کسایی مروزی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''کسایی مروزی''' یکی از شاعران | '''کسایی مروزی''' (۳۴۱ ه. ق-۳۹۴ ه. ق) یکی از شاعران عهد سامانی و اوایل عهد غزنوی است که نخستین [[مرثیه|مرثیه]]<nowiki/>ی [[عاشورا|عاشورایی]] را سروده‌است. | ||
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | {{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | ||
| نام = کسایی مروزی | | نام = کسایی مروزی | ||
| تصویر = | | تصویر =کسایی مروزی.jpg | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| نام اصلی = | | نام اصلی = ابوالحسن یا ابوالاسحاق مجدالدّین اسحاق کسایی مروزی | ||
| زمینه فعالیت = | | زمینه فعالیت = | ||
| ملیت = | | ملیت = | ||
| تاریخ تولد = | | تاریخ تولد = ۲۷ماه شوّال سال ۳۴۱ ه. ق | ||
| محل تولد = مرو | | محل تولد = مرو | ||
| والدین = | | والدین = | ||
| تاریخ مرگ = | | تاریخ مرگ = ۳۹۴ ه. ق | ||
| محل مرگ = مرو | | محل مرگ = مرو | ||
| علت مرگ = | | علت مرگ = | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
|امضا = | |امضا = | ||
}} | }} | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
ابوالحسن یا ابوالاسحاق مجدالدّین اسحاق کسایی مروزی در ۲۷ ماه شوّال سال ۳۴۱ ه. ق در مرو متولد شد. وی از شاعران ایران در قرن چهارم هجری است. در اواخر عهد سامانی و اوایل عهد غزنوی می‌زیسته و محمد عوفی، از شاعران ایرانی، وی را در شمار شعرای «آل سبکتکین» نام برده‌است. در آغاز کار شاعری مدّاح بود و از مدایحش قطعاتی در تذکره‌ها موجود است. نخست مدّاح سامانیان و نیز مدّاح عبداللّه بن احمد عتبی وزیر نوح بن منصور بود. ولی در اواخر عمر پشیمان شد و از مداحی دست کشید و به سرودن اشعاری در پند و اندرز و مدح و رثای اهل بیت(ع) پرداخت. | |||
کسایی به مذهب تشیع معتقد | کسایی به مذهب تشیع معتقد بوده‌است و اکثر اشعارش در منقبت اهل بیت(ع) است. او یکی از بزرگترین شاعران ادب فارسی و نخستین شاعر پارسی زبان است که مرثیه‌ی عاشورایی سروده‌است. با توجه به شواهد قطعی تاریخی و آثار این سخنور بزرگ، تردیدی در تشیّع او وجود ندارد. | ||
کسایی از استادان مسلّم شعر عصر خویش بود و در ابداع مضامین و بیان معانی و توصیفات و ایراد تشبیهات مهارت و قدرت بسیار داشت. زبان ساده و شیرین او راه را به تعقید و تکلّف بسته و بیانی مطبوع و دلنشین ارائه | کسایی از استادان مسلّم شعر عصر خویش بود و در ابداع مضامین و بیان معانی و توصیفات و ایراد تشبیهات مهارت و قدرت بسیار داشت. زبان ساده و شیرین او راه را به تعقید و تکلّف بسته و بیانی مطبوع و دلنشین ارائه داده‌است. او علاوه بر توصیفات و مدایح، مواعظ و حکمت را هم در شعر فارسی به کمال رساند و مقدمات ظهور شاعرانی چون [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] را فراهم ساخت. | ||
ناصرخسرو به اشعار کسایی نظر داشته‌است و حال آن که این شاعر خودپسندی خاص دارد و آسان با کسی در نمی‌آمیزد و از اینجا پیداست که کسایی را ارج و مقامی والا بوده است. | |||
