ثارالله، خون حسین علیه السلام در رگهای اسلام
کتاب ثارالله، خون حسین ع‍ل‍ی‍ه‌ال‍س‍لام در رگهای اسلام نوشته حسین عندلیب همدانی به شخصیت شناسی امام حسین(ع) و بررسی کتابهای مقتل و واقعه کربلا می‌پردازد.
| ثارالله
| |
|---|---|
 | |
| نویسنده | حسین عندلیب همدانی |
| ناشر | م‍وس‍س‍ه در راه ح‍ق |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | 1379 |
| شابک | ۹۶۴-۶۴۲۵-۳۵-۶ |
| تعداد صفحات | ۳۳۵ |
| موضوع | شخصیت شناسی امام حسین(ع) |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
درباره کتاب
کتاب ثارالله نوشته حسین عندلیب همدانی در چهار فصل با عناوین: شخصیت‌شناسی امام حسین(ع)، مقتل‌نگاری، گزیده‌هایی از مقاتل امام و یاران او، رثا و سوگواری در 519 صفحه توسط انتشارات جمکران چاپ و منتشر شده‌است.
روش طرح مطالب کتاب به این صورت است که در آغاز هر بحث یک روایت، شعر، یا بخش‌هایی از مقاتل ذکر شده سپس به توضیح آنها پرداخته‌است و برای یک حدیث یا واقعه تاریخی، منابع گوناگونی از جهت صحت آن آورده شده‌است.
ناشر در مقدمه کتاب ویژگی‌هایی برای کتاب بیان کرده از جمله: بهره‌گیری از نکات تفسیری، برداشت‌های ادبی، رجال و صحابه‌شناسی، آشنایی با جامعه‌شناسی عرب و آداب و رسوم و ... که نشان‌دهنده غنای محتوایی اثر است از این روست که آیت‌الله استادی کتاب ثارالله را یکی از آثار مهم در رابطه با امام حسین(ع) می‌داند و اسفندیاری نیز در کتاب «کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع)» این کتاب را در دو صفحه معرفی کرده‌است.
این کتاب با عنوان ثارالله توسط انتشارات خمیه در سال 1388 و با نام ثارالله، خون حسین علیه السلام در رگهای اسلام توسط مسجد جمکران در سال 1392 در 519 صفحه نیز به چاپ رسیده‌است.
چکیده‌ای از کتاب
فصل اول با عنوان «شخصیت‌شناسی امام حسین(ع)» دارای 44 بخش با عناوین: اسناد جاودانه، آیینه در برابر آیینه، چشمه‌سار پاکی‌ها، فطرت دلهای مومن، سوره نور و ... است که در این چکیده به مختصری توضیح در چند بخش می‌پردازیم:
در بخش اول با عنوان «اسناد جاودانه» اشاره به آیات قرآنی مانند آیه 61 سوره آل‌عمران، آیه 33 سوره احزاب و ... دارد که مفسرین در تفسیر سوره، آن را به امام حسین(ع) نسبت می‌دهند.
بخش دوم کتاب با عنوان «آیینه در برابر آیینه» اشاره به حرکتی از امام حسین(ع) در آینده دارد که استوار بر مبنای شریعت محمدی است.
عنوان بخشی دیگر «آخرین یادگار آل عبا» است که امام صادق(ع) در پاسخ این سوال که «چرا روز عاشورا روز مصیبت و غم است و ایام دیگر حتی روز رحلت پیامبر(ص) و دیگر اصحاب کسا این ویژگی را ندارد؟» میفرماید: بی‌مانندی عاشورا از این روست که امام حسین(ع) یادگار همه اصحاب کسا بوده و بعد از شهادت او کسی از آن اصحاب باقی نمانده‌است.
در بخش «خون شفابخش»، امام حسین(ع) را به پزشکی تشبیه می‌کند که برای شفای بیمارش، خون خود را تزریق می‌کند، امام حسین(ع) نیز برای درمان دین خدا چیزی جز خون خود و یارانش نداشت.
