خدیجه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
'''خدیجه بنت خُوَیلد''' از قبیه قریش، نخستین همسر پیامبر اسلام(ص) و نخستین زن مسلمان است.{{جعبه اطلاعات امامزاده
| نام                   = '''طاهره صفّارزاده'''
| نام         = خدیجه
| تصویر                 = 90.jpg
| تصویر       = hadhrat_khadija-compressed.jpg
| توضیح تصویر           =
| اندازه تصویر = 250px
| نام اصلی              =
| عنوان تصویر  =مزار خدیجه(س)
| زمینه فعالیت          =
| نقش          =
| ملیت                  = {{پرچم|ایران}}
| کنیه        = ام المومنین
| تاریخ تولد            = 27 آبان 1315
| لقب          = ام هند
| محل تولد              = [[سیرجان]]
| زادروز      =  
| والدین                =
| زادگاه      = مکه
| تاریخ مرگ              = 4 آبان 1387 (72 سال)
| درگذشت      = سوم ه.ق
| محل مرگ               = بیمارستان ایرانمهر [[تهران]]
| علت مرگ     = سختی‌های شعب ابی‌طالب
| علت مرگ                = ضایعه مغزی
| قاتل        =
| محل زندگی              =
| مدفن        = قبرستان معلاة یا حجون
| مختصات محل زندگی       =
| محل زندگی   =مکه و مدینه
| مدفن                  =
| پدر          = خُوَیلد بن اسد
|در زمان حکومت          =
| مادر        = فاطمه بنت زائدة ابن اصم
|اتفاقات مهم            =
| همسران      = محمد(ص)
| نام دیگر              =
| فرزندان     =حضرت فاطمه زهرا(س)
|لقب                    =
| طول عمر      =۶۵ سال
|بنیانگذار              =
| پیشه                  = [[شاعر]]، پژوهشگر و مترجم
| سال‌های نویسندگی        =
|سبک نوشتاری            =
|کتاب‌ها                  = {{-}}ترجمه [[قرآن]]
|مقاله‌ها                =
|نمایشنامه‌ها            =
|فیلم‌نامه‌ها              =
|دیوان اشعار            =
|تخلص                    =
|فیلم (های) ساخته بر اساس اثر(ها)=
| همسر                    =
| شریک زندگی            =
| فرزندان               =
|تحصیلات                  =
|دانشگاه                =
|حوزه                    =
|شاگرد                  =
|استاد                  =
|علت شهرت                =
| تأثیرگذاشته بر        =
| تأثیرپذیرفته از        =
| وب‌گاه                  =
| imdb_id                =
| soure_id              =
| جوایز سیمرغ بلورین    =
| جوایز جشن سینمای ایران =
| جوایز حافظ            =
| جوایز                  = [[شاعر]] برگزیده جشنوارهٔ بین‌المللی شعر فجر سال 1385
|گفتاورد                =
|امضا                    =
}}
}}
==تبارشناسی==
خدیجه دختر خُوَیلد بن اسد و فاطمه بنت زائدة ابن اصم، از قبیله قریش بود.<ref>ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۴؛ ابن‌سعد، ۱ / ۱۳۳؛ زبیری، ۲۳۰.</ref>


==زندگی‌نامه==
از دوران کودکی و نوجوانی خدیجه(س)، تا هنگام ازدواج با پیامبر(ص) و حتی بعد از آن، اطلاعات اندکی در دست است و بخشی از اخبار تاریخی درباره احوال ایشان دارای اختلاف نظر است.<ref>ر.ک: ادامه مقاله.</ref>


===ازدواج===
در مورد ازدواج دو نوع نقل وجود دارد:


بیشتر منابع، نقل می‌کنند؛ خدیجه(س) قبل از ازدواج با پیامبر(ص)، دو بار ازدواج کرد. در ترتیب این ازدواج‌ها اختلاف هست.<ref>ر.ک: به ابن‌عبدالبرّ، ج ۴، ص ۱۸۱۷؛ طبرسی، ۱۴۱۷، ج ۱، ص ۲۷۴؛ طبری، ص ۱۱؛ دمیاطی، ص ۳۲.</ref>


برخی دیگر به استناد شواهدی، ازدواج‌های خدیجه(س) پیش از وصلت با پیامبر را رد کرده‌ و آورده‌اند، خدیجه(س) موقع ازدواج با پیامبر(ص) دوشیزه بود و کسانی که به‌عنوان فرزندان او از دو همسر قبلی‌اش نام‌بردار شده‌اند، خواهرزاده‌هایش بوده‌اند که تحت سرپرستی مالی و عاطفی او قرار داشتند.<ref>ر.ک: به کوفی، ج ۱، ص ۶۴۷۰؛ ابن شهر آشوب، ج ۱، ص ۱۳۸؛ عاملی، ج ۲، ص ۱۲۱-۱۲۹.</ref>


====فرزندان====
در شمار فرزندان خدیجه(س) (۳ یا ۴ فرزند) و نام آن‌ها اختلاف است.<ref>ر.ک: ابن‌هشام، ۴ / ۲۹۱؛ ابن‌قتیبه، ۱۳۳.</ref>


خدیجه از ابوهاله، صاحب پسرانی به نام‌های حارث ، هند<ref>ابن کلبی، ج ۱، ص ۲۷۹؛ ابن سعد، ج ۸، ص ۱۵؛ ابن حزم، ص ۳۲؛ دمیاطی، ص ۳۱)، طاهر و هاله (ابن کلبی، ج ۱، ص ۲۷۹؛ سهیلی، ج ۲، ص ۲۴۶.</ref> و دختری به نام زینب<ref>ابن حزم، ص ۳۲؛ نویری، ج ۱۸، ص ۱۷۱.</ref> شد.


معروف‌ترین فرزند او از این ازدواج‌ها هند بن ابی‌هاله بود که خدیجه را به سبب او «ام‌هند» می‌خواندند. بعدها هند در زمره صحابه رسول خدا(ص) در آمد. هند مسلمان شد و در جنگ بدر یا احد حضور یافت و نیز در جنگ جمل در رکاب علی(ع) بود که به [[شهادت]] رسید.<ref>نک: کلبی، ۲۶۹؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۳ / ۲۶۳؛ ابن‌کثیر، البدایة ... ، ۶ / ۲۵؛ ابن‌حجر، ۴ / ۲۸۲.</ref>


==تجارت==
خدیجه(س) پیش از ظهور اسلام نیز به سبب فضایل و کمالاتش شخصیتی برجسته و قابل احترام به شمار می‌رفت.<ref>ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۱۷؛ ابن‌عساکر، ۳ / ۱۳۱؛ ابن‌قدامه، ۷۱؛ ذهبی، ۲ / ۱۱۱.</ref> افزون برآن، وی یکی از تاجران و ثروتمندان مشهور عرب بود و با اشخاص معتمد به‌عنوان کاروان‌سالار قرارداد مضاربه می‌بست تا از سوی او به تجارت بپردازند.<ref>ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۲-۲۱۳؛ طبری، ۲ / ۳۴.</ref>


===همکاری با پیامبر===
درباره همکاری محمد(ص) و خدیجه(س) در تجارت، گفته‌اند: ابوطالب به خدیجه پیشنهاد داد که محمد(ص) سرپرستی کاروان او را در سفری تجارتی بر عهده گیرد و از این طریق سودی هم نصیب او‌ شود و خدیجه هم پذیرفت.<ref>ابن‌سعد، ۱ / ۱۲۹-۱۳۰؛ بلاذری، ۱ / ۹۷؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۲ / ۳۱۳-۳۱۴.</ref>


به روایت دیگر این همکاری به پیشنهاد شخص خدیجه روی داد؛ یعنی خدیجه به سبب فضایل محمد(ص) بدو پیشنهاد همکاری داد و محمد(ص) پذیرفت و با کاروان خدیجه برای تجارت رهسپار شام شد.<ref>ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۳؛ ابن‌اثیر، اسد ... ، ۵ / ۴۳۵؛ قس: طبری، ۲ / ۳۵-۳۶؛ یعقوبی، ۱ / ۳۴۱.</ref>


