین بار به فارسی ترجمه و با عنوان شرح غم امام حسین علیه‎السلام در 252 صفحه در سال 1388 برای نخستین بار و در سال 1400 برای دومین مرتبه با ویراستاری مجدد و طرح جلد جدید، توسط انتشارات مسجد مقدس جمکران تجدید چاپ و منتشر شد.

بررسى کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مقتل‌الحسین کتابی است تاریخی-روایی که در آن، تاریخ به روایت پیشوایان اسلام و محدثان و مورخان گزارش شده‌است. از این کتاب چند نسخه خطی اصیل در دست است که تاریخ استنساخ یکی از قدیمی ترین آنها در سال 986 ق و توسط محمد بن حسین عمیدی حسینی نجفی می باشد.^[۷] استنساخ دیگری از آن ، در سال 1306 قمری، به توسط سیدمحمدمهدی طباطبائی حسنی و از روی نسخه 986 ق انجام گردید.^[۸] طی چند دهه اخیر نسخه های خطی مقتل الحسین چندین باردر خارج از کشور چاپ و منتشر شده است.^[۹]

روایات و گزارش‌های تاریخی کتاب با ذکر سند است و بیشترین مطالب آن، از فصل نهم به بعد، برگرفته از الفتوح ابن اعثم است^[۱۰]. برخی از مشایخ روایت خوارزمی که در این کتاب فراوان از آن‌ها روایت کرده‌است، عبارتند از: جارالله زمخشری، حسن بن احمد عطار همدانی و شهردار بن شیرویه دیلمی.

مقتل‌الحسین پس از کتاب ‌الاربعین (کتاب دیگر همین نویسنده)، نوشته شده‌است. چه، خوارزمی در پایان فصل اول (ج ۱، ص ۲۱) و در پایان فصل چهارم (ج ۱، ص ۵۰)، خواننده را به کتاب‌الاربعین ارجاع می‌دهد. اما معلوم نیست که این مقتل پس از کتاب المناقب (کتاب دیگر همین نویسنده) نوشته شده‌باشد.

میزان اعتبار گزارش خوارزمی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خوارزمی روایاتی را که در این کتاب نقل می‌کند، تلقی به قبول کرده‌است. وی ظاهراً تنها در یک جا (ج ۲، ص ۲، ذیل نخستین حدیث) به ضعف یک روایت تصریح کرده که آن هم از قول دیگری است. در غیر این مورد، او به بررسی سند یا متن روایات نپرداخته‌است.

با اینکه مقتل‌الحسین مورد رجوع شیعه است و از آن بسیار روایت می‌کنند، برخی روایاتش به نظر شیعه مجعول است. از جمله روایاتی که در آن بهترین مردم، پس از پیامبر، ابوبکر و عمر دانسته شده‌است (ج۱، ص ۴۳، فصل ۴). همچنین روایتی که در آن گفته شده‌است ابوبکر بر پیکر حضرت فاطمه(س) نماز گزارد و او، همراه علی و عمر و چند تن دیگر، به خاکش سپردند (ج ۱، ص ۸۶، فصل ۵). نیز می‌توان به روایتی اشاره کرد که به روزه گرفتن در عاشورا تحریض شده‌است (ج ۲، ص ۳، فصل ۱۱)، و عاشورا را عید و حتی هفتاد عید، شمرده‌است (ج ۲، ص ۴، فصل ۱۱).

بخشی از این کتاب، که ویژه امام حسین(ع) است، باعنوان شرح غم حسین(ع) به قلم مصطفی صادقی، به فارسی برگردانده شده‌است (چاپ اول: قم، مسجد جمکران، ۱۳۸۸).

برای تحقیق بیشتر درباره کتاب حاضر رجوع شود به:

سید عبدالعزیز طباطبایی، اهل‌البیت علیهم السلام فی المکتبةالعربیة (چاپ اول: قم، مؤسسه آل‌البیت، ۱۴۱۷ ه. ق)، ص ۵۴۰-۵۴۶

محمد قزوینی، «کتاب مقتل ابوالمؤید خوارزمی»، یادگار (سال چهارم، شماره هشتم، اردیبهشت ۱۳۲۷)، ص ۵۷-۶۴.

این مقاله در کتاب مقالات قزوینی، گردآوری عبدالکریم جربزه‌دار (چاپ اول: انتشارات اساطیر، ۱۳۶۳)، ج ۲ ص ۲۷۴-۲۸۴، نیز چاپ شده‌است.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص ۴۰-۴۱.