فصل دوم با عنوان «مقتل‌نگاری» با استناد به محققان دیگر، نخستین مقتل امام حسین(ع) را به «ابوالقاسم اصبغ بن نباته» منصوب می‌دارد، و نیز از «ابو مخنف لوط بن یحیی الازدی» هم به عنوان نخستین مقتل نویسان یاد کرده سپس به شرح حال مختصری از وی پرداخته‌است. سپس از منابعی که نخستین مقتل نویسان از آن استفاده کرده‌اند، معرفی کرده که از این قرار است: 1) روایاتی از ائمه، 2) گزارشاتی از امام سجاد(ع) و اهل بیت امام حسین(ع) در ضمن خطبه‌هایشان، 3) کسانی که جز لشکر امام بودند ولی شهید نشدند، 4) سربازان و گزارشگران دشمن که نتوانستند عظمت و مظلومیت امام حسین(ع) را ببینند و گزارش نکنند، 5) افراد دیگر که نه جز سپاه یزید بودند نه امام حسین(ع)، و آنچه دیده بودند را بازگو کرده‌اند.
در بخشی دیگر به مقاتل از بین رفته که 14 مورد است، اشاره می‌کند که شامل: 1) مقتل‌الحسین نوشته ابراهیم بن محمد الثقفی، 2) مقتل‌الحسین نوشته ابراهیم بن اسحق الاحمری، 3) مقتل‌الحسین نوشته شیخ صدوق و ... که در مورد هر کدام توضیحاتی ارائه شده‌است.
عندلیب همدانی، نخستین مقتل فارسی را تاریخ بلعمی می‌داند که ترجمه‌ای از خلاصه «تاریخ طبری از ابو علی محمد بن محمد بلعمی» است. از دیگر مقاتل فارسی می‌توان کتاب ترجمه «فتوح ابن اعثم از محمد بن احمد مستوفی هروی» نام برد. هر دو کتاب از بزرگترین منابع‌اند و هر دو به نام «مقتل‌الشهدا» به فارسی تالیف شده‌اند.
در این بخش همچنین به معرفی مقاتل اهل سنت پرداخته‌شده که از آن جمله می‌توان «مقتل الحسین(ع) تالیف عبدالرزاق الرسفنی »، «مقتل الحسین(ع) تالیف ابوموید اخطب خوارزم الموفق بن احمد المکی» و ... اشاره کرد.
در پایان این فصل به توضیحاتی در مورد کتابهای «اللهوف» و «تتبعات سماوی» پرداخته‌شده‌است.
مولف در فصل سوم به گزیده‌هایی از مقتل امام حسین(ع) و یاران او اشاره کرده‌است. در ابتدا به تحلیل قیام امام حسین(ع) پرداخته و بیان می‌دارد در تحلیل نهضت حسینی باید چند نکته را مورد توجه قرار داد:
1) این حرکت دو بعد الهی و اختصاصی، طبیعی و عادی دارد،
2) علم امام به زمان و مکان شهادت قطعی است،
3) اصل لزوم تشکیل حکومت اسلامی قابل انکار نیست،
4) آنچه از تشکیل حکومت مهمتر می‌باشد، حفظ حیات دینی و روشن کردن مرز اسلام محمدی(ص) است،
5) نباید نهضت امام را یک امر جبری بدانیم،
6) ریشه انقلاب حسینی بعد از رحلت پیامبر(ص) بوده که منجر به غصب خلافت شده‌بود.
سپس مقتل امام حسین(ع) را به 13 قسمت از جمله: از مدینه تا مکه، مسلم بن عقیل، در آستانه حرکت، در مسیر کربلا، در سرزمین کربلا، یاران باوفای امام، روز عاشورا و ... تقسیم کرده و به ارائه توضیحاتی در مورد هر کدام پرداخته شده که در این چکیده چند بخش از آن را با مختصری توضیحات بیان می‌کنیم.
