ناصر الدین شاه قاجار: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
ناصرالدین‌ شاه قاجار (25 تیر 1210 - 12 اردیبهشت 1275) ک معروف به «قبلهٔ عالم»، «سلطان صاحبقران» و بعد «شاهِ‌شهید»، چهارمین پادشاه شاه از دودمان قاجار ایران بود.
{{جعبه اطلاعات پادشاهی
 
| نام = [[پرونده:Shir & Khorshid1.svg|40px]] ناصرالدین‌شاه قاجار [[پرونده:Shir & Khorshid1.svg|40px]]
 
| تصویر = nasereddin shah.jpg
 
|اندازه تصویر = 250px
| زیرنویس تصویر =عکسی از ناصرالدین شاه
| دوران =
| تاجگذاری =
| تفویض =
| تعمید =
| نام کامل = ناصرالدین میرزا
| لقب = سلطان صاحبقران{{سخ}}شاه‌بابا{{سخ}}شاه شهید
| زادروز = ۲۵ تیر ۱۲۱۰ ه. ش
| زادگاه = دهکدهٔ کهنمو از توابع اسکو، تبریز، آذربایجان
| تاریخ درگذشت = ۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵ ه. ش
| محل درگذشت = حرم شاه عبدالعظیم، شهر ری
| آرامگاه = حرم شاه عبدالعظیم، شهر ری
| پیش از = مظفرالدین‌شاه قاجار
| پس از = محمدشاه
| همسر = 85 صیغه و عقدی
| کاخ = کاخ گلستان
| دودمان = قاجاریان|سلسلهٔ قاجاریه
| آواز سلطنتی =
| شعار سلطنتی =
| پدر = محمدشاه قاجار
| مادر = مهد علیا
| فرزندان = ۴۲ فرزند
| دین =اسلام شیعه
| امضاء        =[[پرونده:Naser al-Din Shah Qajar Signature.jpg|بی‌قاب]]
}}
'''ناصرالدین‌ شاه قاجار''' (۱۲۱۰ ه. ش - ۱۲۷۵ ه. ش) چهارمین پادشاه شاه از دودمان قاجار، از [[مرثیه]] سریان ایرانی است.  
==زندگینامه==
==زندگینامه==
وى پس از پدرش محمد شاه با کاردانى میرزا تقى خان امیر کبیر در سال 1264 ه.ق به سلطنت رسید. ولى این پادشاه خودکامه و جوان بر اثر سعایت بدخواهان هنوز چهار سال از صدارت امیر کبیر نگذشته بود که او را از سمت خود خلع و به فین کاشان تبعید کرد و پس از گذشت چهل روز به قتل وى فرمان داد و بارقۀ امیدى که در دل ملت براى آبادانى و ترقى کشور پدید آمده بود به خاموشى گرایید. وى به شعر و نقاشى علاقه‌مند بوده و به رسم تفنن در این دو مقولۀ هنرى آثارى پدید آورده است که چندان اوجى ندارد.وى در هفدهم ذیقعدۀ سال 1313 توسط میرزا رضا کرمانى کشته شد. <ref>تاریخ کامل ایران،دکتر عبد الله رازى،تهران،نشر اقبال،چاپ چهارم،سال 1362،ص 526.</ref>
ناصرالدین شاه معروف به «قبلهٔ عالم»، «سلطان صاحبقران» و بعد «شاهِ‌شهید» در 25 تیر ماه ۱۲۱۰ ه. ش در توابع اسکو در تبریز به دنیا آمد. وی از جمله شاعرانی بود که به نقاشی هم علاقه‌مند بود و دیوانی از او برجای مانده‌است. او به رسم تفنن در این دو رده هنرى آثارى پدید آورده‌است.ناصرالدین شاه اشعاری درباره [[حسین بن على (ع)|امام حسین(ع)]] نیز سروده‌است. وى در هفدهم ذیقعدۀ سال ۱۳۱۳ ه. ق توسط میرزا رضا کرمانى کشته‌شد.<ref>تاریخ کامل ایران، دکتر عبد الله رازى، تهران، نشر اقبال، چاپ چهارم، سال ۱۳۶۲، ص ۵۲۶.</ref>