==ازدواج با پیامبر==
به روایتی خدیجه پس از سفر تجاری خود به پیامبر(ص) پیشنهاد ازدواج داد و گفت که به سبب خویشاوندی، شخصیت، امانت‌داری، خوش‌اخلاقی و راست‌گویی محمد(ص) در میان قوم خواهان او شده است.<ref>ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۳-۲۱۴؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۲ / ۳۹-۴۰.</ref> براساس روایتی دیگر، او به وساطت زنی به نام نفیسه، دختر مُنیه از پیامبر(ص) خواستگاری کرد.<ref>بلاذری، ۱ / ۹۸؛ ابن‌حجر، ۴ / ۲۸۲.</ref> در منابع آمده‌است که در این هنگام، خدیجه ثروتمندترین و شریف‌ترین زن قریش بود و هرکس آرزو داشت که با او ازدواج کند.<ref>ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۳-۲۱۴؛ طبری، ۲ / ۳۵-۳۶؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۲ / ۳۱۴.</ref>


پیامبر(ص) موضوع را به عموهایش خبر داد. حمزه بن عبدالمطلب، و به روایتی ابوطالب برای خواستگاری از خدیجه نزد خویلد، پدر خدیجه رفتند. پس از جلب موافقت او، ازدواج پیامبر(ص) با خدیجه صورت گرفت.<ref>ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۵؛ بلاذری، ۱ / ۹۷؛ طبری ۲ / ۳۵-۳۶، نیز ابن‌اثیر، اسد، ۵ / ۴۳۵.</ref> اما بنابر قولِ مشهور، در آن زمان پدر خدیجه درگذشته بود و عمرو بن اسد، عموی خدیجه و بنابر قولی، عمرو، برادر خدیجه، وکیل او در این ازدواج بوده است.<ref>نک: کلبی، ۷۴؛ ابن‌هشام، ۴ / ۲۹۱؛ ابن‌سعد، ۱ / ۱۳۳؛ زبیری، ۲۰۷؛ ابن‌حبیب، ۷۸؛ بلاذری، ۱ / ۹۸؛ یعقوبی، ۱ / ۳۴۱؛ ابن‌درید، ۹۲؛ روایات دیگر را، نک: ابن‌سعد، ۱ / ۱۳۲-۱۳۳؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۲ / ۳۱۶؛ درباره ایجاد علاقه میان محمد(ص) و خدیجه، نک: یعقوبی، ۱ / ۳۴۰-۳۴۱.</ref>


===فرزندان خدیجه(س) و محمد(ص)===
پیامبر اسلام(ص) از خدیجه صاحب چندین فرزند شد. همه فرزندان پیامبر(ص) به‌جز ابراهیم (که از ماریۀ قبطیه بود) از خدیجه‌اند<ref>ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۵، ۲۱۶؛ زبیری، ۲۱؛ ابن‌قتیبه، ۱۳۲؛ ابن‌کثیر، السیرة، ۲ / ۱۳۶.</ref> که عبارت‌اند از قاسم، عبدالله (که به طیب و طاهر مشهور بوده‌است)، رقیه، زینب، ام کلثوم و فاطمه(س).<ref>ابن‌سعد، ۱ / ۱۳۳؛ زبیری، همانجا، نیز ۲۳۱؛ ابن‌حبیب، ۷۹؛ ابن‌قتیبه، ۱۴۱؛ ابن‌حزم، ۱۶؛ ابن‌عساکر، ۳ / ۱۳۱.</ref> برخی از منابع نیز طیب و طاهر را نام دو فرزند پیامبر(ص) دانسته و از این رو، برای پیامبر(ص) ۳ پسر از خدیجه یاد کرده‌اند که این قول به نظر درست نمی‌آید.<ref>نک: ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۵؛ یعقوبی، ۱ / ۳۴۰؛ روایات دیگر را، نک: ابن‌جوزی، المنتظم، ۲ / ۳۱۶-۳۱۷؛ ابن‌اثیر، اسد، ۵ / ۴۳۶.</ref> پسران پیامبر در خردسالی جملگی از دنیا رفتند؛ اما دختران همراه پیامبر(ص) مهاجرت کردند.<ref>ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۶، ۲ / ۲۹۳؛ ابن‌عساکر، ۳ / ۱۴۲.</ref>


===سن خدیجه(س)===
درباره سن خدیجه(س) هنگام ازدواج با پیامبر(ص) دیدگاه‌های مختلفی از ۲۵ سال تا ۴۶ سال مطرح شده است. بسیاری سن خدیجه(س) را هنگام ازدواج با پیامبر(ص)، ۴۰ سال دانسته‌اند.<ref>ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۳۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸ ،ص۱۷۴؛ ابن اثیرجزری، اسدالغابه فی معرفة الصحابه ، ج۱، ص۲۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱،ص۹۸ و ج۹ ،ص۴۵۹ ؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک ، ج۲ ،ص۲۸۰.</ref> مسعودی نیز احتمال سنی غیر از این را، از دیگران مطرح می‌داند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۲۸۷ :«و فی سنة ست و عشرین کان تزویجه بخدیجة بنت خویلد، و هی یومئذ بنت أربعین، و قیل فی سنها غیر هذا».</ref>


برخی از منابع تاریخی نیز سن ازدواج خدیجه(س) با پیامبر(ص) را ۲۵ سال<ref>بیهقی، دلائل النبوة، ج۲، ص۷۱؛ السیرة الحلبیه، ج۱، ص۱۴۰؛ البدایة و النهایة، ج۲، ص۲۹۴: «‌وکان عمرها إذ ذاک خمسا و ثلاثین و قیل خمسا و عشرین سنه»؛ بلاذری انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸.</ref> و برخی دیگر، ۲۸ <ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸: «وتزوّج رسول الله صلی الله علیه و سلم خدیجة و هو ابن خمس و عشرین سنه، وهی ابنة أربعین سنه.».</ref>، ۳۰ <ref>جعفرمرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص)، ج۲، ص۱۱۵. به نقل از السیرة الحلبیه، ج۱، ص۱۴۰؛ تهذیب تاریخ دمشق، ج۱، ص۳۰۳؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۶۴.</ref>، ۳۵ <ref>1.     ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۲، ص۲۹۵ ؛ ابن کثیر، السیرة النبویة، ج۱، ص۲۶۵.</ref>، ۴۴ <ref>واقدی، مختصر تاریخ دمشق، ج۱، ص۳۰۳.</ref>، ۴۵ <ref>واقدی، مختصر تاریخ دمشق، ج۲، ص۲۷۵؛ تهذیب الاسماء، ج۲، ص۳۴۲.</ref>، ۴۶ سال<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸: «یقال إنه تزوّجها و هی ابنة ست و أربعین سنه».</ref>  دانسته‌اند.
==اسلام آوردن==
خدیجه نخستین فرد و یا نخستین زنی دانسته‌شده‌است که به پیامبر(ص) ایمان آورد.<ref>نک: ابن‌هشام، ۱ / ۲۷۴؛ ابن‌حبیب، ۴۰۸؛ ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۱۹-۱۸۲۰، ۱۸۲۱؛ ابن‌قدامه، ۷۱، ۱۲۰.</ref> در نخستین روزهای بعثت، که هنوز پیامبر(ص) پیروانی نداشت، خدیجه همراه امام علی(ع) در کنار آن حضرت به نماز می‌ایستاد و این عمل نخستین مظهر تجلی دین‌داری در تاریخ اسلام به شمار می‌رود.<ref>نک: ابن‌اثیر، الکامل، ۵ / ۵۳۷؛ ابن‌کثیر، البدایة، ۶ / ۱۵-۱۶.</ref>


===شعب ابی طالب===
خدیجه در شعب ابوطالب که پیامبر اسلام(ص) و پیروانش در محاصره اقتصادی قریش بودند، همراه پیامبر(ص) بود و در تامین نیازهای غذایی مسلمانان توسط برادرزاده‌اش، حکیم بن حزام نقش مهمی داشت؛<ref>نک: طبری، ۲ / ۷۴؛ ابن‌قدامه، ۵۶-۶۳؛ نیز مونس، ۳۱۶-۳۱۷.</ref> اما اندک زمانی پس از لغو حصر اقتصادی و خروج پیامبر(ص) و پیروانش از شعب، خدیجه درگذشت.<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۲ / ۹۰؛ ابن‌منظور، ۲ / ۲۷۵.</ref>