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ یا موفق بن احمد بن محمد بکری مکی (رنجبر، ص 65).
↑ ابوموید موفق بن احمد المکی خوارزمی، ص 9.
↑ ابوموید موفق بن احمد المکی خوارزمی، ص9.
↑ جعفریان، صص 20- 21.
↑ ابوموید موفق بن احمد المکی خوارزمی، ص 9.
↑ ابوموید موفق بن احمد خوارزمی، ص 11.
↑ کتابخانه ملی، ذیل عنوان مقتل الحسین خوارزمی.
↑ قزوینی، ص 57.
↑ به عنوان نمونه در سال های 1948 و 1965 به اهتمام موسسه فرهنگی پژوهشی الجواد چاپ و منتشر شد. (ر.ک: کتابخانه ملی، ذیل عنوان مقتل خوارزمی) همچنین نسخه دیگری از آن مقتل که همراه با تحقیق و تعلیق محمد سماوی بود را مطبعه الزهراء در سال 1367 در دو جلد چاپ و منتشر ساخت. (ر.ک: اسفندیاری، ص 40). مکتبه المفید در سال 1399 ق و دارالنور الهدی نیز در سال 1418 قمری آن نسخه را چاپ و منتشر کرده‎اند. (رنجبر، ص 66)
↑ اسفندیاری، ص 41.

[1] یا موفق بن احمد بن محمد بکری مکی (رنجبر، ص 65).

[2] ابوموید موفق بن احمد المکی خوارزمی، ص 9.

[3] ابوموید موفق بن احمد المکی خوارزمی، ص9.

[4] جعفریان، صص 20- 21.

[5] ابوموید موفق بن احمد المکی خوارزمی، ص 9.

[6] ابوموید موفق بن احمد خوارزمی، ص 11.

[7] کتابخانه ملی، ذیل عنوان مقتل الحسین خوارزمی.

[8] قزوینی، ص 57.

[9] به عنوان نمونه در سال های 1948 و 1965 به اهتمام موسسه فرهنگی پژوهشی الجواد چاپ و منتشر شد. (ر.ک: کتابخانه ملی، ذیل عنوان مقتل خوارزمی) همچنین نسخه دیگری از آن مقتل که همراه با تحقیق و تعلیق محمد سماوی بود را مطبعه الزهراء در سال 1367 در دو جلد چاپ و منتشر ساخت. (ر.ک: اسفندیاری، ص 40). مکتبه المفید در سال 1399 ق و دارالنور الهدی نیز در سال 1418 قمری آن نسخه را چاپ و منتشر کرده‎اند. (رنجبر، ص 66)