==سبک شعرى==
==آثار==


آثار منظوم معدودى که از وى در تذکره‌هاى فارسى آمده است عموما در سبک عراقى سروده شده و از ضوابط این سبک شعرى پیروى مى‌کند.
آثار منظوم معدودى که از وى در تذکره‌هاى فارسى آمده‌است عموما در سبک عراقى سروده شده و از ضوابط این سبک شعرى پیروى مى‌کند. به جز مثنوى ماتمى او در رثاى [[علی اصغر (ع)|حضرت على اصغر(ع)]] که بازتاب نسبتا فراگیرى داشته‌است، اثر منظوم دیگرى از او به ثبت نرسیده‌است. با این حال رویکرد امثال او که در رأس هرم قدرت و حکومت قرار داشته‌اند به مقوله‌هاى آیینى، موجب پدید آمدن آثار منظوم بسیارى در دو زمینۀ ماتمى و مناقبى شده و در طول دورۀ ناصرى نیز (حدود ۵۰ سال) اشعار آیینى فراوانى به ثبت رسیده که سرایندگان آن‌ها غالبا با دربار ناصرى بى‌ارتباط نبوده‌اند.


==دامنۀ تأثیر آثار عاشورایى وى==
تذکره‌نویسان این رباعى را به او نسبت داده‌اند که به هنگام تشرف به [[حرم امام حسین (ع)|حرم امام حسین(ع)]] بالبداهه سروده‌است:
{{شعر}}
{{ب| اسکندر و من، اى شه معبود صفات | در سیر جهان صرف نمودیم اوقات }}


به جز مثنوى ماتمى او در رثاى حضرت على اصغر(ع)که بازتاب نسبتا فراگیرى داشته است، اثر منظوم دیگرى از او به ثبت نرسیده و در زمینۀ شعر مناقبى نیز آثار درخور توجهى ندارد.
{{ب| بر همت من کجا رسد همت او؟ | من خاک درت جستم و او آب حیات<ref>''شاهان شاعر''، ابوالقاسم حالت، تهران، انتشارات علمى، بى‌تا، ص ۳۴۹.</ref> }}
 
{{پایان شعر}}
تذکره‌نویسان این رباعى را به او نسبت داده‌اند که به هنگام تشرف به حرم مطهر حسینى بالبداهه سروده است:
==اشعار==


{{ب| اسکندر و من،اى شه معبود صفات | در سیر جهان صرف نمودیم اوقات }}
تنها مرثیۀ [[عاشورا|عاشورایى]] که از وى در اختیار داریم، مثنوى کوتاهى است که در رثاى حضرت على اصغر(ع) سروده شده که داراى صبغۀ بیدلانه و عرفانى است:
 
{{ب| بر همت من کجا رسد همت او؟ | من خاک درت جستم و او آب حیات <ref>شاهان شاعر،ابو القاسم حالت،تهران،انتشارات علمى،بى‌تا،ص 349.</ref> }}
رویکرد امثال او که در رأس هرم قدرت و حکومت قرار داشته‌اند به مقوله‌هاى آیینى، موجب پدید آمدن آثار منظوم بسیارى در دو زمینۀ ماتمى و مناقبى شده و در طول دورۀ ناصرى نیز(حدود 50 سال)اشعار آیینى فراوانى به ثبت رسیده که سرانیدگان آنها غالبا با دربار ناصرى بى‌ارتباط نبوده‌اند.
 
