رباب
رَباب بِنت إمر القَیس بن عدی، همسر امام حسین (ع) و مادر سکینه (س) و علی اصغر (ع) است. او را زنی عالم و اهل فصاحت و بلاغت معرفی کرده‌اند. رباب در واقعه کربلا حضور داشت و همراه اسیران به شام رفت. وفات وی را نیز پس از واقعه عاشورا و از شدت غصه و اندوه ذکر کرده‌اند.
نسب
رباب دختر امرؤالقیس بن عدی، است. پدرش از اعراب شام و نصرانی بود و در خلافت عمر مسلمان شد. از مادر رباب هم با نام هند الهنود دختر ربیع بن مسعود بن مصاد بن حصن بن کعب یاد شده است.[۱]
ویژگی‌های شخصیتی و اخلاقی
سید محسن امین می‌گوید: در کتاب الاغانی از قول هشام کلبی نقل شده است که رباب از بهترین زنان و افضل آنان در جمال، ادب و عقل بود.[۲]
ازدواج با حسین بن علی (ع)
شیخ مفید در ذکر اولاد امام حسین (ع)، رباب را جزو همسران امام می‌شمارد.[۳] بنابر نقلی امرؤالقیس سه فرزند خود را از فرط علاقه و ارادت به حضرت علی (ع) به عقد ازدواج امیرالمؤمنین(ع) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) درآورد.[۴]
علاقه امام حسین (ع) به رباب
امام حسین (ع) رباب را بسیار دوست می‌داشت[۵] و درباره وی شعر هم می‌سرود. در شعری که به امام حسین منسوب است، امام (ع) بیان می‌دارد خانه‌ای که در آن رباب و سکینه باشد، دوست دارم.[۶] اشعار دیگری نیز درباره رباب به امام حسین (ع) منسوب است.[۷]
فرزندان
رباب دو فرزند از امام حسین (ع) داشت، یکی سکینه و دیگری عبداللّه. عبداللّه (علی اصغر) در روز عاشورا در حالی که کودکی بیش نبود، در آغوش پدرش به شهادت رسید.[۸]
حضور در کربلا
بر اساس شواهدی که نقل شده است، رباب در کربلا حضور داشت و همراه اسیران به شام رفت. گفته شده که او شهادت علی اصغر(ع) در آغوش پدر را نظاره‌گر بود.[۹] ابن کثیر دمشقی می‌گوید: او در کربلا همراه حسین(ع) بود و هنگامی که حسین کشته شد، بسیار بی‌تابی می‌کرد.[۱۰] او پس از شهادت امام حسین(ع) چنین سروده است:
| انّ الّذی کان نورا یستضاء به | بکربلاء قتیل غیر مدفون | |
| سبط النّبی جزاک اللّه صالحة | عنّا و جنّبت خسران الموازین | |
| قد کنت لی جبلا صعبا ألوذ به | و کنت تصحبنا بالرّحم و الدّین | |
| من للیتامی و من للسّائلین و من | یغنی و یأوی إلیه کلّ مسکین | |
| و اللّه لا أبتغی صهرا بصهرکم | حتّی اغیب بین الرّمل و الطّین |
ترجمه:
| آن که نوری پرتوافشان بوده است | اکنون، کشته دفن ناشده کربلاست | |
| نواده پیامبر! خدا تو را از سوی ما جزای نیکو دهد | [تو] از زیان وزن اعمال [در قیامت]، دور گشته‌ای. | |
| تو برای من کوهی سخت بودی که به آن پناه می‌بردم | و تو با رحمت و دینداری، با ما مصاحبت می‌کردی. | |
| [پس از تو] چه کسی برای یتیمان باشد و چه کسی برای درخواست کنندگان | و چه کسی نیاز را برطرف کند و مسکینان، به او پناه برند؟ | |
| به خدا سوگند، پس از تو با هیچ‌کس دیگری ازدواج نخواهم کرد | تا آن که میان شن و گِل، مدفون و ناپیدا شوم.[۱۱] |
همچنین نقل شده است که رباب در مجلس ابن زیاد، سَرِ حسین بن علی (ع) را در آغوش گرفت و آن را بوسید و چنین سرود:
| وا حُسینَا فَلا نسیتُ حسینا | اقصَدَتْهُ اسِنَةُ الاعداء | |