[10] اسفندیاری، ص 41.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-ابومخنف . چاپ دوم: قم، منشورات الرضی، 1362. 231 ص، وزیری. 7
+{{جعبه اطلاعات کتاب
-لوط بن یحیای ازدی، مکنی و مشهور به ابومخنف، در نیمهٔ دوم قرن اول هجری در کوفه به دنیا آمد و در سال 157 یا 158 درگذشت. پدر وی، یحیی بن سعید، از یاران امام علی - ع - بود و جذش، مخنف بن سلیم یا سالم، از یاران آن حضرت و پیامبر . ابومخنف از موز خان نامدار صدر اسلام و در شمار نخستین افرادی بود که کتاب مستقلی دربارهٔ قیام امام حسین - ع - نوشت. در مذهب وی اختلاف است: برخی وی را شیعه و برخی از اهل سنت شمردهاند؛ امّا چنین می نماید که او شیعه بوده است، و یا بسیار متمایل به تشیع. در همسر حال، ابومخنف مورد اعتماد شیعه است و بسیاری از رجالیان وی را توثیق کردهاند. ابومخنف در حدود چهل کتاب داشته که متأشفانه همهٔ آنها از میان رفته است؛ از جمله: المغازی، الزدّة الغارات، فتوح الاسلام، فتوح خراسان، مقتل امیرالمؤمنین علیه الشلام، مقتل الحسن علیه السلام و مقتل الحسین علیه الشالام. مهمترین کتاب، یا از مهمترین کتابهای او، مقتل الحسین علیہ السّلام است. این کتاب تا حدود قرن چھارم، یا نزدیک به آن، موجود بوده و طبری در تاریخش از آن نقل کرده است. امّا بعدها این کتاب مهم، مانند دیگر کتابهای ابومخنف، از میان رفت و اکنون هیچ نسخه ای از آن موجود نیست. کتاب حاضر، که به نام مقتل ابومخنف مشهور است، نه تنها از او نیست، بلکه حتی نمیتوان آن را منسوب به او دانست و بنا به دلایلی مجعول است و احتمالاً در قرن ششم ساخته شده است، و به همین دلیل، در کتابشناسی حاضر در شمار آثار این قرن می آید. این کتاب را از آن رو از آثار قرن ششم میدانیم که ابن شهر آشوب، که در قرن ششم میزیست، مطلبی در مناقب از آن نقل می کند که در تاریخ طبری و الارشاد شیخ مفید، که از ابومخنف روایت می کنند، موجود نیست و، بنابراین، احتمال می رود که از همین مقتل مجعول نقل قول می کند. برخی از دلایلی مجعول بودن این کتاب به این شرح است: 1. محتوای این مقتل با تاریخ طبری بسیار متفاوت است؛ حال آنکه طبری بدون واسطه، یا به یک واسطه، از این کتاب نقل کرده است. 2. نخستین عبارت این مقتل چنین است: «قال ابومخنف : حداثنا ابوالمنذر هشام عن محمّد بن سائب الکلبی» (ص 5). مخدوش بودن این سند اظهر من الشمس است. زیرا هشام شاگرد ابومخنف است. از این عبارت دانسته میشود که جاعلی کتاب، جاهلی به تراجم نیز بوده است. در عبارت فوق حتی اگر «عن» صورت تحریف شدهٔ «ابن» باشد، باز هم این استدلال به قوت خود باقی است. 3. در صفحهٔ 12 کتاب آمده است: «روی الکلینی فی حدیث....» با اینکه کلینی نزدیک به صد سال پس از مرگ ابومخنف به دنیا آمده است. 4. در صفحهٔ 113 کتاب آمده است طر ماح بن عدی پس از آنکه هفتاد نفر را از لشکر عمر سعد کشت، خودش نیز کشته شد. حال آنکه طبری در تاریخش (ج 5، ص 406-407)، از ابومخنف نقل می کند که طر ماح بن عدی در کربلا حاضر نبود. 5. هندسه و ساختار کتاب، حتی برخی عبارتها و واژههای آن، نشان میدهد که از آثار متأخران است و شباهت به کتابهای متقدمان ندارد. بسیاری از رجالیان و کتابشناسان، به مجعول بودن این مقتل تصریح کردهاند و آن را از ابومخنف ندانسته اند. از جمله نوری در کتاب لولز و مرجان گفته است: «ابومخنف لوط بن یحیی از بزرگان محدثین و معتمد ارباب میمیر و تواریخ است و مقتل او در نهایت اعتبار؛ چنانچه چنانکها از نقل اعاظم علمای قدیم از آن و از سایر مؤلفاتش معلوم