==وفات==
درباره تاریخ وفات او در منابع اتفاق نظر وجود ندارد، اما روایتی که وفات او را سال سوم پیش از هجرت دانسته است، مقبول‌تر به نظر می‌رسد.<ref>نک: ابن‌هشام، ۲ / ۶۴؛ ابن‌سعد، ۱ / ۲۱۱؛ ابن‌حبیب، ۱۰؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۳ / ۱۱؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۲ / ۹۰-۹۱؛ یعقوبی، ۱ / ۳۵۴؛ ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۲۵؛ ابن‌قدامه، ۶۳، ۷۳؛ ابن‌اثیر، اسد، ۵ / ۴۳۹؛ ذهبی، ۲ / ۱۱۲، ۱۱۷؛ صفدی،  ۱۳ / ۲۹۶؛ ابن‌کثیر، السیرة ... ، ۲ / ۱۲۲، ۱۳۲.</ref> بیشتر منابع سن او را هنگام مرگ در حدود ۶۵ سال دانسته‌اند.<ref>ابن‌سعد، ۱ / ۱۲۵؛ یعقوبی، ۱ / ۳۵۴؛ ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۱۸؛ ابن‌قدامه، ۷۱؛ ذهبی، ۲ / ۱۱۱-۱۱۲؛ صفدی، ۱۳ / ۲۹۵.</ref>


خدیجه در قبرستان حجون دفن شد<ref>ابن‌قدامه، ۷۳؛ ذهبی، ۲ / ۱۱۱-۱۱۲.</ref> و پیامبر (ص) به دست خود او را در قبر گذاشت؛ اما چون نماز میت هنوز واجب نشده بود، بر او نماز نگزارد.<ref>ابن‌جوزی، صفة ... ، ۲ / ۹؛ ابن‌منظور، ۲ / ۲۷۵.</ref> پیامبر (ص) آن سال را به سبب فوت ابوطالب و خدیجه «عام الحُزن» نامید.<ref>مقریزی، ۱ / ۴۵.</ref> در حال حاضر نیز قبر خدیجه در همان مکان که به قبرستان معلاة یا حجون معروف است، قرار دارد. اما وهابیها گنبدی را که بر فراز قبر او ساخته شده بود، تخریب کرده‌اند.<ref>نک: عبده، ۱۶۱-۱۶۳، ۱۸۲، ۱۸۷.</ref>


==اوصاف شخصیتی==
در منابع احادیث از پیامبر(ص) در وصف خدیجه آمده‌است که بیانگر جایگاه والای او نزد آن حضرت است. در حدیثی خدیجه یکی از ۴ بانویی دانسته‌شده‌است که بهترین زنان دو عالم یا بهترین زنان بهشت‌اند.<ref>ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۲۱-۱۸۲۳؛ ابن‌قدامه، ۷۲؛ ابن‌اثیر، اسد، ۵ / ۴۳۷.</ref> پیامبر (ص) خدیجه را به داشتن خانه‌ای از نی در بهشت بشارت داده‌است که در آن هیچ غم و اندوهی نیست.<ref>ابن‌هشام، ۱ / ۲۷۴؛ یعقوبی، ۱ / ۳۵۴؛ ابن‌جوزی، صفة، ۲ / ۷- ۸.</ref> همچنین در حدیثی آمده‌است که پیامبر(ص) سلام خدا را از جانب جبرئیل به او ابلاغ فرمودند.<ref>ابن‌هشام، ۱ / ۲۷۵؛ ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۲۱؛ ذهبی، ۲ / ۱۱۶.</ref>


{{جعبه نقل قول
==امام حسین(ع) و خدیجه(س)==
|عنوان=پیامبر اسلام(ص)
|نقل‌قول={{حدیث|ما أبدلنی الله خیرا منها، صدقتنی إذ کذبنی الناس، وواستنی بمالها اذ حرمنی الناس، ورزقنی الله الولد منها ولم‌یرزقنی من غیرها.|ترجمه==خدا زنی بهتر از خدیجه به من نداد. هنگامی که مردم تکذیبم می‌کردند، او مرا تصدیق کرد و هنگامی که مردم مرا تحریم کردند، با ثروتش کمکم کرد. و خدا از او فرزندانی به من داد در حالی که از دیگر زنانم به من فرزندی نداد.}}
|منبع=[[شیخ مفید]]
|تراز=چپ
|عرض=230px
|حاشیه=
|اندازه خط=12px
|رنگ پس‌زمینه = قرمز
|شکل‌بندی =
|پس‌زمینه عنوان =
|رنگ خط عنوان=
|شکل‌بندی عنوان=
|تراز نقل‌قول=راست
|شکل‌بندی نقل‌قول =
|گیومه نقل‌قول =|
|تراز منبع = چپ
|شکل‌بندی منبع =
}}


{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = پیامبر اسلام(ص):{{سخ}}{{حدیث|ما أبدلنی الله خیرا منها، صدقتنی إذ کذبنی الناس، وواستنی بمالها اذ حرمنی الناس، ورزقنی الله الولد منها ولم‌یرزقنی من غیرها.{{-}}|ترجمه=خدا زنی بهتر از خدیجه به من نداد. هنگامی که مردم تکذیبم می‌کردند، او مرا تصدیق کرد و هنگامی که مردم مرا تحریم کردند، با ثروتش کمکم کرد. و خدا از او فرزندانی به من داد در حالی که از دیگر زنانم به من فرزندی نداد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[شیخ مفید]]، الافصاح، ص217.</small>| تراز = چپ| عرض = 230px| اندازه خط = 12px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
===گریه [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] در مزار خدیجه===
[[حسین بن على (ع)|امام حسین(ع)]] بیست و پنج بار پیاده از مدینه به مکه برای انجام مراسم حج و عمره مسافرت کرد، روایت شده در یکی از سفرها انس بن مالک همراه آن حضرت بود، او می گوید: [[حسین بن على (ع)|امام حسین(ع)]] کنار مرقد خدیجه آمد و در آنجا گریه کرد و به مناجات با خدا نشست.<ref>مناقب آل ابیطالب، ج ۴، ص ۶۹، بحار، ج ۴۴، ص ۱۹۳.</ref>


===فخر ورزیدن به خدیجه در روز [[عاشورا]]===
امام حسین(ع) در واقعه عاشورا در [[کربلا]] در مقابل سپاه شام به مادربزرگش خدیجه(س) فخر ورزید که اولین زن مسلمان بود و در اولین سخنانش با لشکر [[عمر بن سعد|عمرسعد]] گفت: «از خدا بترسید و دست خود را به خون من نیالایید که کشتن من و هتک حرمتم بر شما روا نیست، من فرزند دختر پیامبر شمایم و جده‌ام خدیجه(س)، همسر پیامبر شماست.»<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۱۸.</ref>


===ذکر نام خدیجه در شام===
[[زین العابدین «ع»|امام سجاد(ع)]] در خطبه‌اش در مجلس [[یزید]] در [[دمشق]] بعد از واقعه [[عاشورا]]، خود را فرزند بانوی بزرگ اسلام، خدیجه(س) می‌دانست.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۱۷۴.</ref> هم‌چنین زبیر بن عوام در مباحثه با ابن عباس عمه‌اش خدیجه(س) را مایه مباهات خویش می‌دانست.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۲۵.</ref>


==منابع==


*دائره المعارف بزرگ اسلامی.
*دانشنامه جهان اسلام.


