ذات عرق

ذات عِرْق، بخشی از وادی عَقیق، از میقات‌های حج و منزل‌گاه‌های مسیر مکه و کوفه است. در واقعه کربلا، بین امام حسین(ع) و بشر بن غالب در این مکان گفت‌وگویی صورت گرفت. سریه ذات عرق در سال سوم هجرت در آنجا رخ داده است.

موقعیت

سرزمین ذات عرق بخشی از وادی عقیق و مرز بین نجد و تهامه است و در فاصله 92 کیلومتری شمال شرقی مکه قرار دارد. گفته شده ذات عرق، از نام کوهی در نزدیکی مکه گرفته شده است. این منزل بین بستان بنی عامر و غمره قرار دارد.

میقات حج

مسیر حرکت امام حسین(ع) از مکه به کربلا کربلا نینوا کوفه قصر بنی مقاتل نجف عین الرهمیه عذیب الهجانات بیضه ذوحسم مغیثه واقصه شراف قرعاء بطن عقبه قاع زباله شقوق بطان ثعلبیه زرود خزیمیه اجفر فید توز سمیراء حاجر نقره مغیثه الماوان ماء السلیله عمق معدن بنی سلیم افیعیه مسلخ غمره ذات عرق صفاح تنعیم بستان بنی عامر مکه مدینه حائل ریاض عراق دجله فرات بصره بغداد دریای سرخ جده دمشق

فقیهان شیعه وادی عقیق را میقات عراقیان و اهل شرق می‌دانند. وادی عقیق شامل مسلخ، غمره و ذات عرق است. بیشتر آنان احرام از هر یک از این مکان‌ها را جایز می‌دانند. شماری از آنان احرام از ذات عرق را منوط به حال اضطرار کرده‌اند.

وقایع

سریه ذات عرق (سریه زید بن حارثه، سریه قرده) در جمادی الاخر سال سوم (28 ماه پس از هجرت) به فرماندهی زید بن حارثه در این مکان رخ داده است.

ذات عرق، نخستین منزلی است که امام حسین (ع) پس از مکه در آن توقف کرد. در واقعه کربلا، امام حسین (ع) در این منزل با بشر بن غالب از بنی اسد دیدار و گفت‌و‌گو کرد. بشر اوضاع کوفه را به امام گزارش داد. ابن غالب سپس تفسیر آیه 71 اسرا را از آن حضرت پرسید. در امالی شیخ صدوق مکان این گفتگو ثعلبیه ذکر شده است.

به گفتۀ سماوی در ابصارالعین، محمد و عون فرزندان عبدالله بن جعفر، از مکه نامۀ پدر را در وادی عقیق به امام رساندند و به آن حضرت محلق شدند. اما عبدالله بن جعفر با یحیی بن سعید که امان نامه‌ای از عمرو بن سعید (عامل مدینه) به همراه داشتند در ذات عرق با امام دیدار کردند و پس از آنکه امام به امان‌نامۀ آنان اعتنایی نکرد و عبدالله از همراهی آن حضرت عذر آورد، برگشتند.

پیوند به بیرون

دانشنامه مجازی مکتب اهل بیت (ع)

منابع

• ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: علی شیری، دارالأضواء، بیروت، 1411ق/1991م.
• شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم، 1413ق.
• خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین علیه‌السلام، انوار الهدی، قم، 1423ق.
• شیخ صدوق، أمالی، اعلمی، بیروت، 1400ق.
• مقدسی، محمد بن احمد، أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، مکتبة مدبولی، القاهره، 1411ق/1991م.
• حموی بغدادی، یاقوت، معجم البلدان، دارصادر، بیروت، 1995م.
• طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی‌، بیروت، دارالکتاب العربی‌، 1400ق.
• طرابلسی، قاضی، (ابن براج)، المهذب‌، محقق/ مصحح: جمعی از محققین و مصححین تحت إشراف شیخ جعفر سبحانی‌، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، 1406ق.
• طوسی (ابن حمزه)، محمد بن علی، الوسیلة إلی نیل الفضیلة‌، محقق/ مصحح: محمد حسون‌، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1408ق.
• صاحب جواهر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، محقق/ مصحح: عباس قوچانی-علی آخوندی‌، دارإحیاء التراث العربی‌، بیروت، 1404ق.
• بلاذری، احمد بن یحیی، جمل من انساب الأشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، دارالفکر، بیروت، 1417ق/1996م.
• سماوی، محمد بن طاهر، إبصارالعین فی أنصار الحسین علیه‌السلام، دانشگاه شهید محلاتی، قم، 1419ق.