میشود. ولکن افسوس که اصل مقتل بی عیب او در دست نیست و این مقتل موجود که به او نسبت دهند مشتمل است بر بعضی مطالب منکرهٔ مخالف اصول مذهب، و البته آن را آعادی و جهال به جهت پارهای از اغراض فاسده در آن کتاب داخل کردند و از این جهت از حد اعتبار و اعتماد افتاده، بر منفردات آن هیچ وثوقی نیست.... و عالم جلیل شیخ خلف آل عصفور در بعضی رسائل خود، که اجوبهٔ سی مسأله است، زحمت بسیاری در تطبیق اعظم منکرات آن کتاب بر اصول مذهب کشیده، ولکن بر متأمل در آن پوشیده نیست که جز تکلف حاصلی ندارد» (ص 150). همچنین سید عبدالحسین شرف الدین در کتاب مؤلفو الشیعة فی صدر الاسلام (بغداد، مکتبة الاندلس)، میگوید: «پوشیده نیست کتاب مقتل الحسین علیه السلام، که رایج است، منسوب به ابومخنف و شامل احادیث فراوانی است که ابومخنف از آنها اطلاع نداشته و آنها را به دروغ به او نسبت داده اند. و اصولاً دروغ بستن به او زیاد شده است و این گواه تر بزرگی اوست)) (ص (fY_普い شیخ عباس قمی نیز در کتاب هدایة الاحباب (چاپ دوم: تهران، انتشارات امیرکبیر، 1363)، میگوید: «مقتل او [ ابومخنف ]، اگر در دست بود، در نهایت اعتبار بود؛ چنانچه چنانکه] از نقل اعاظم علمای قدیم از آن معلوم می شود. لکن افسوس و آه که اصل آن مقتل، مانند مقتل کلبی و مدائنی و امثال آنها، به تمادی ایام مفقود شده و به دست ما نرسیده. و اما این مقتلی که در دست است و در آخر عاشر بحار طبع شده است و به ابومخنف بیچاره نسبت می دهند، معلوم نیست از کیست و از ابومخنف نیست. و ابوجعفر طبری در تاریخ خود در باب مقتل امام حسین - علیه الشلام - از مقتل ابومخنف بسیار نقل کرده و من بسیاری از آن رادر نفس المہموم نقل کردم.و کسی کہ آن منقولات رابا مقتل معروف منتسب به ابی مخنف مطابقه کند، مییابد که ابداً به هم ربطی و نسبتی ندارند. فعلی هذا این کتاب ابی مخنف معروف اعتبار ندارد و بر متفزدات آن هیچ اعتماد نیست. و الله العالم» (ص 45). مطالب این مقتل به قیام امام اختصاص دارد و در آن از خروج امام از مدینه، فرستادن مسلم بن عقیل به کوفه، رفتن امام به کربلا و شهادت آن حضرت و یارانش، روانه کردن اسیران به کوفه و شام و برگشت آنها به مدینه و مرگ یزید سخن رفته است. با اینکه در مجعول بودن این مقتل تردیدی نیست، اما بسیار مورد استناد قرار گرفته و در شکل گیری اندیشهٔ شیعی دربارهٔ امام حسین - ع - مؤثر بوده است. شاهد اینکه مقتل مزبور بارها در ایران و عراق و هند به نام ابومخنف منتشر، و نیز دو بار به فارسی ترجمه شده است: نخست با عنوان مفتاح البکاء و الحزن و الاسف علی شهید الطف، به قلم محمّد طاهر
+| عنوان           =
-موسوی دزفولی در سال 1322 قمری، همراه ترجمهٔ کتاب اخذ الار فی احوال المختار، منسوب
+| عنوان اصلی      =
-به ابومخنف، و بار دیگر با عنوان مقتل الحسین علیه الشلام یا اولین تاریخ شیعه از واقعهٔ کربلا و قیام مختار همراه ترجمهٔ همان کتاب مجعول و منسوب به ابومخنف در بارهٔ مختار، به قلم محمّد باقر انصاری و محمّد صادق انصاری (قم، دار الکتاب، 5 ه 14 ق). گفتنی است مطالب کتاب طبری دربارهٔ حضرت سید الشهدا - ع - بارها از سوی محققان استخراج و به صورت مستقل چاپ شده است. فهرست این آثار بدین شرح است: قیام سید الشهداء حسین بن علی مرع - و خونخواهی مختار به روایت طبری و انشای ابوعلی بلعمی، از محمد سرور مولایی (انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1359)؛ مقتل الحسین علیه السلام، از حسن غفاری (قم، کتابخانهٔ آیت الله العظمی مرعشی، 