در مورد تاریخ وفاتش اطلاع درستی در دست نمی‌باشد، آنچه مسلّم است تا سال ۳۹۱ ه. ق زنده بوده و پنجاه سال سن داشته‌است، و این معنی از اشعار وی آشکار می‌باشد. به نظر می‌آید بعد از سال تولد ناصرخسرو (۳۹۴ ه. ق) وفات یافته‌باشد.<ref>کسایی مروزی؛ زندگی و اندیشه و شعر او. لغت نامه دهخدا. تاریخ ادبیات ایران؛ ج ۱، ص ۳۷۴مجمع الفصحاء؛ ج ۳، ص ۱۱۳۴لنقض. ص ۲۳۱جله آرمان؛ ش ۱، ص ۲۷</ref> | |||
==آثار== | |||
اگر چه آثار کسایی مروزی طی شرارت‌های زشت تعصّب‌گرایی از بین رفته و جای تأسف بسیار دارد، امّا آنچه که به جا مانده عبارتند از: قصاید، غزل و ابیات پراکنده که در حدود ۲۰۰ بیت می‌باشد. | |||
==اشعار== | ==اشعار== | ||
=== | ===شعر ۱=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| بیزارم از پیاله و ز ارغوان و لاله|ما و خروش و ناله، کنجی گرفته مأوا }} | {{ب| بیزارم از پیاله و ز ارغوان و لاله|ما و خروش و ناله، کنجی گرفته مأوا }} | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۰۴: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
=== | ===شعر ۲=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| فهم کن، گر مؤمنی فضل امیر المؤمنین|فضل حیدر، شیر یزدان مرتضای پاکدین }} | {{ب| فهم کن، گر مؤمنی فضل امیر المؤمنین|فضل حیدر، شیر یزدان مرتضای پاکدین }} | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۱۲: | ||
{{ب| فضل زین الاصفیا، داماد فخر انبیا|کافریدش خالقِ خلقْ آفرین از آفرین }} | {{ب| فضل زین الاصفیا، داماد فخر انبیا|کافریدش خالقِ خلقْ آفرین از آفرین }} | ||
{{ب| «قُلْ تَعالَوْا نَدْعُ <ref> اشاره به آیه | {{ب| «قُلْ تَعالَوْا نَدْعُ <ref> اشاره به آیه ۳ سوره آل عمران در مورد مباهله با مسیحیان نجران.</ref> برخوان، و رندانی گوش دار|لعنت یزدان ببین از «نَبْتَهِلْ» تا «کاذِبِینَ» }} | ||
{{ب| «لا فتی الّا علی» <ref> قسمتی از حدیث «لا فتی الّا علیّ لا سیف الّا ذو الفقار» جوانمردی جز علی نیست و شمشیری جز ذو الفقار نمی‌باشد.</ref> برخوان و تفسیرش بدان|با که گفت و یا که داند گفت جز روح الامین }} | {{ب| «لا فتی الّا علی» <ref> قسمتی از حدیث «لا فتی الّا علیّ لا سیف الّا ذو الفقار» جوانمردی جز علی نیست و شمشیری جز ذو الفقار نمی‌باشد.</ref> برخوان و تفسیرش بدان|با که گفت و یا که داند گفت جز روح الامین }} | ||
| خط ۱۲۱: | خط ۱۱۸: | ||
{{ب| آن نبی، و ز انبیا کس نی به علم، او را نظیر|وین ولی، وز اولیا کس نی به فضل، او را قرین }} | {{ب| آن نبی، و ز انبیا کس نی به علم، او را نظیر|وین ولی، وز اولیا کس نی به فضل، او را قرین }} | ||
{{ب| آن چراغ عالم آمد <ref>اشاره به آیه | {{ب| آن چراغ عالم آمد <ref>اشاره به آیه ۴۵و ۴۶سوره احزاب «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِیراً وَ داعِیاً إِلَی اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِیراً» ای رسول گرامی، ما تو را به رسالت فرستادیم تا بر نیک و بد خلق گواه باشی و خوبان را به رحمت مژده دهی و بدان را از عذاب خدا بترسانی و به اذن حق خلق را به سوی خدا دعوت کنی و چراغ فروزان عالم باشی.</ref> و ز همه عالم بدیع|وین امام امّت آمد و ز همه امّت گزین }} | ||
