فرسان الهیجاء (کتاب)

فُرْسانُ الْهَیْجاء (ترجمه: سواران نبرد) نوشته ذبیح­الله محلاتی 230 تن از اصحاب امام حسین(ع) در واقعه عاشورا را در دو جلد معرفی می­کند. اصل کتاب به زبان عربی است که بعدها نویسنده آن را به فارسی ترجمه کرده‌­است ولی اکنون نسخه عربی آن در دسترس نیست.

درباره­ نویسنده

ذبیح الله مشتاق عسگری معروف به ذبیح الله محلاتی (1271- 1366 ش) روحانی و نویسنده شیعه است. وی دروس مقدماتی خود را در محلات فراگرفت و سپس از سیدابوالحسن اصفهانی و میرزاحسن نائینی اجازه روایت را دریافت کرد. از محلاتی آثار زیادی بجای مانده که از نمونه آنها می­توان به رَیاحین الشَریعه، قُره­العَین، اختران تابناک، فرسان الهیجاء و ... را نام برد. وی در سال 1366 در بین الحرمین حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد.

درباره­ کتاب

در کتاب فرسان الهیجاء، نویسنده  شرح 230 تن از اصحاب امام حسین(ع) به ترتیب حروف الفبا در کربلا و پس از واقعه عاشورا، در بصره و کوفه را روایت می­کند. کتاب در دو جلد تالیف شده است که در جلد اول 140 تن از «الف تا عین»، «ابوثمامه صائدی» تا« عمار بن حسان طائی» و در جلد دوم 90 تن  از «ع تا ی»، « عمار بن ابی سلامه همدانی» تا «یزید بن مهاجر» را معرفی میکند. مولف در کتاب شرح حال، اسم و نسب و چگونگی شهادت آنها را توضیح می­دهد. در پایان کتاب نیز به قیام مختار و سرانجام قاتلین امام حسین(ع) پرداخته شده‌­است.

فرسان الهیجا در ابتدا به زبان عربی نوشته شده و بعدها توسط نویسنده به فارسی ترجمه شد. البته نسخه عربی موجود نیست. محمد شعاع فاخر در سال 1386 شمسی متن فارسی آن را با نام "فرسان الهیجاء فی تراجم اصحاب سید الشهدا" به زبان عربی برگردانده است. نگارش جلد اول در سال 1348 قمری پایان یافت و در زمان حیات نویسنده توسط انتشارات بوذرجمهری چاپ شد. البته چاپهای دیگر از کتاب نیز موجود است.

ارزش و اهمیت کتاب

مولف کتاب فرسان الهیجاء در تایید صحت گفتار خویش در شرح حال شهدا، از کتب جدید و قدیم ، با ذکر عنوان کتاب و شماره صفحه در پانویس استفاده کرده‌­است. نثر کتاب ساده و بدون پیچیدگی است. از ایرادات وارد بر آن این است که اسامی اصحاب اغلب با مقاتل معتبر همخوانی ندارد. محمد اسفندیاری معتقد است که نویسنده درستی و نادرستی برخی گفته‌ها را پیگیر نشده، مثلا افرادی که جز شهدا نبوده‌اند را در زمره شهدا نام برده و یا اینکه نام یک فرد را به گمان اینکه اسم دو نفر بوده، دو بار ذکر کرده است.

منابع

• مجاهدی، محمدعلی ، پژوهشی در مقتل­های فارسی
• اسفندیاری، محمد ، کتابشناسی تاریخی امام حسین