1398 ق)؛ استشهاد الحسین، از سید جمیلی (چاپ اول: بیروت، دار الکتاب العربی، 1406)؛ واقعه الطف، از محمّد هادی یوسفی غروی (چاپ اول: مؤشسة النشر الاسلامی، 1409 ق)؛ قیام جاوید: گردانیدهٔ مقتل الحسین ای مخنف، از حجت الله جودکی (چاپ اول: تهران، مؤشسهٔ فرهنگی - انتشاراتی تبیان، 1377)؛ شهادة الحسین فی تسلسلها التاریخی من المنطلق حتی المقتل، از محمّد حسین حسینی جلالی (چاپ سوم: عمّان، دار الیاقوت، 1425). علاوه بر اینها، هر چه از ابومخنف در منابع نقل شده، به اهتمام کامل سلمان جبوری در دو جلد، ذیل عنوان نصوص من تاریخ ابی مخنف منتشر شده است (چاپ اول: بیروت، دار المحجة البیضاء و دار الرسول الاکرم، 1419). بخشی از جلد اول این کتاب (ص 399 - 507)، در بارهٔ امام حسین - ع - است. برای تحقیق بیشتر در بارهٔ ابومخنف و مقتل او رجوع شود به: سید علی میر شریفی، «ابومخنف و سرگذشت مقتل وی»، آینهٔ پژوهشی (سال اول، شمارهٔ دوم، مرداد و شهریور 1369)، ص 31- 40؛ پژوهشکدهٔ علوم انسانی دانشگاه امام حسین(ع)، خورشید شهادت : مجموعهٔ مقالات برگزیدهٔ اولین سمینار بررسی ابعاد زندگانی امام حسین علیه الشلام، ویراستهٔ محمّد دانشگر (چاپ اول: تهران، دانشگاه امام حسین(ع)، 1374)، د 1، ص 33-62، مقالهٔ «ابومخنف از دی و قیام عاشورا با تکیه بر مقتل وی»، از عبدالله رجایی ؛ هادی حسین حمود، «حول مقتل الحسین لابی مخنف»، الموسم (مجلد سوم، شمارهٔ 12، 1412)، ص 148 -151؛ غلامحسین زرگری نژاد، نهضت امام حسین (ع) و قیام کربلا (چاپ اول: تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم اسلامی دانشگاهها، 1383)، ص 5 - 28.
+| برگرداننده      =
+| ویراستار          =
+| به کوشش     =
+| تصویر           = مقتل الحسین.jpg
+| زیرنویس تصویر   =
+| نویسنده         = ابوالمؤید موفق بن احمد مکی
+| تصویرگر         =
+| طراح جلد        =
+| زبان            =
+| مجموعه          =
+| موضوع           =
+| سبک             =
+| ناشر            = مطبعةالزهرا
+| ناشر فارسی      =
+| محل انتشارات    = نجف
+| تاریخ نشر       = ۱۳۶۷ ه.ش
+| تاریخ نشر فارسی =
+| محل ناشر فارسی  =
+| نوع رسانه       =
+| صفحه            = ۲۵۴+۲۵۸ ص
+| قطع             =رقعی
+| اندازه وزن                =
+| شمارگان        =
+| نوبت چاپ    =
+| تعداد جلد      =۲
+| شابک            =
+| کتاب‌خانهٔ ملی ایران    =
+| پس از           =
+| پیش از          =
+}}'''مقتل الحسین علیه‌السلام''' کتابی درباره‌ی فضایل رسول خدا(ص)، حضرت خدیجه(س)، حضرت فاطمه بنت اسد، امیرالمؤمنین(ع) و حضرت فاطمه(س)، [[حسین بن على (ع)|امام حسین(ع)]] و پیشگویی‌های رسول خدا درباره‌ی [[امام حسین (ع)]] و [[شهادت]] ایشان است.
+==درباره نویسنده==
+کتاب حاضر به قلم [[ابوالمؤید موفق بن احمد مکی]]<ref>یا موفق بن احمد بن محمد بکری مکی (رنجبر، ص 65).</ref> است. نویسنده کتاب (م ۵۶۸ ه. ق)<ref>ابوموید موفق بن احمد المکی خوارزمی، ص 9.</ref>، معروف به خطیب خوارزم و اخطب خوارزم و خوارزمی، فقیه حنفی، محدث، ادیب و خطیب نامدار عصر خود و از شاگردان جارالله زمخشری و از علاقه‌مندان به اهل بیت(ع) است.
+خوارزمی را مورخ و محدث اهل سنت، منصف و محب اهل بیت توصیف نموده اند<ref>ابوموید موفق بن احمد المکی خوارزمی، ص9.</ref> که آثار متعددی در بیان شرح زندگانی، مناقب و سجایای ائمه (ع) دارد. کتاب های: قضایای امیرالمومنین (ع)، ردالشمس علی امیرالمومنین (ع)، مناقب امیرالمومنین (ع)، الاربعین فی مناقب النبی الامین (ع)، و وصیت امیرالمومنین (ع) و همچنین کتاب مقتل الحسین (ع) از آثار خوارزمی می باشد.<ref>جعفریان، صص 20- 21.</ref>