{{ب| از متابع گشتن او حور یابی با بهشت|و ز مخالف گشتن او ویل یابی با انین }} | {{ب| از متابع گشتن او حور یابی با بهشت|و ز مخالف گشتن او ویل یابی با انین }} | ||
| خط ۱۴۳: | خط ۱۴۰: | ||
{{ب| کان همه مقتول و مسمومند و مجروح از جهان|وین همه میمون و منصورند امیر الفاسقین؟! }} | {{ب| کان همه مقتول و مسمومند و مجروح از جهان|وین همه میمون و منصورند امیر الفاسقین؟! }} | ||
{{ب| ای کسایی، هیچ مندیش از نواصب وز عدو|تا چنین گویی مناقب، دل چرا داری حزین؟! <ref> گزیده اشعار کسایی؛ ص | {{ب| ای کسایی، هیچ مندیش از نواصب وز عدو|تا چنین گویی مناقب، دل چرا داری حزین؟! <ref> گزیده اشعار کسایی؛ ص ۴۸</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج | *[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج ۲، ص: ۷۳۳-۷۳۵] | ||
==پی نوشت== | ==پی نوشت== | ||
| خط ۱۵۷: | خط ۱۵۳: | ||
[[رده:شاعران فارسی زبان]] | [[رده:شاعران فارسی زبان]] | ||
[[رده:شاعران متقدم]] | [[رده:شاعران متقدم]] | ||
<references />{{شاعران}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۵ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۰۹
کسایی مروزی (۳۴۱ ه. ق-۳۹۴ ه. ق) یکی از شاعران عهد سامانی و اوایل عهد غزنوی است که نخستین مرثیه‌ی عاشورایی را سروده‌است.
| کسایی مروزی | |
|---|---|
 | |
| نام اصلی | ابوالحسن یا ابوالاسحاق مجدالدّین اسحاق کسایی مروزی |
| زادروز | ۲۷ماه شوّال سال ۳۴۱ ه. ق مرو |
| مرگ | ۳۹۴ ه. ق مرو |
زندگینامه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابوالحسن یا ابوالاسحاق مجدالدّین اسحاق کسایی مروزی در ۲۷ ماه شوّال سال ۳۴۱ ه. ق در مرو متولد شد. وی از شاعران ایران در قرن چهارم هجری است. در اواخر عهد سامانی و اوایل عهد غزنوی می‌زیسته و محمد عوفی، از شاعران ایرانی، وی را در شمار شعرای «آل سبکتکین» نام برده‌است. در آغاز کار شاعری مدّاح بود و از مدایحش قطعاتی در تذکره‌ها موجود است. نخست مدّاح سامانیان و نیز مدّاح عبداللّه بن احمد عتبی وزیر نوح بن منصور بود. ولی در اواخر عمر پشیمان شد و از مداحی دست کشید و به سرودن اشعاری در پند و اندرز و مدح و رثای اهل بیت(ع) پرداخت.
کسایی به مذهب تشیع معتقد بوده‌است و اکثر اشعارش در منقبت اهل بیت(ع) است. او یکی از بزرگترین شاعران ادب فارسی و نخستین شاعر پارسی زبان است که مرثیه‌ی عاشورایی سروده‌است. با توجه به شواهد قطعی تاریخی و آثار این سخنور بزرگ، تردیدی در تشیّع او وجود ندارد.
کسایی از استادان مسلّم شعر عصر خویش بود و در ابداع مضامین و بیان معانی و توصیفات و ایراد تشبیهات مهارت و قدرت بسیار داشت. زبان ساده و شیرین او راه را به تعقید و تکلّف بسته و بیانی مطبوع و دلنشین ارائه داده‌است. او علاوه بر توصیفات و مدایح، مواعظ و حکمت را هم در شعر فارسی به کمال رساند و مقدمات ظهور شاعرانی چون ناصرخسرو را فراهم ساخت.