===برگزیدۀ آثار عاشورایى او===
 
تنها مرثیۀ عاشورایى که از وى در اختیار داریم،مثنوى کوتاهى است که در رثاى حضرت على اصغر(ع)سروده شده که داراى صبغۀ بیدلانه و عرفانى است:
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| عشقبازى کار هر شیاد نیست | این شکار دام هر صیاد نیست }}
{{ب| عشقبازى کار هر شیاد نیست | این شکار دام هر صیاد نیست }}


{{ب| عاشقى را قابلیت لازم است | طالب حق را،حقیقت لازم است }}
{{ب| عاشقى را قابلیت لازم است | طالب حق را، حقیقت لازم است }}


{{ب| عشق از معشوق اول سرزند | تا به عاشق جلوۀ دیگر کند }}
{{ب| عشق از معشوق اول سرزند | تا به عاشق جلوۀ دیگر کند }}
خط ۳۷: خط ۵۸:
{{ب| روز عاشورا در آن میدان عشق | کرد رو را جانب سلطان عشق }}
{{ب| روز عاشورا در آن میدان عشق | کرد رو را جانب سلطان عشق }}


{{ب| بار الها!این سرم،این پیکرم | این علمدار رشید،این اکبرم }}
{{ب| بار الها! این سرم، این پیکرم | این علمدار رشید، این اکبرم }}


{{ب| این سکینه،این رقیه،این رباب | این عروس دست و پا در خون خضاب }}
{{ب| این سکینه، این رقیه، این رباب | این عروس دست و پا در خون خضاب }}


{{ب| این من و این ذکر یا رب یا ربم | این من و این ناله‌هاى زینبم }}
{{ب| این من و این ذکر یا رب یا ربم | این من و این ناله‌هاى زینبم }}


{{ب| پس خطاب آمد ز حق کاى شاه عشق | اى حسین،اى یکه تاز راه عشق }}
{{ب| پس خطاب آمد ز حق کاى شاه عشق | اى حسین، اى یکه تاز راه عشق }}


{{ب| گر تو بر من عاشقى اى محترم | پرده برکش من به تو عاشق‌ترم }}
{{ب| گر تو بر من عاشقى اى محترم | پرده برکش من به تو عاشق‌ترم }}
خط ۵۷: خط ۷۸:
{{ب| خوش بود در بزم یاران بلبلى | خاصه در منقار او برگ گلى }}
{{ب| خوش بود در بزم یاران بلبلى | خاصه در منقار او برگ گلى }}


{{ب| خود تو:بلبل،گل:على اصغرت | زودتر بشتاب سوى داورت }}
{{ب| خود تو: بلبل، گل: على اصغرت | زودتر بشتاب سوى داورت }}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


==منابع==


*[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، ''کاروان شعر عاشورا''، زمزم هدایت، ج۱، ص ۴۰۸-۴۱۰.]]


 
==پی نوشت==
==کتابشناسی==
[[رده:شاعران]]
محمد علی مجاهدی، ''کاروان شعر عاشورا''، زمزم هدایت، ج1، ص 408-410.
<references />{{شاعران}}
[[رده:شاعران قرن سیزدهم]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران ایرانی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۴۵

Shir & Khorshid1.svg ناصرالدین‌شاه قاجار Shir & Khorshid1.svg
Nasereddin shah.jpg
عکسی از ناصرالدین شاه
نام کامل ناصرالدین میرزا
لقب(ها) سلطان صاحبقران
شاه‌بابا
شاه شهید
زادروز ۲۵ تیر ۱۲۱۰ ه. ش
زادگاه دهکدهٔ کهنمو از توابع اسکو، تبریز، آذربایجان
مرگ ۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵ ه. ش
محل مرگ حرم شاه عبدالعظیم، شهر ری
آرامگاه حرم شاه عبدالعظیم، شهر ری
پیش از مظفرالدین‌شاه قاجار
پس از محمدشاه
کاخ کاخ گلستان
دودمان قاجاریان
پدر محمدشاه قاجار
مادر مهد علیا
فرزندان ۴۲ فرزند
دین اسلام شیعه
امضا Naser al-Din Shah Qajar Signature.jpg

ناصرالدین‌ شاه قاجار (۱۲۱۰ ه. ش - ۱۲۷۵ ه. ش) چهارمین پادشاه شاه از دودمان قاجار، از مرثیه سریان ایرانی است.

زندگینامه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ناصرالدین شاه معروف به «قبلهٔ عالم»، «سلطان صاحبقران» و بعد «شاهِ‌شهید» در 25 تیر ماه ۱۲۱۰ ه. ش در توابع اسکو در تبریز به دنیا آمد. وی از جمله شاعرانی بود که به نقاشی هم علاقه‌مند بود و دیوانی از او برجای مانده‌است. او به رسم تفنن در این دو رده هنرى آثارى پدید آورده‌است.ناصرالدین شاه اشعاری درباره امام حسین(ع) نیز سروده‌است. وى در هفدهم ذیقعدۀ سال ۱۳۱۳ ه. ق توسط میرزا رضا کرمانى کشته‌شد.[۱]

آثار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آثار منظوم معدودى که از وى در تذکره‌هاى فارسى آمده‌است عموما در سبک عراقى سروده شده و از ضوابط این سبک شعرى پیروى مى‌کند. به جز مثنوى ماتمى او در رثاى حضرت على اصغر(ع) که بازتاب نسبتا فراگیرى داشته‌است، اثر منظوم دیگرى از او به ثبت نرسیده‌است. با این حال رویکرد امثال او که در رأس هرم قدرت و حکومت قرار داشته‌اند به مقوله‌هاى آیینى، موجب پدید آمدن آثار منظوم بسیارى در دو زمینۀ ماتمى و مناقبى شده و در طول دورۀ ناصرى نیز (حدود ۵۰ سال) اشعار آیینى فراوانى به ثبت رسیده که سرایندگان آن‌ها غالبا با دربار ناصرى بى‌ارتباط نبوده‌اند.

تذکره‌نویسان این رباعى را به او نسبت داده‌اند که به هنگام تشرف به حرم امام حسین(ع) بالبداهه سروده‌است:

اسکندر و من، اى شه معبود صفات در سیر جهان صرف نمودیم اوقات
بر همت من کجا رسد همت او؟ من خاک درت جستم و او آب حیات[۲]

اشعار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تنها مرثیۀ عاشورایى که از وى در اختیار داریم، مثنوى کوتاهى است که در رثاى حضرت على اصغر(ع) سروده شده که داراى صبغۀ بیدلانه و عرفانى است:

عشقبازى کار هر شیاد نیست این شکار دام هر صیاد نیست
عاشقى را قابلیت لازم است طالب حق را، حقیقت لازم است
عشق از معشوق اول سرزند تا به عاشق جلوۀ دیگر کند
تا به حدى که برد هستى از او سر زند صد شورش و مستى از او
شاهد این مدعا خواهى اگر بر حسین و حالت او کن نظر
روز عاشورا در آن میدان عشق کرد رو را جانب سلطان عشق
بار الها! این سرم، این پیکرم این علمدار رشید، این اکبرم
این سکینه، این رقیه، این رباب این عروس دست و پا در خون خضاب
این من و این ذکر یا رب یا ربم این من و این ناله‌هاى زینبم
پس خطاب آمد ز حق کاى شاه عشق اى حسین، اى یکه تاز راه عشق
گر تو بر من عاشقى اى محترم پرده برکش من به تو عاشق‌ترم
غم مخور که من خریدار توام مشترى بر جنس بازار توام
هرچه بودت داده‌اى در راه ما مرحبا صد مرحبا خود هم بیا
خود بیا که مى‌کشم من ناز تو عرش و فرشم جمله پاانداز تو
لیک خود تنها میا در بزم یار خود بیا و اصغرت را هم بیار
خوش بود در بزم یاران بلبلى خاصه در منقار او برگ گلى
خود تو: بلبل، گل: على اصغرت زودتر بشتاب سوى داورت

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. تاریخ کامل ایران، دکتر عبد الله رازى، تهران، نشر اقبال، چاپ چهارم، سال ۱۳۶۲، ص ۵۲۶.
  2. شاهان شاعر، ابوالقاسم حالت، تهران، انتشارات علمى، بى‌تا، ص ۳۴۹.