+==درباره‌ی کتاب==
+[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=4470380&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author مقتل الحسین علیه السلام] یکی از مقاتل به جای مانده از قرن ششم هجری و از جمله  آثار ابوالموید خوارزمی (484- 568 ق)<ref>ابوموید موفق بن احمد المکی خوارزمی، ص 9.</ref> می باشد. این کتاب دارای دو جلد و مجموعا شامل یک سرآغاز و پانزده فصل به این ترتیب است:
+در فصل اول تا پنجم، به برخی فضایل رسول خدا(ص)، حضرت خدیجه، حضرت فاطمه بنت اسد، امیرالمؤمنین(ع) و حضرت فاطمه(س) پرداخته شده‌است.
+فصل ششم در فضایل امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است.
+فصل هفتم تا چهاردهم ویژه امام حسین(ع) است و در آن، به ترتیب، از این مسائل سخن رفته است:
+*فضایل ویژه امام حسین(ع)
+*پیشگویی‌های رسول خدا(ص) درباره [[امام حسین|امام حسین(ع)]] و شهادت او
+*رویدادهای میان آن حضرت و [[ولید بن عتبه]] و [[مروان بن حکم]]
+*ورود آن حضرت به مکه و نامه‌های مردم [[کوفه]] به او و رفتن [[مسلم بن عقیل]] به آنجا و شهادت وی
+*خروج آن حضرت از مکه به عراق و رخدادهای در آن مسیر و ورود به کربلا و شهادت در آنجا
+*مجازات قاتلان آن حضرت
+*مصیبت‌های وارد شده به آن حضرت و مرثیه‌های سروده شده در سوگ او
+*زیارت [[تربت]] آن حضرت
+پایان بخش کتاب (فصل پانزدهم)، درباره قیام مختار است.<ref>ابوموید موفق بن احمد خوارزمی، ص 11.</ref>
+کتاب حاضر یکسره درباره امام حسین(ع) نیست، اما از آنجا که عنوان آن مقتل‌الحسین علیه‌السلام است و اغلب مطاوی آن در همین باره، در این کتابشناسی معرفی می‌شود.
+مهمترین آن فصول، فصل یازدهم در رابطه با شهادت امام حسین (ع) است که جداگانه توسط مصطفی صادقی برای نخستین بار به فارسی ترجمه و با عنوان شرح غم امام حسین علیه‎السلام در 252 صفحه در سال 1388 برای نخستین بار و در سال 1400 برای دومین مرتبه با ویراستاری مجدد و طرح جلد جدید، توسط انتشارات مسجد مقدس جمکران تجدید چاپ و منتشر شد.
+==بررسى کتاب==
+مقتل‌الحسین کتابی است تاریخی-روایی که در آن، تاریخ به روایت پیشوایان اسلام و محدثان و مورخان گزارش شده‌است. از این کتاب چند نسخه خطی اصیل در دست است که تاریخ استنساخ یکی از قدیمی ترین آنها در سال 986 ق و توسط محمد بن حسین عمیدی حسینی نجفی می باشد.<ref>کتابخانه ملی، ذیل عنوان مقتل الحسین خوارزمی.
+</ref> استنساخ دیگری از آن ، در سال 1306 قمری، به توسط سیدمحمدمهدی طباطبائی حسنی و از روی نسخه 986 ق انجام گردید.<ref>قزوینی، ص 57.</ref> طی چند دهه اخیر نسخه های خطی مقتل الحسین چندین باردر خارج از کشور چاپ و منتشر شده است.<ref>به عنوان نمونه در سال های 1948 و 1965 به اهتمام موسسه فرهنگی پژوهشی الجواد چاپ و منتشر شد. (ر.ک: کتابخانه ملی، ذیل عنوان مقتل خوارزمی) همچنین نسخه دیگری از آن مقتل که همراه با تحقیق و تعلیق محمد سماوی بود را مطبعه الزهراء در سال 1367 در دو جلد چاپ و منتشر ساخت. (ر.ک: اسفندیاری، ص 40). مکتبه المفید در سال 1399 ق و دارالنور الهدی نیز در سال 1418 قمری آن نسخه را چاپ و منتشر کرده‎اند. (رنجبر، ص 66) </ref>