ناصرخسرو به اشعار کسایی نظر داشته‌است و حال آن که این شاعر خودپسندی خاص دارد و آسان با کسی در نمی‌آمیزد و از اینجا پیداست که کسایی را ارج و مقامی والا بوده است.
در مورد تاریخ وفاتش اطلاع درستی در دست نمی‌باشد، آنچه مسلّم است تا سال ۳۹۱ ه. ق زنده بوده و پنجاه سال سن داشته‌است، و این معنی از اشعار وی آشکار می‌باشد. به نظر می‌آید بعد از سال تولد ناصرخسرو (۳۹۴ ه. ق) وفات یافته‌باشد.[۱]
آثار[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اگر چه آثار کسایی مروزی طی شرارت‌های زشت تعصّب‌گرایی از بین رفته و جای تأسف بسیار دارد، امّا آنچه که به جا مانده عبارتند از: قصاید، غزل و ابیات پراکنده که در حدود ۲۰۰ بیت می‌باشد.
اشعار[ویرایش | ویرایش مبدأ]
شعر ۱[ویرایش | ویرایش مبدأ]
| بیزارم از پیاله و ز ارغوان و لاله | ما و خروش و ناله، کنجی گرفته مأوا | |
| دست از جهان بشویم، عزّ و شرف نجویم | مدح و غزل نگویم، مقتل کنم تقاضا | |
| میراث مصطفی را، فرزند مرتضی را | مقتول کربلا را، تازه کنم تولّا | |
| آن میر سر بریده، در خاک و خون تپیده | از آب ناچشیده، گشته اسیر غوغا | |
| تنها و دل شکسته، بر خویشتن گرسنه | از خانمان گسسته و ز اهل بیت و آباء | |
| از شهر خویش رانده، و ز ملک بر فشانده | مولی ذلیل مانده، بر تخت ملک مولی | |
| مجروح خیره گشته، ایّام تیره گشته | بدخواه چیره گشته، بی‌رحم و بی‌محابا | |
| صفین و بدر و خندق، حجّت گرفته با حق | خیل یزید احمق، یک یک به خونش کوشا | |
| پاکیزه آل یاسین، گمراه و زار و مسکین | وان کینه‌های پیشین، آن روز گشته پیدا | |
| آن پنج ماهه کودک، باری چه کرد ویحک | کز پای تا به تارک، مجروح شد مُفاجا؟ [۲] | |
| بیچاره شهربانو، مصقول [۳] کرده زانو | بیجاده [۴] گشته لؤلؤ، بر درد ناشکیبا | |
| آن زینب غریوان، اندر میان دیوان | آل زیاد و مروان نظاره گشته عمداً | |
| مؤمن چنین تمّنا هرگز کند؟ نگو، نی | چونین نکردمانی، نه هیچ گبر و ترسا | |
| آن بی‌وفا و غافل، غرّه شده به باطل | ابلیس‌وار جاهل، کرده به کفر مبدا | |
| رفت و گذاشت گیهان [۵] دید آن بزرگ برهان | وین رازهای پنهان، پیدا کنند فردا | |
| تخم جهان بی‌بر، این است وزین فزون‌تر | کهتر عدوی مهتر، نادان عدوی دانا | |
| بر مقتل ای کسایی، برهان همی نمایی | گر هم براین بپایی، بی‌خار گشت خرما | |
| مؤمن درم پذیرد، تا شمع دین بمیرد | ترسا به زر بگیرد، سُمّ خر مسیحا | |
| تا زنده‌ای چنین کن، دلهای ما حزین کن | پیوسته آفرین کن بر اهل بیت زهرا (س) |
شعر ۲[ویرایش | ویرایش مبدأ]
| فهم کن، گر مؤمنی فضل امیر المؤمنین | فضل حیدر، شیر یزدان مرتضای پاکدین | |