| غادَروُهُ بِکربلاء صریعا | لا سقی اللّه ُ جانبی کربلاء |
ترجمه:
| وا حسینا! [هیچ گاه] حسین را از یاد نخواهم برد | که نیزه‌های دشمنان، بدن او را چاک چاک کرده است. | |
| در کربلا به نیرنگ، او را بر زمین زدند | خداوند، کران تا کران کربلا را سیراب نکند![۱۲] |
پس از واقعه کربلا
بنا بر برخی نقل‌ها رباب یک سال نزد قبر حسین (ع) در کربلا ماند و سپس به مدینه باز گشت. اما شهید قاضی طباطبایی قائل است که رباب، عزا را در مدینه برپا کرده است نه در کربلا و می‌گوید: افزون بر این که امام سجاد (ع) مانع می‌شد، همسر امام حسین (ع) خود نیز تا یک سال در بیابان کربلا تنها نمی‌ماند و این مطلب را از شخصیت او بعید دانسته است. وی همچنین می‌گوید: هیچ‌کس به طور قطع نگفته که بانوی معظمه، «رباب»، تمام یک سال را در کنار قبر مطهر مانده است، ابن اثیر هم برای این قول، قائلی ذکر نکرده است؛ پس خبر اول که بر ماندن یک سال در کنار قبر مطهر و اقامه عزا دلالت دارد که پس از آن از دنیا رفته است؛ گرفتار ضعف می‌گردد.[۱۳]
ابن کثیر شعری را نیز از زبان او آورده است:
| اِلی الحول ثمَ اَسْمُ السلامَ علیکما | وَ مَنْ یبْک حَوْلاً کامِلاً فَقَد اعْتَذَر |
«تا یک سال، پس از آن بر شما درود می‌فرستم و [وداع می‌کنم] کسی که یک سال کامل بگرید پس از آن معذور است.»[۱۴]
وی همچنین در مدینه، خواستگارانی از اشراف و بزرگان قریش را ردّ کرد و حاضر نشد با کسی ازدواج کند. او می‌گفت: من پس از پیامبر (ص) پدر شوهری نمی‌خواهم.[۱۵]
روایتی را مصقلة الطحان از امام صادق (ع) نقل کرده است که شنیدم امام صادق (ع) فرمود: چون حسین (ع) کشته شد، همسر کلابیه آن حضرت برایش سوگواری به پا کرد و خود گریست و زنان و خدمتگذاران او هم گریستند تا اشک چشمانش خشک شد و تمام گشت. آن هنگام یکی از کنیزانش را دید که می‌گرید و اشک چشمش جاری است، او را طلبید و گفت: چرا در میان ما تنها اشک تو جاری است؟! او گفت: من شربت سویق می‌آشامم. او هم دستور داد سویق تهیه کنند و از آن نوشیدند. بعد اظهار داشت می‌خواهم با این عمل برای گریستن بر حسین (ع) نیرو پیدا کنم.[۱۶]
وفات
ابن اثیر می‌نویسد: رباب پس از آن واقعه یک سال بیشتر زنده نماند و در این یک سال زیر سایه ننشست و از شدت غصه و اندوه درگذشت.[۱۷] سید محسن امین سال وفات رباب را 62 هجری (یعنی یک سال پس از عاشورا) ذکر می‌کند.[۱۸]
منبع
پی نوشت
- ↑ اعیان الشیعة، ج6، ص449.
- ↑ اعیان الشیعة، ج6، ص449.
- ↑ الارشاد، ج2، ص135.
- ↑ انساب الاشراف، ج2، ص195؛ تاریخ مدینه دمشق، ج69، ص119.
- ↑ البدایة و النهایة، ج8، ص228.
- ↑ اعیان‌الشیعة، ج6، ص449.
- ↑ برای نمونه ر.ک به تاج العروس، ج2، ص10. انساب الاشراف، ج2، ص196.
- ↑ الارشاد، ج2، ص135.
- ↑ اعیان‌الشیعة، ج6، ص449.
- ↑ البدایة و النهایة، ج8، ص229.
- ↑ دانشنامه امام حسین (ع)، ج1، ص292-293.
- ↑ دانشنامه امام حسین (ع)، ج1، ص292-293؛ تذکرة‌الخواص، ص234.
- ↑ تحقیق درباره اول اربعین حضرت سید الشهدا علیه‌السلام، ص198 - 200.
- ↑ البدایة و النهایة، ج8، ص229.
- ↑ الکامل فی التاریخ، ج4، ص88.
- ↑ کافی، ج1، ص466.
- ↑ الکامل فی التاریخ، ج4، ص88.
- ↑ اعیان‌الشیعة، ج6، ص449.