دیک الجن

دیک الجن
زادروز	161 ه. ق. سلمیّه نزدیک شهر حماة
مرگ	در سن 74 یا 75 سالگی در سال 235 یا 236 هجری شهر حمص
پیشه	شاعر
سبک نوشتاری	قصیده
دلیل سرشناسی	از آنجا که او با قصیده‌ای خروس عمیر بن جعفر را که به مناسبت مهمانی ذبح شده بود، رثا گفت از آن پس به نام دیک الجن مشهور شد

دیک الجن، از شعرای شیعی است.

زندگینامه

ابو محمّد عبد السّلام بن رغیان بن عبد السّلام بن حبیب کلبی، شاعر شیعی که به سال 161 ه. ق. در «سلمیّه  » به دنیا آمد. در وجه تسمیه‌ی او به دیک الجن (خروس جن یا اجنّه) اختلاف نظر است. برخی مثل ثعالبی گفته‌اند: «شاید بدان‌جهت بوده که لفظ «دیک الجن» را در شعر خویش آورده و از آن پس بدان نام او را خوانده‌اند. » مصحّحین دیوان او گفته‌اند: «از آنجا که او با قصیده‌ای خروس عمیر بن جعفر را که به مناسبت مهمانی ذبح شده بود، رثا گفت از آن پس بدان نام مشهور شد. »

زرکلی رنگ سبز چشمان او را دلیل خواندن او به این نام می‌داند. بهرحال دیک الجن در شاعری قریحه‌ای سرشار داشت، به حدّی که ابو تمّام طائی تحت تأثیر او بود، و به گفته‌ی ابن رشیق: «در مسایل شعری از دیک الجن شاعر شام در امثال سود بسیاری برده و از او پیروی کرده است و حتی بعضی مضامین را از او گرفته است. »

دیک الجن به خاندان پیامبر (ص) عشق می‌ورزید و قصاید بسیاری در مدح و رثای آنان سرود. بیشتر مورّخان او را دارای گرایشات شعوبیگری دانسته‌اند. برخی از قصاید او در مدح و یا رثای اهل بیت پیامبر (ع) بسیار مشهور است. او در رثای امام حسین (ع) چندین قصیده دارد.

سرانجام او در سن 74 یا 75 سالگی در سال 235 یا 236 هجری در شهر «حمص» از دنیا رفت.

نمونه اشعار

1- یا عین لا للغضا و لا الکتب‌بکا الرّزایا سوی بکا الطّرب

2- جودی و جدی بملأ جفنک ثمّ‌احتفلی بالدّموع و انسکبی

3- یا عین فی کربلا مقابر قدترکن قلبی مقابر الکرب

4- مقابر تحتها منابر من‌علم و حلم و منظر عجب

5- من البهالیل آل فاطمةاهل المعالی السادة النجب

6- کم شرقت منهم السیوف و کم‌روّیت الارض من دم سرب

7- نفسی فداء لکم و من لکم‌نفسی و امی و اسرتی و ابی

1- 4- ای چشم با توجه به علم و حلمی که در کربلا مدفون شده است، طوری گریه کن که بتوانی حقّ آن را ادا کنی و تا می‌توانی اشکها را جاری کن! زیرا در کربلا قبرهایی است که به یاد آن قبور، قبرهایی از درد و محنت در قلب من حفر می‌شود.

5- از ریسمان الهی (خاندان فاطمه (س)) انسانهای بسیار با کرامت و بزرگواری آمدند.

6- که با شمشیرهای خود روشنگر راه انسانیت شده‌اند و خون آنان در زمین جوشش ایجاد کرد.

7- جان من و مادر و خانواده و پدرم فدای شما و تمامی کسانی‌که در راه شما هستند، باد.

1- این الحسین و قتلی من بنی حسن‌و جعفر و عقیل غالهم عمر

2- قتلی یحنّ الیها البیت و الحجرشوقا و تبکیهم الآیات و السور

3- مات الحسین بأید فی مغائظهاطول علیه و فی إشفاقها قصر

4- لما رأوا طرقات الصبر معرضةالی لقاء و لقیا رحمة صبروا

5- قالوا لانفسهم یا حبذا نهل‌محمد و علی بعده صدر

6- ردوا هنیئا مرئیا آل فاطمةحوض الردی فارتضوا بالقتل و اصطبروا

7- الحوض حوضکم و الجد جدکم‌و عند ربکم فی خلقه غیر

8- ابکیکم یا بنی التقوی و أعولکم‌و اشرب الصبر و هو الصاب و الصبر

1- کجاست حسین (ع)؟ و فرزندان امام حسن (ع) و فرزندان جعفر (ع) و عقیل (ع) کجایند که به دست عمر بن سعد به شهادت رسیدند؟

2- کسانی‌که هر بیت و خانه‌ای بر آنها محزون است و آیات و سور الهی بر آنان می‌گریند.

3- حسین (ع) به دست کسانی کشته شد که خونخوارترین افراد بودند و دستشان به خون آغشته بود.

4- یاران امام حسین (ع) زمانی‌که درهای رحمت الهی را باز دیدند در کشته شدن صبر پیشه کردند.

5 و 6- با خود گفتند: مرحبا بر محمّد و علی و فاطمه و خاندان آنان باد! و چون به شهادت حسین (ع) صبر پیشه کردند بر حوض شادمان وارد شدند.

7- این حوض کوثر، حوض شما و این جد، جدّ بزرگوار شماست و نزد پروردگارتان هیچ آفریده‌ای به پای شما نمی‌رسد.

8- ای خاندان تقوا! من بر شما می‌گریم و جام صبر را در مصیبت شما می‌نوشم!

منابع

• دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌1، ص:96-97.