| فضل آن کس کز پیمبر بگذری فاضل‌تر اوست | فضل آن رکن مسلمانی، امام المتّقین | |
| فضل زین الاصفیا، داماد فخر انبیا | کافریدش خالقِ خلقْ آفرین از آفرین | |
| «قُلْ تَعالَوْا نَدْعُ [۶] برخوان، و رندانی گوش دار | لعنت یزدان ببین از «نَبْتَهِلْ» تا «کاذِبِینَ» | |
| «لا فتی الّا علی» [۷] برخوان و تفسیرش بدان | با که گفت و یا که داند گفت جز روح الامین | |
| آن نبی، و ز انبیا کس نی به علم، او را نظیر | وین ولی، وز اولیا کس نی به فضل، او را قرین | |
| آن چراغ عالم آمد [۸] و ز همه عالم بدیع | وین امام امّت آمد و ز همه امّت گزین | |
| از متابع گشتن او حور یابی با بهشت | و ز مخالف گشتن او ویل یابی با انین | |
| ای به دست دیو ملعون سال و مه گشته اسیر | تکیه کرده بر گمان، برگشته از عین الیقین | |
| گر نجات خویش خواهی در سفینه‌ی نوح شو | چند باشی چون رهی تو بینوای دل رهین | |
| دامن اولاد حیدر گیر و از طوفان مترس | گرد کشتی گیر و بنشان این فزع اندر پسین | |
| گر نیاسایی تو، هرگز روزه نگشایی به روز | و ز نماز شب همیدون ریش گردانی جبین | |
| بی توّلا بر علی و آل او دوزخ تو راست | خوار و بی‌تسلیمی از تسنیم و از خلد برین | |
| سیصد و هفتاد سال از وقت پیغمبر گذشت | سیر شد منبر ز نام و خون سکین و تگین | |
| منبری کالوده گشت از پای مروان و یزید | حقّ صادق کی شناسد وان زین العابدین؟! | |
| مرتضی و آل او با ما چه کردند از جفا | یا چه حرمت یافتیم از معتصم یا مستعین | |
| کان همه مقتول و مسمومند و مجروح از جهان | وین همه میمون و منصورند امیر الفاسقین؟! | |
| ای کسایی، هیچ مندیش از نواصب وز عدو | تا چنین گویی مناقب، دل چرا داری حزین؟! [۹] |
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ کسایی مروزی؛ زندگی و اندیشه و شعر او. لغت نامه دهخدا. تاریخ ادبیات ایران؛ ج ۱، ص ۳۷۴مجمع الفصحاء؛ ج ۳، ص ۱۱۳۴لنقض. ص ۲۳۱جله آرمان؛ ش ۱، ص ۲۷
- ↑ مفاجا: مرگ ناگهانی.
- ↑ مصقول: صیقل داده شده.
- ↑ بیجاده: یاقوت.
- ↑ گیهان: کیهان، جهان.
- ↑ اشاره به آیه ۳ سوره آل عمران در مورد مباهله با مسیحیان نجران.
- ↑ قسمتی از حدیث «لا فتی الّا علیّ لا سیف الّا ذو الفقار» جوانمردی جز علی نیست و شمشیری جز ذو الفقار نمی‌باشد.
- ↑ اشاره به آیه ۴۵و ۴۶سوره احزاب «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِیراً وَ داعِیاً إِلَی اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِیراً» ای رسول گرامی، ما تو را به رسالت فرستادیم تا بر نیک و بد خلق گواه باشی و خوبان را به رحمت مژده دهی و بدان را از عذاب خدا بترسانی و به اذن حق خلق را به سوی خدا دعوت کنی و چراغ فروزان عالم باشی.
- ↑ گزیده اشعار کسایی؛ ص ۴۸