در بخش مدینه تا مکه که مولف آن را در 11 بخش توضیح داده‌است و با توصیف ویژگی‌های امام حسین(ع) و اهل بیتش که در دعای زیارت جامعه کبیره امام حسین(ع) خود و یارانش را اهل بیت نبوت، معدن رسالت و ... خوانده، آغاز می‌شود و سپس به تحلیل زیارت جامعه کبیره که در آن روح واقعه کربلا را ولایت می‌داند، پرداخته‌است.
بخش دیگر این فصل به توصیف مسلم بن عقیل سفیر اهل بیت اشاره کرده‌است که وی را اولین شهید قیام می‌داند و بعد از وی به معرفی شهدای دیگر کربلای کوفه از جمله هانی بن عروه، عبیدالله بن عمرو و ... پرداخته‌است.
در قسمت « در مسیر کربلا» حوادث پیش‌روی امام حسین(ع) و اهل بیت را بیان می‌کند که از آن می‌توان به ملاقات فرزدق با امام، مصادره اموال، وقایع زرود، ثعلبیه و ... را شرح داد.
در مقتل‌الحسین مولف، ضمن ریشه‌یابی حادثه عاشورا به زیباترین پیام عاشورا یعنی آزادگی اشاره می‌کند.
رثا و سوگواری عنوان فصل چهارم کتاب ثارالله است که در این فصل ابتدا به انواع مرثیه‌سرایی و پیشیه مرثیه‌سرایی در اسلام و نکات مورد توجه در این باب پرداخته و نخستین رثا در حادثه طف را به اهل بیت امام حسین(ع) منسوب می‌دارد.
از مهمترین بخش‌های این فصل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
گریه سنت نبوی: در این روایات بسیاری از گریه‌ها و عزاداری‌ها بعد از شنیدن شهادت امام حسین(ع) توسط جبرئیل به پیامبر(ص) و امامان پیشین اشاره دارد. بنابراین شیعه هم باید گریه بر امام حسین(ع) را سنت نبوی بداند و طبق آن عمل کند.
تیغ آبدار اشک: که به اعتقاد شیعه گریه بر مصائب اهل بیت امری پسندیده و سازنده است.
شهیدان شاعر: گروهی از شعرای طف به علت حق‌گویی به شهادت رسیدند که از آنان می‌توان به عبدالله بن عمار البراقی، عبداله بن سعید الحفاجی، کمیت بن زید الاسدی را نام برد.
در بحث پایانی کتاب مقاله مولف کتاب، با موضوع اربعین آمده که بحث اصلی آن، اولین اربعین شهادت است که در مسیر بازگشت از سفر اسارت، اهل بیت مزار شهیدان را زیارت کرده‌اند که در این تحقیق به ریشه‌یابی اختلاف در گزارش‌ها پرداخته شده‌است.
مولف سپس به سرعت سیر در مسافرت‌های گذشته اشاره می‌کند و به چند مورد بسیار مهم از سرعت سیر کاروان، همراه با زن و بچه و وسایل سفر پرداخته‌است و در ادامه به سیر حرکت کاروان از کربلا به کوفه، از کوفه به دمشق و در دمشق پرداخته و بعد در بخشی جدا به کیفیت انتشار خبر شهادت در مدینه بیان شده‌است.
قسمتی از کتاب
این طبیعی است که وقتی حسین(ع) از مردمی که آماده کشتن او بودند، بپرسد من کسی از شما را نکشته‌ام، دین خدا را دگرگون نکرده‌ام، پس برای چه مرا می‌کشید؟ در پاسخ گفته باشند: به خاطر بغضی که از پدرت در دل داریم! این جمله را تاریخ‌نویسان قدیم ننوشته‌اند، ولی در مقتل‌های متاخر دیده می‌شود و گفتن چنین سخنی بسیار طبیعی می‌نماید. (ص 350).