+روایات و گزارش‌های تاریخی کتاب با ذکر سند است و بیشترین مطالب آن، از فصل نهم به بعد، برگرفته از الفتوح ابن اعثم است<ref>اسفندیاری، ص 41.</ref>. برخی از مشایخ روایت خوارزمی که در این کتاب فراوان از آن‌ها روایت کرده‌است، عبارتند از: جارالله زمخشری، حسن بن احمد عطار همدانی و شهردار بن شیرویه دیلمی.
+مقتل‌الحسین پس از کتاب ‌الاربعین (کتاب دیگر همین نویسنده)، نوشته شده‌است. چه، خوارزمی در پایان فصل اول (ج ۱، ص ۲۱) و  در پایان فصل چهارم (ج ۱، ص ۵۰)، خواننده را به کتاب‌الاربعین ارجاع می‌دهد. اما معلوم نیست که این مقتل پس از کتاب [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1325932&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author المناقب] (کتاب دیگر همین نویسنده) نوشته شده‌باشد.
+==میزان اعتبار گزارش خوارزمی==
+خوارزمی روایاتی را که در این کتاب نقل می‌کند، تلقی به قبول کرده‌است. وی ظاهراً تنها در یک جا (ج ۲، ص ۲، ذیل نخستین حدیث) به ضعف یک روایت تصریح کرده که آن هم از قول دیگری است. در غیر این مورد، او به بررسی سند یا متن روایات نپرداخته‌است.
+با اینکه مقتل‌الحسین مورد رجوع شیعه است و از آن بسیار روایت می‌کنند، برخی روایاتش به نظر شیعه مجعول است. از جمله روایاتی که در آن بهترین مردم، پس از پیامبر، ابوبکر و عمر دانسته شده‌است (ج۱، ص ۴۳، فصل ۴). همچنین روایتی که در آن گفته شده‌است ابوبکر بر پیکر حضرت فاطمه(س) نماز گزارد و او، همراه علی و عمر و چند تن دیگر، به خاکش سپردند (ج ۱، ص ۸۶، فصل ۵). نیز می‌توان به روایتی اشاره کرد که به روزه گرفتن در عاشورا تحریض شده‌است (ج ۲، ص ۳، فصل ۱۱)، و عاشورا را عید و حتی هفتاد عید، شمرده‌است (ج ۲، ص ۴، فصل ۱۱).
+بخشی از این کتاب، که ویژه امام حسین(ع) است، باعنوان شرح غم حسین(ع) به قلم مصطفی صادقی، به فارسی برگردانده شده‌است (چاپ اول: قم، مسجد جمکران، ۱۳۸۸).
+برای تحقیق بیشتر درباره کتاب حاضر رجوع شود به:
+*سید عبدالعزیز طباطبایی، اهل‌البیت علیهم السلام فی المکتبةالعربیة (چاپ اول: قم، مؤسسه آل‌البیت، ۱۴۱۷ ه. ق)، ص ۵۴۰-۵۴۶
+*محمد قزوینی، «کتاب مقتل ابوالمؤید خوارزمی»، یادگار (سال چهارم، شماره هشتم، اردیبهشت ۱۳۲۷)، ص ۵۷-۶۴.
+*این مقاله در کتاب مقالات قزوینی، گردآوری عبدالکریم جربزه‌دار (چاپ اول: انتشارات اساطیر، ۱۳۶۳)، ج ۲ ص ۲۷۴-۲۸۴، نیز چاپ شده‌است.
 ==منابع==
-کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 42-45.
+کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص ۴۰-۴۱.
 ==پی نوشت==
-[[رده:کتاب ها]]
+[[رده:کتاب‌ها]]
+[[en:Maqtal al-Hussain (al-Khwarizmi)]]
+<references />{{کتاب‌شناسی امام حسین (ع)}}

ن ب و کتاب‌شناسی امام حسین (ع)
تاریخ	حیاة الامام الحسین• مع الرکب الحسینی • پس از پنجاه سال
فضائل	الخصائص الحسینیة
روایات	مسند الامام الشهید • موسوعة کلمات الامام الحسین • اربعین حسینیه
مقتل	مثیر الاحزان • اللهوف • ذخیرة الدارین • روضة الشهداء • مقتل ابومخنف • نفس المهموم • مقتل مقرم • مقتل خوارزمی • لواعج الاشجان • فیض الدموع • موسوعة کربلاء • الحسین و بطلة کربلاء • تسمیة من قتل مع الحسین • ذوب النضار • درسی که حسین به انسانها آموخت • تسلیة المجالس • تظلم الزهراء • اسرار الشهادة • الدمعة الساکبة • قمقام زخار • طوفان البکاء • نفثة المصدور • المنتخب • معالی السبطین • نور العین • عنوان الکلام • تذکرة الشهداء • محرق القلوب
سایر	شهید جاوید • ابصار العین • حماسه حسینی • کتاب فرهنگ عاشورا • اقناع اللائم علی اقامة المآتم
کتاب‌شناسی عاشورا / واقعه کربلا / یاران امام حسین علیه‌السلام