{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = پیامبر اسلام(ص):{{سخ}}{{حدیث|ما أبدلنی الله خیرا منها، صدقتنی إذ کذبنی الناس، وواستنی بمالها اذ حرمنی الناس، ورزقنی الله الولد منها ولم‌یرزقنی من غیرها.{{-}}|ترجمه=خدا زنی بهتر از خدیجه به من نداد. هنگامی که مردم تکذیبم می‌کردند، او مرا تصدیق کرد و هنگامی که مردم مرا تحریم کردند، با ثروتش کمکم کرد. و خدا از او فرزندانی به من داد در حالی که از دیگر زنانم به من فرزندی نداد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[شیخ مفید]]، الافصاح، ص217.</small>| تراز = چپ| عرض = 230px| اندازه خط = 12px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
==پی‌نوشت==
 
<references />
==پیوند به بیرون==


*[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240840/%D8%AE%D8%AF%DB%8C%D8%AC%D9%87 خدیجه]، دائره المعارف بزرگ اسلامی.


{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = پیامبر اسلام(ص):{{حدیث|ما أبدلنی الله خیرا منها، صدقتنی إذ کذبنی الناس، وواستنی بمالها اذ حرمنی الناس، ورزقنی الله الولد منها ولم‌یرزقنی من غیرها.{{-}}|ترجمه=خدا زنی بهتر از خدیجه به من نداد. هنگامی که مردم تکذیبم می‌کردند، او مرا تصدیق کرد و هنگامی که مردم مرا تحریم کردند، با ثروتش کمکم کرد. و خدا از او فرزندانی به من داد در حالی که از دیگر زنانم به من فرزندی نداد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[شیخ مفید]]، الافصاح، ص217.</small>| تراز = چپ| عرض = 230px| اندازه خط = 12px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
*[https://rch.ac.ir/article/Details/8471 خدیجه]، دانشنامه جهان اسلام.
 
 
 
===ازدواج خدیجه(س) با پیامبر(ص) ===
ابن کثیر از ابن اسحاق نقل می‌کند: زمانی که خدیجه(س) با درستکاری و درست گفتاری و امانتداری و کرامت اخلاقی محمدامین(ص) آشناشد، او را [[امین]] بر مالش قرارداد و پس از برگشت پیامبر(ص) از سفر تجاری [[شام]] و بیان ویژگی‌های پیامبر(ص) از سوی [[میسره]](غلام خدیجه) به خدیجه(س)، ایشان پیشنهاد ازدواج با پیامبر(ص) را مطرح ساخت. <ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج2، ص293.</ref> ابن سیدالناس نیز آگاهی خدیجه(س) از کرامت اخلاقی و صداقت پیامبر(ص) را موجب پیشنهاد ازدواج از طرف خدیجه(س)دانسته و تصریح می‌کند که خدیجه(س) به دلیل صداقت، امانت و حسن خلق و درستکاری پیامبر(ص) پیشنهاد ازدواج را مطرح می‌سازد.<ref>ابن سیدالناس، عیون الاثرفی فنون المغازی و الشمائل و السیر، ج1، ص63.</ref> همین عوامل را [[ابن اثیر]] نیز در [[اسدالغابه]] بیان می‌کند. <ref>ابن اثیر جزری، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج1، ص23.</ref>
 
همه منابع تاریخی خدیجه(س) را اولین همسر [[پیامبر(ص)]] معرفی نموه اند. ابن عبدالبر، خدیجه(س) را اولین همسر رسول الله(ص) دانسته که پیامبر(ص) هنگام زندگی با او، همسر دیگری اختیار نکرد. <ref>ابن عبدالبر ، الاستیعاب، ج‏1، ص25.</ref> او سن پیامبر(ص) هنگام ازدواج با خدیجه(س) را 25 سال و در سال بیست و ششم بعد از [[عام الفیل]] دانسته است. <ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج‏1، ص35.</ref> او همچنین به نقل از زهری، سن پیامبر(ص) را هنگام ازدواج، 21 سال دانسته است. <ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج‏1، ص35.</ref> مسعودی نیز خدیجه(س) را اولین همسر پیامبر(ص) می‌داند.<ref>مسعودی، مروج‏ الذهب، ج‏2، ص282.</ref> «بسوی» و برخی دیگر ازمنابع نیز براین امرتأکید دارند. <ref>بسوی، المعرفةوالتاریخ، ج‏3، ص267؛ ابن اثیر، الکامل، ج2، ص307.</ref> ابن اثیر ضمن تأکید بر اینکه خدیجه(س) اولین همسر پیامبر(ص) می‌باشد، قائل است که این ازدواج قبل از [[بعثت]] روی داده است. <ref>ابن کثیر، البدایةوالنهایة، ج‏5 ،ص 293.</ref> ابن اثیر دیدگاه‌های مختلفی را درباره سن پیامبر(ص) هنگام ازدواج که شامل 21، 22، 25، 28، 30 و 37 سال می‌شود، آورده است.<ref>ابن کثیر، البدایةوالنهایة، ج‏5 ،ص 293.</ref>
 
===سن خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر===
 
درباره سن خدیجه(س) هنگام ازدواج با پیامبر(ص) دیدگاه‌های مختلفی از 25 سال تا 46 سال مطرح شده است. بسیاری سن خدیجه(س) را هنگام ازدواج با پیامبر(ص)، 40 سال دانسته‌اند. <ref>ابن اثیر، الکامل، ج2، ص39؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج8 ،ص174؛ ابن اثیرجزری، اسدالغابه فی معرفة الصحابه ، ج1، ص23؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج1،ص98 و ج9 ،ص459 ؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک ، ج2 ،ص280.</ref> مسعودی نیز احتمال سنی غیر از این را، از دیگران مطرح می‌داند. <ref>مسعودی، مروج الذهب، ج2، ص287 :«و فی سنة ست و عشرین کان تزویجه بخدیجة بنت خویلد، و هی یومئذ بنت أربعین، و قیل فی سنها غیر هذا».</ref>
 
برخی از منابع تاریخی نیز سن ازدواج خدیجه(س) با پیامبر(ص) را 25سال <ref>بیهقی، دلائل النبوة، ج2، ص71؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص140؛ البدایة و النهایة، ج2، ص294: «‌وکان عمرها إذ ذاک خمسا و ثلاثین و قیل خمسا و عشرین سنه»؛ بلاذری انساب الاشراف، ج1، ص98.</ref> و برخی دیگر،28 <ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج1، ص98: «وتزوّج رسول الله صلی الله علیه و سلم خدیجة و هو ابن خمس و عشرین سنه، وهی ابنة أربعین سنه.»</ref> ،
30 <ref>جعفرمرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص)، ج2، ص115. به نقل از السیرة الحلبیه، ج1، ص140؛ تهذیب تاریخ دمشق، ج1، ص303؛ تاریخ الخمیس، ج1، ص264.</ref>،
35 <ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج2، ص295 ؛ ابن کثیر، السیرة النبویة، ج1، ص265.</ref>،
44 <ref>واقدی، مختصر تاریخ دمشق، ج1، ص303</ref>،
45 <ref>واقدی، مختصر تاریخ دمشق، ج2، ص275؛ تهذیب الاسماء، ج2، ص342.</ref>،
46 سال <ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج1، ص98: «یقال إنه تزوّجها و هی ابنة ست و أربعین سنه».</ref>دانسته‌اند.
 
بررسی‌ها برای دست یافتن به سن دقیق حضرت خدیجه(س) هنگام ازدواج با پیامبر(ص)  دشوار است. با این وصف با در نظر گرفتن این  که مدت زندگی مشترک پیامبر(ص) با خدیجه(س) 25 سال بوده است(15 سال، قبل از بعثت <ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج2، ص295؛ بیهقی، دلائل النبوة، ج2، ص72.</ref> و 10 سال، بعد از بعثت)، و منابع تاریخی نیز سن خدیجه(س) هنگام وفات را 65 سال یا بنابر ترجیح «بیهقی» 50 سال گفته اند،  به احتمال قوی سن خدیجه(س) هنگام ازدواج با پیامبر(ص) مطابق با یکی از دوقولِ 40 یا 25 سال بوده است. اگر خدیجه(س) هنگام [[رحلت]]، 50 ساله بوده،  هنگام ازدواج باید 25 ساله بوده باشد، نظری که برخی محققان آن را ترجیح داده اند.<ref>بیهقی، دلائل النبوة، ج2، ص71 ؛ جعفرمرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص)، ج2، ص114.</ref> از آنجا که این قول در منابع وفور ندارد، پذیرش آن اندکی دشوار است، اما توجه به این نکته که [[قاسم]] فرزند پیامبر(ص) از خدیجه(س)، بعد از [[بعثت]] از دنیا رفته است، <ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج2، ص294: «و قال غیره بلغ القاسم أن یرکب الدابة و النجیبة ثم مات بعد النبوة».</ref> بدان معنی است که قاسم باید حداقل در 55 سالگی خدیجه(س) یا بعد از آن به دنیا آمده باشد که محتمل و پذیرفتنی نیست.
 
این نظر  به ضمیمه دیدگاه علمای شیعه که خدیجه(س) را هنگام ازدواج با پیامبر(ص) عذراء (دوشیزه )دانسته‌اند <ref>ابن شهرآشوب، المناقب آل ابی طالب ، ج1، ص159: «روی أحمد البلاذری و أبوالقاسم الکوفی فی کتابیهما و المرتضی فی الشافی و أبوجعفر فی التلخیص:أن النبی (ص) تزوج بها و کانت عذراء».</ref> تقویت می‌شود. زیرا بعید به نظر می‌رسد زنی همچون خدیجه(س) با مقام و مکنت خود در قریش تا40 سالگی ازدواج نکرده باشد. با این وصف به نظر می‌رسد سن خدیجه(س) هنگام ازدواج نباید از25 یا28 سال بیشتر بوده باشد.<ref>جعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص)، ج2، ص114.</ref>
 
== فرزندان خدیجه(س) ==
ثمره زندگی مشترک پیامبر(ص) با خدیجه کبری(س) 6 فرزند بوده است. با این حال ابن کثیر به نقل از ابن اسحاق و ابن هشام، نام 7 فرزند پیامبر(ص) از خدیجه(س) را نام می‌برد و بیان می‌کند همه فرزندان پیامبر(ص) به جز [[ابراهیم]] از خدیجه(س) هستند. <ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج8 ، ص174؛ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج2، ص294.</ref> او به نقل از یونس بن بکیر، نام 6 فرزند پیامبر(ص) از خدیجه(س) را بیان می‌کند. <ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج8 ، ص174؛ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج2، ص294.</ref> ابن اثیر به نقل از زُبَیر بن بَکّار، وجه تسمیه یا ملقّب شدن فرزند پیامبر(ص) به [[طیب]] و [[طاهر]] را به دلیل ولادتش بعد از نبوت پیامبر(ص) می‌داند.<ref>ابن اثیر، الکامل، ج2، ص307.</ref> سایر منابع نیز فرزندان پیامبر(ص) را به جز ابراهیم، از خدیجه(س) می‌دانند. <ref>ابن اثیر، الکامل، ج2، ص307؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج5، ص306.</ref>  البته برخی از منابع تعداد فرزندان خدیجه را 7 یا8 فرزند دانسته‌اند؛ برای مثال، ابن اثیرجزری به نقل از زُبَیر بن بَکّار، نام 8 فرزند را برای پیامبر(ص) از خدیجه(س) ذکر می‌کند.<ref>ابن اثیر جزری، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج6، ص81. </ref>
 
برخی گفته اند علت اختلاف در تعداد فرزندان پیامبر(ص) از خدیجه(س)، اشتباه بین اسم و لقب فرزندانِ آنها است. بنابراین دیدگاه تعداد فرزندان پیامبر(ص) از خدیجه(س)، 6 نفر و شامل 2 پسر به نام‌های [[قاسم پسر پیامبر (ص)|قاسم]] و [[عبدالله پسر پیامبر (ص)|عبدالله]] و 4 دختر به نام‌های [[زینب دختر پیامبر (ص)|زینب]]، [[رقیه دختر پیامبر (ص)|رقیه]]، [[ام کلثوم دختر پیامبر (ص)|ام کلثوم]] و [[فاطمه (س)]] است.<ref>زرکلی، الاعلام، ج2، ص302: «فولدت له القاسم (وکان یکنی به) و عبدالله (و هو الطاهر و الطیب) و زینب و رقیه و‌ام کلثوم و فاطمه».</ref>
 
==اسلام آوردن خدیجه==
بسیاری از منابع تاریخی خدیجه(س) را اولین کسی می‌دانند که [[اسلام]] آورد.<ref>ابن خلدون، تاریخ‏ ابن‏ خلدون، ج‏2، ص410؛ ابن کثیر، البدایةوالنهایة، ج‏3، ص23؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج4، ص1817.</ref> حتی برخی از منابع در این زمینه ادعای [[اجماع]] نموده‌اند. <ref>ابن اثیر جزری، اسدالغابه فی معرفة الصحابه ، ج6، ص78.</ref> ابن عبدالبر، [[علی]](ع) را اولین ایمان آورنده به پیامبر(ص)، بعد از خدیجه(س) می‌داند. <ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج4، ص1817.</ref> منابع همچنین در تعیین مصادیق السّابقون در اسلام،  خدیجه(س) و علی(ع) را به عنوان اولین ایمان آورندگان برشمرده اند.<ref>مقریزی، امتاع الاسماء، ج9، ص88 .</ref> این منابع همچنین به پیشگامی خدیجه(س) به همراه علی(ع) در برپایی [[نماز]] به همراه پیامبر(ص) اشاره کرده و آنان را به عنوان اولین نمازگزاران عالم اسلام معرفی نموده‌اند. <ref>ابن اثیر جزری،أسدالغابه فی معرفة الصحابه ،ج‏6، ص78؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج3، ص1089</ref>
 
== نقش خدیجه(س) در اسلام ==
[[پرونده:تصویر قدیمی و کمیاب از بارگاه خدیجه و فرزندش قاسم.jpg|بندانگشتی|تصویر قدیمی و کمیاب از بارگاه خدیجه و فرزندش قاسم]]
کمک‌های مالی حضرت خدیجه(س) موجب غنای نسبی پیامبر(ص) گردید، به گونه‌ای که پیامبر(ص) را بی‌نیاز ساخت. خداوند در مقام بیان نعمت‌های خود به پیامبراکرم(ص) می‌فرماید: «خداوند تو را فقیر یافت و بی‌نیاز نمود.» <ref>ضحی/ 8 .</ref> رسول خدا(ص) نیز همواره می‌فرمودند:« که هیچ مالی به من سود نبخشید، آن گونه که ثروت خدیجه(س) به من سود بخشید».<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج19، ص63.</ref> بنا بر رویات اسلامی پیامبر(ص) از اموال خدیجه(س) در راه کمک به آزادی بدهکاران یتیمان، و بینوایان استفاده می‌کرد.
 
در ماجرای محاصره [[شعب ابی طالب]]، اموال حضرت خدیجه(س) در حمایت از بنی‌هاشم مصرف گردید، تا آن جا که در روایت آمده است: «‌[[ابوطالب]] و خدیجه(س) همه اموال خود را برای حفظ اسلام و محاصره شدگان [[انفاق]] نمودند.» <ref>مجلسی، بحارالانوار، ج19، ص16: «و انفق ابوطالب و خدیجه جمیع مالها».</ref> در جریان محاصره شعب ابی طالب، [[حکیم بن حزام]] برادرزاده خدیجه(س)، شترها را می‌آورد و با آن شترها، گندم و خرما را حمل می‌کرد و با زحمت و خطر زیاد، آن‌ها را به [[بنی‌هاشم]] می‌رساند. <ref>ابن هشام، سیرة النبی، ترجمه: رسولی محلاتی، ج1، ص221.</ref>
این بخشش به گونه‌ای بزرگ و خالصانه بود که خداوند آن را گرامی داشت و این کار بزرگ خدیجه(س) را در ردیف نعمت‌ها و مواهب بزرگ خود، به بنده برگزیده‌اش محمد(ص) برشمرد. <ref>مجلسی، بحارالانوار، ج35، ص425؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج3، ص320.</ref> پیامبر(ص) نیز همواره از بخشندگی و ایثار این بانوی گرامی، به عظمت و بزرگی یاد می‌کرد. <ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج‏4، ص1817.</ref>
 
==جایگاه خدیجه==
خدیجه بانویی شریف، ثروتمند و دارای اعتبار در روزگار خودش بود. <ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج2، ص281. </ref> [[جابر بن عبدالله انصاری]] در روایتی از پیامبر(ص)، سرور زنان جهان را خدیجه(س)، فاطمه(س)، [[مریم]] و [[آسیه]] معرفی نموده است. <ref>ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج‏2، ص129. </ref> همچنین پیامبر(ص)، خدیجه(س) را از جمله زنان کامل در جهان <ref>ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج‏2، ص129.</ref> و نیز به عنوان بهترین زنان معرفی کرده است. <ref> مقریزی، إمتاع‏ الأسماع، ج‏15، ص60؛ ذهبی، تاریخ‏ الإسلام، ج‏1، ص239؛ ابن الجوزی، المنتظم، ج‏1، ص346.</ref> در منابع اسلامی از خدیجه با القابی همچون طاهره، زکیه، مرضیه، صدیقه، سیده نساءقریش <ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج3، ص15.( ابن کثیر در نقل جریان آغاز وحی به این لقب حضرت خدیجه(س) اشاره دارد)؛ بیهقی، دلائل النبوة، مقدمه کتاب، ص16.</ref>، خیرالنساء <ref>ابن اثیرجزری،أسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج‏6، ص83. </ref> و بانوی بلند مرتبه  <ref>مجلسی، بحارالانوار، ج100، ص189.</ref> و و نیز با کنیه‌های [[ام الزهرا]] و [[ام المؤمنین]] یاد شده است. <ref>ابوالحسن بکری، الانوارالساطعه من الغرّاء الطاهرة، ص7.</ref>
[[پرونده:قبر خدیجه.jpg|بندانگشتی|قبرستان معلاه قبل از تخریب(آرامگاه حضرت خدیجه)]]
[[پرونده:حجون2.jpg|بندانگشتی|تصویر کنونی قبرستان ابوطالب (حُجون)]]
گزارش‌های متعددی درباره جایگاه خاص خدیجه نزد پیامبر(ص) وجود دارد. در برخی منابع آمده است که حضرت خدیجه(س) بهترین و صادق‌ترین وزیر، مشاور و مایه آرامش پیامبر(ص) بود. <ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج2، ص61 ؛ ابن اثیر جزری، أسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج‏1، ص26.</ref> پیامبر(ص) سال‌ها پس از [[رحلت]] خدیجه(س) به یاد او بود و بی‌نظیر بودنش را مطرح می‌نمود. هنگامی که به پیامبر(ص) گفته شد خدیجه(س) بیش از همسری مسن برای شما نبود، پیامبر بسیار ناراحت شد، با رد این سخن چنین گفت: «خداوند هیچ‌گاه برایم همسری بهتراز او جایگزین نکرد،او مرا تصدیق نمود هنگامی که هیچ کس مرا تصدیق نکرد، یاری ام کرد در زمانی که هیچ کس مرا یاری نکرد، از مالش در اختیارم قرار داد، زمانی که همه مالشان را از من دریغ کردند.» <ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج4، ص1824.</ref>
 
ابن جوزی درباره او می‌نویسد: «خدیجه(س) این بانوی آگاه و پاک سرشت و این انسان شیفته معنویت که حق گرایی، فضیلت طلبی، نواندیشی، عشق به کمال و رشد و پیشرفت از ویژگی‌هایش بود، از همان روزگار جوانی نیز یکی از دختران نامدار و بافضیلت [[حجاز]] و [[عرب]] به شمار می‌رفت.» <ref>ابن جوزی، تذکرة الخواص، ج2، ص300.</ref> مهمتر از مکنت مادی وی، ثروت بی‌پایان معنوی او بود. او با رد درخواست بزرگان و اشراف قریش که به خواستگاری او آمده بودند و انتخاب پیامبر(ص) به عنوان همسر خود، نعمت برخورداری از ثروت مادی را با تضمین سعادت مندی [[آخرت]] و بهره‌مندی از نعمت‌های ابدی [[بهشت]]، کامل نمود و خردمندی‌اش را به رخ همگان کشید. او برای دستیابی به این نعمت، اولین [[مسلمان]] و اولین تصدیق کننده پیامبر(ص) شد و به همراه او اولین [[نماز]] را برپا داشت.
 
== وفات خدیجه(س) ==
بیشتر منابع تاریخی سال وفات خدیجه(س) را دهم [[بعثت]]، یعنی 3سال قبل از [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر(ص)]] از [[مکه]] به [[مدینه]] ذکر کرده اند.<ref>مسعودی، مروج‏ الذهب، ج2، ص282؛ ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج1، ص151؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج4، ص1817؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج11، ص493؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج8 ، ص14.</ref> این منابع، سن خدیجه(س) را به هنگام [[وفات]]، 65 سال دانسته‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج11، ص493: «و توفیت قبل الهجرة بثلاث سنین، و هی یومئذ ابنة خمس و ستین سنه».</ref> ابن عبدالبر، سن خدیجه(س) را به هنگام وفات، 64 سال و 6 ماه ذکر می‌کند. <ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج4، ص1818.</ref> برخی دیگر از منابع، سال [[رحلت]] خدیجه(س) را همان سال درگذشت [[ابوطالب]] و اندکی بعد از آن دانسته‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج11، ص493؛ ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج1، ص151.</ref> ابن سعد، رحلت خدیجه(س) را 35 روز بعد از [[ابوطالب#درگذشت|وفات ابوطالب]] می‌داند. <ref>ابن سعد، الطبقات‏ الکبری، ج‏1، ص96.</ref> وی و برخی دیگر از مورخان، زمان  رحلت خدیجه را،  [[ماه رمضان]] سال دهم بعثت ذکر کرده‌اند.<ref>ابن سعد، الطبقات‏ الکبری، ج 8 ، ص14.</ref>
 
بنا بر روایات اسلامی پیامبر(ص) ابتدا با ردای خودش و سپس با ردای بهشتی خدیجه(س) را [[کفن]] نمود و او را در [[قبرستان معلاة]] در دامنه «[[کوه حجون]]» که بر فراز شهر [[مکه]] است، به خاک سپرد.<ref>ابوالحسن بکری، الانوار الساطعه من الغرّاء الطاهرة، ص735.</ref> مدفن خدیجه بنای مختصری داشته و زیارتگاه حج‌گزاران و زائران مکه بوده. بسیاری از زائران و حج‌گزاران که پیش از حکومت آل سعود و تخریب بسیاری از اماکن تاریخی و مذهبی(1305ش.) به دست این حکومت، به مکه رفته‌اند، از مقبره او یاد کرده‌ و توصیفاتی از آن را ذکر کرده‌اند.<ref>برای نمونه نک: حسام السلطنه، دلیل الانام فی سبیل زیارة بیت الله الحرام، ص126؛ فیروزعلی حیدرآبادی، روزنامچه سفر حج و عتبات: ص235.</ref>
 
==پی نوشت==
{{پانویس2}}
 
== منابع ==
{{منابع}}
* ابن اثیرجزری، عزالدین أبوالحسن علی بن محمد(م630)، أسدالغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دارالفکر، 1409/1989.
* ابن الجوزی، أبوالفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد(م597)، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1412/1992.
* ابن العمرانی، محمدبن علی بن محمد(م580)، الإنباء فی تاریخ الخلفاء، تحقیق: قاسم السامرائی، قاهره، دارالآفاق العربیة، چاپ اول، 1421/2001.
* ابن حبیب بن امیة الهاشمی البغدادی، ابوجعفرمحمد(م245)، المحبّر، تحقیق: ایلیزه لیختن شیتر، بیروت، دارالآفاق الجدید، بی‌تا.
* ابن حبیب بن امیة الهاشمی البغدادی، ابوجعفرمحمد(م245)، المنمّق فی اخبار قریش، تحقیق: خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، 1405/1985.
* ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی(م852)، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1415/1995.
* ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع الهاشمی البصری(م230)، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1410/1990.
* ابن سید الناس، ابوالفتح محمد(م 734)، عیون الأثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق: ابراهیم محمد رمضان، بیروت،‌دار القلم، چاپ اول، 1414/1993.
* ابن عبدالبر، ابوعمر یوسف بن عبدالله(م463)، الاستیعاب فی معرفةالأصحاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت،‌دار الجیل، چاپ اول، 1412/1992.
* ابن کثیر، أبو الفداء اسماعیل بن عمر الدمشقی(م774)، البدایة و النهایة، بیروت،‌دار الفکر، 1407/ 1986.
* بسوی، أبویوسف یعقوب بن سفیان(م277)، المعرفة و التاریخ، تحقیق: اکرم ضیاء العمری، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ دوم، 1401/1981.
* بلاذری، أحمدبن یحیی بن جابر(م279)، جمل من انساب الأشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت،‌دار الفکر، چاپ اول، 1417/1996.
*حسام السلطنه، سلطان مراد، دلیل الانام فی سبیل زیارة بیت الله الحرام، تصحیح رسول جعفریان، مشعر، تهران، 1374 ش.
*حیدرآبادی، فیروزعلی، «روزنامچه سفر حج و عتبات»، تصحیح رسول جعفریان، پیام بهارستان، تهران، 1390ش.
* زرکلی، خیرالدین(م1396)، الأعلام؛ قاموس تراجم لأشهر الرجال والنساء من العرب والمستعربین والمستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ دوم، 1989.
* طبری، أبوجعفر محمدبن جریر(م310)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمدأبوالفضل ابراهیم، بیروت،‌دار التراث، چاپ دوم، 1387/1967.
* علی اکبر دهخدا، لغت نامه دهخدا (زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی)، مؤسسه انتشارات وچاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم از دوره جدید،1377، ج7.
* کرمی فریدنی، علی، جلوه‌هایی از فروغ آسمان حجاز حضرت خدیجه(س)، قم، دلیل ما، چاپ اول، 1383.
* [[شیخ مفید|المفید]]، الإفصاح، تحقیق: مؤسسة البعثة، بیروت:‌دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع، 1414-1993م.
* مقریزی، تقی الدین أحمد بن علی(م845)، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفده و المتاع، تحقیق: محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1420/1999.
{{پایان}}
 
==پیوند به بیرون==


* [http://www.khadijeh.com/ بانوی جهان اسلام]
[[رده:افراد]]
* [http://www.sibtayn.com/fa/index.php?option=com_content&view=category&id=1615&Itemid=1112 مقالات در مورد حضرت خدیجه (س)]
[[رده:اهل بیت]]
* [http://www.shafaqna.com/persian/other-services/prophet-muhammad/item/33559-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%AE%D8%AF%DB%8C%D8%AC%D9%87%D8%B3 نگاهی تاریخی به زندگی و ازدواج بانوی بزرگ اسلام حضرت خدیجه(س)]
* [http://www.hawzah.net/fa/occasion/occasionview/70106 ویژه نامه حضرت خدیجه (س)]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۱۹

خدیجه بنت خُوَیلد از قبیه قریش، نخستین همسر پیامبر اسلام(ص) و نخستین زن مسلمان است.

خدیجه
Hadhrat khadija-compressed.jpg
مزار خدیجه(س)
نام خدیجه
کنیه ام المومنین
زادگاه مکه
درگذشت سوم ه.ق
مدفن قبرستان معلاة یا حجون
محل زندگی مکه و مدینه
پدر خُوَیلد بن اسد
مادر فاطمه بنت زائدة ابن اصم
همسر(ان) محمد(ص)
فرزند(ان) حضرت فاطمه زهرا(س)
طول عمر ۶۵ سال

تبارشناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خدیجه دختر خُوَیلد بن اسد و فاطمه بنت زائدة ابن اصم، از قبیله قریش بود.[۱]

زندگی‌نامه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از دوران کودکی و نوجوانی خدیجه(س)، تا هنگام ازدواج با پیامبر(ص) و حتی بعد از آن، اطلاعات اندکی در دست است و بخشی از اخبار تاریخی درباره احوال ایشان دارای اختلاف نظر است.[۲]

ازدواج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در مورد ازدواج دو نوع نقل وجود دارد:

بیشتر منابع، نقل می‌کنند؛ خدیجه(س) قبل از ازدواج با پیامبر(ص)، دو بار ازدواج کرد. در ترتیب این ازدواج‌ها اختلاف هست.[۳]

برخی دیگر به استناد شواهدی، ازدواج‌های خدیجه(س) پیش از وصلت با پیامبر را رد کرده‌ و آورده‌اند، خدیجه(س) موقع ازدواج با پیامبر(ص) دوشیزه بود و کسانی که به‌عنوان فرزندان او از دو همسر قبلی‌اش نام‌بردار شده‌اند، خواهرزاده‌هایش بوده‌اند که تحت سرپرستی مالی و عاطفی او قرار داشتند.[۴]

فرزندان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در شمار فرزندان خدیجه(س) (۳ یا ۴ فرزند) و نام آن‌ها اختلاف است.[۵]

خدیجه از ابوهاله، صاحب پسرانی به نام‌های حارث ، هند[۶] و دختری به نام زینب[۷] شد.

معروف‌ترین فرزند او از این ازدواج‌ها هند بن ابی‌هاله بود که خدیجه را به سبب او «ام‌هند» می‌خواندند. بعدها هند در زمره صحابه رسول خدا(ص) در آمد. هند مسلمان شد و در جنگ بدر یا احد حضور یافت و نیز در جنگ جمل در رکاب علی(ع) بود که به شهادت رسید.[۸]

تجارت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خدیجه(س) پیش از ظهور اسلام نیز به سبب فضایل و کمالاتش شخصیتی برجسته و قابل احترام به شمار می‌رفت.[۹] افزون برآن، وی یکی از تاجران و ثروتمندان مشهور عرب بود و با اشخاص معتمد به‌عنوان کاروان‌سالار قرارداد مضاربه می‌بست تا از سوی او به تجارت بپردازند.[۱۰]

همکاری با پیامبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

درباره همکاری محمد(ص) و خدیجه(س) در تجارت، گفته‌اند: ابوطالب به خدیجه پیشنهاد داد که محمد(ص) سرپرستی کاروان او را در سفری تجارتی بر عهده گیرد و از این طریق سودی هم نصیب او‌ شود و خدیجه هم پذیرفت.[۱۱]

به روایت دیگر این همکاری به پیشنهاد شخص خدیجه روی داد؛ یعنی خدیجه به سبب فضایل محمد(ص) بدو پیشنهاد همکاری داد و محمد(ص) پذیرفت و با کاروان خدیجه برای تجارت رهسپار شام شد.[۱۲]

ازدواج با پیامبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به روایتی خدیجه پس از سفر تجاری خود به پیامبر(ص) پیشنهاد ازدواج داد و گفت که به سبب خویشاوندی، شخصیت، امانت‌داری، خوش‌اخلاقی و راست‌گویی محمد(ص) در میان قوم خواهان او شده است.[۱۳] براساس روایتی دیگر، او به وساطت زنی به نام نفیسه، دختر مُنیه از پیامبر(ص) خواستگاری کرد.[۱۴] در منابع آمده‌است که در این هنگام، خدیجه ثروتمندترین و شریف‌ترین زن قریش بود و هرکس آرزو داشت که با او ازدواج کند.[۱۵]

پیامبر(ص) موضوع را به عموهایش خبر داد. حمزه بن عبدالمطلب، و به روایتی ابوطالب برای خواستگاری از خدیجه نزد خویلد، پدر خدیجه رفتند. پس از جلب موافقت او، ازدواج پیامبر(ص) با خدیجه صورت گرفت.[۱۶] اما بنابر قولِ مشهور، در آن زمان پدر خدیجه درگذشته بود و عمرو بن اسد، عموی خدیجه و بنابر قولی، عمرو، برادر خدیجه، وکیل او در این ازدواج بوده است.[۱۷]

فرزندان خدیجه(س) و محمد(ص)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پیامبر اسلام(ص) از خدیجه صاحب چندین فرزند شد. همه فرزندان پیامبر(ص) به‌جز ابراهیم (که از ماریۀ قبطیه بود) از خدیجه‌اند[۱۸] که عبارت‌اند از قاسم، عبدالله (که به طیب و طاهر مشهور بوده‌است)، رقیه، زینب، ام کلثوم و فاطمه(س).[۱۹] برخی از منابع نیز طیب و طاهر را نام دو فرزند پیامبر(ص) دانسته و از این رو، برای پیامبر(ص) ۳ پسر از خدیجه یاد کرده‌اند که این قول به نظر درست نمی‌آید.[۲۰] پسران پیامبر در خردسالی جملگی از دنیا رفتند؛ اما دختران همراه پیامبر(ص) مهاجرت کردند.[۲۱]

سن خدیجه(س)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

درباره سن خدیجه(س) هنگام ازدواج با پیامبر(ص) دیدگاه‌های مختلفی از ۲۵ سال تا ۴۶ سال مطرح شده است. بسیاری سن خدیجه(س) را هنگام ازدواج با پیامبر(ص)، ۴۰ سال دانسته‌اند.[۲۲] مسعودی نیز احتمال سنی غیر از این را، از دیگران مطرح می‌داند.[۲۳]

برخی از منابع تاریخی نیز سن ازدواج خدیجه(س) با پیامبر(ص) را ۲۵ سال[۲۴] و برخی دیگر، ۲۸ [۲۵]، ۳۰ [۲۶]، ۳۵ [۲۷]، ۴۴ [۲۸]، ۴۵ [۲۹]، ۴۶ سال[۳۰] دانسته‌اند.

اسلام آوردن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خدیجه نخستین فرد و یا نخستین زنی دانسته‌شده‌است که به پیامبر(ص) ایمان آورد.[۳۱] در نخستین روزهای بعثت، که هنوز پیامبر(ص) پیروانی نداشت، خدیجه همراه امام علی(ع) در کنار آن حضرت به نماز می‌ایستاد و این عمل نخستین مظهر تجلی دین‌داری در تاریخ اسلام به شمار می‌رود.[۳۲]

شعب ابی طالب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خدیجه در شعب ابوطالب که پیامبر اسلام(ص) و پیروانش در محاصره اقتصادی قریش بودند، همراه پیامبر(ص) بود و در تامین نیازهای غذایی مسلمانان توسط برادرزاده‌اش، حکیم بن حزام نقش مهمی داشت؛[۳۳] اما اندک زمانی پس از لغو حصر اقتصادی و خروج پیامبر(ص) و پیروانش از شعب، خدیجه درگذشت.[۳۴]

وفات[ویرایش | ویرایش مبدأ]

درباره تاریخ وفات او در منابع اتفاق نظر وجود ندارد، اما روایتی که وفات او را سال سوم پیش از هجرت دانسته است، مقبول‌تر به نظر می‌رسد.[۳۵] بیشتر منابع سن او را هنگام مرگ در حدود ۶۵ سال دانسته‌اند.[۳۶]

خدیجه در قبرستان حجون دفن شد[۳۷] و پیامبر (ص) به دست خود او را در قبر گذاشت؛ اما چون نماز میت هنوز واجب نشده بود، بر او نماز نگزارد.[۳۸] پیامبر (ص) آن سال را به سبب فوت ابوطالب و خدیجه «عام الحُزن» نامید.[۳۹] در حال حاضر نیز قبر خدیجه در همان مکان که به قبرستان معلاة یا حجون معروف است، قرار دارد. اما وهابیها گنبدی را که بر فراز قبر او ساخته شده بود، تخریب کرده‌اند.[۴۰]

اوصاف شخصیتی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در منابع احادیث از پیامبر(ص) در وصف خدیجه آمده‌است که بیانگر جایگاه والای او نزد آن حضرت است. در حدیثی خدیجه یکی از ۴ بانویی دانسته‌شده‌است که بهترین زنان دو عالم یا بهترین زنان بهشت‌اند.[۴۱] پیامبر (ص) خدیجه را به داشتن خانه‌ای از نی در بهشت بشارت داده‌است که در آن هیچ غم و اندوهی نیست.[۴۲] همچنین در حدیثی آمده‌است که پیامبر(ص) سلام خدا را از جانب جبرئیل به او ابلاغ فرمودند.[۴۳]

امام حسین(ع) و خدیجه(س)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گریه امام حسین(ع) در مزار خدیجه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امام حسین(ع) بیست و پنج بار پیاده از مدینه به مکه برای انجام مراسم حج و عمره مسافرت کرد، روایت شده در یکی از سفرها انس بن مالک همراه آن حضرت بود، او می گوید: امام حسین(ع) کنار مرقد خدیجه آمد و در آنجا گریه کرد و به مناجات با خدا نشست.[۴۴]

فخر ورزیدن به خدیجه در روز عاشورا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امام حسین(ع) در واقعه عاشورا در کربلا در مقابل سپاه شام به مادربزرگش خدیجه(س) فخر ورزید که اولین زن مسلمان بود و در اولین سخنانش با لشکر عمرسعد گفت: «از خدا بترسید و دست خود را به خون من نیالایید که کشتن من و هتک حرمتم بر شما روا نیست، من فرزند دختر پیامبر شمایم و جده‌ام خدیجه(س)، همسر پیامبر شماست.»[۴۵]

ذکر نام خدیجه در شام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امام سجاد(ع) در خطبه‌اش در مجلس یزید در دمشق بعد از واقعه عاشورا، خود را فرزند بانوی بزرگ اسلام، خدیجه(س) می‌دانست.[۴۶] هم‌چنین زبیر بن عوام در مباحثه با ابن عباس عمه‌اش خدیجه(س) را مایه مباهات خویش می‌دانست.[۴۷]

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • دائره المعارف بزرگ اسلامی.
  • دانشنامه جهان اسلام.

پی‌نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۴؛ ابن‌سعد، ۱ / ۱۳۳؛ زبیری، ۲۳۰.
  2. ↑ ر.ک: ادامه مقاله.
  3. ↑ ر.ک: به ابن‌عبدالبرّ، ج ۴، ص ۱۸۱۷؛ طبرسی، ۱۴۱۷، ج ۱، ص ۲۷۴؛ طبری، ص ۱۱؛ دمیاطی، ص ۳۲.
  4. ↑ ر.ک: به کوفی، ج ۱، ص ۶۴۷۰؛ ابن شهر آشوب، ج ۱، ص ۱۳۸؛ عاملی، ج ۲، ص ۱۲۱-۱۲۹.
  5. ↑ ر.ک: ابن‌هشام، ۴ / ۲۹۱؛ ابن‌قتیبه، ۱۳۳.
  6. ↑ ابن کلبی، ج ۱، ص ۲۷۹؛ ابن سعد، ج ۸، ص ۱۵؛ ابن حزم، ص ۳۲؛ دمیاطی، ص ۳۱)، طاهر و هاله (ابن کلبی، ج ۱، ص ۲۷۹؛ سهیلی، ج ۲، ص ۲۴۶.
  7. ↑ ابن حزم، ص ۳۲؛ نویری، ج ۱۸، ص ۱۷۱.
  8. ↑ نک: کلبی، ۲۶۹؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۳ / ۲۶۳؛ ابن‌کثیر، البدایة ... ، ۶ / ۲۵؛ ابن‌حجر، ۴ / ۲۸۲.
  9. ↑ ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۱۷؛ ابن‌عساکر، ۳ / ۱۳۱؛ ابن‌قدامه، ۷۱؛ ذهبی، ۲ / ۱۱۱.
  10. ↑ ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۲-۲۱۳؛ طبری، ۲ / ۳۴.
  11. ↑ ابن‌سعد، ۱ / ۱۲۹-۱۳۰؛ بلاذری، ۱ / ۹۷؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۲ / ