خیمه‌گاه
خیمه گاه محلّى است که امام حسین(ع) پس از رسیدن به سرزمین کربلا در آن سرزمین فرود آمد و خیمه زد.
موقعیت خیمه ها
منطقه از آب فاصله داشت و با یک سلسله تپه‌ها که از شمال شرقى تا جنوب و غرب کشیده مى‌شد محاصره شده بود. مجموعۀ این منطقه،یک نیم‌دایره تشکیل مى‌داد و اهل بیت در همین محل استقرار یافته بودند.از میدان درگیرى و نیروهاى دشمن فاصله داشت.در جایى بود که تیرهاى اردوى دشمن به آنجا نرسد.ولى سپاه انبوه کوفه،محل را محاصره کردند. [۱] خیمۀ حضرت زینب را پشت خیمۀ امام حسین نصب کردند و خیام جوانان بنى هاشم اطراف خیام زنان و اطفال بود. [۲]
خیمه‌هاى افراشته، برخى محل اسکان نفرات بود و برخى خیمۀ آب و آذوقه و امکانات.خیمه‌هاى اصحاب، جدا از خیمۀ اهل بیت و بنى هاشم بود.آرایش خیمه‌ها حالت نعل اسبى داشت،بگونه‌اى که جمع و جور بود،نه متشتّت و پراکنده، تا قابل حفاظت بیشترى باشد.در پشت این خیمه‌ها خندق حفر شده بود تا از آن سمت، مورد تهاجم قرار نگیرند. برخى از خیمه‌ها هم مخصوص سلاح یا نظافت بود. صبح عاشورا یاران امام به خیمۀ نظافت مى‌رفتند و خود را تمیز مى‌کردند.در مقابل همین خیمه بود که بریر بن خضیر با عبد الرحمن بن عبد ربّه از خوش‌حالى و شوق شهادت شوخى مى‌کردند. [۳]
پس از شهادت امام حسین(ع) دشمن به خیام حمله آورد و آنها را غارت کرد و به آتش کشید.پیکر شهداى عاشورا، از میدان رزم به مقابل خیمه‌گاه آورده مى‌شد.
«...آنچه اکنون در کربلا،در جنوب غربى حرم حسینى به نام خیمه‌گاه(مخیّم)موجود است و زائران آنجا را زیارت کرده و به آن تبرّک مى‌جویند،در زمانهاى قدیم نبوده است و بعدها در محل خیمه‌گاه امام حسین(ع) بنایى ساخته شد تا نشانى از آن مکان باشد.بناى فعلى ساختمان و قبّۀ خیمه‌گاه،ساختۀ«مدحت پاشا»براى پذیرایى ناصر الدین شاه و درباریان او بوده و به قولى هم«عبد المؤمن دده»آن را ساخته است.» [۴]
کیفیت خیمه ها
کیفیّت خیمه‌هاى حسینى در روز عاشورا از این قرار بوده است:
- خیمۀ فرماندهى
- خیمۀ امدادگران(اورژانس)
- خیمۀ سقاخانه و آبرسانى
- خیمۀ شهدا
- خیمۀ انبار
- خیمۀ نظافت و پاکیزگى
- خیمۀ سنگرى(فقط بعنوان سنگر استفاده مى‌شده است)
- خیمۀ حضرت سجّاد(ع)
- خیمه‌هاى یاران
- خیمه‌هاى بنى هاشم
- خیمه‌هاى خانوادگى (زنها، بچه‌ها)
- خیمۀ حضرت زینب(ع) . [۵]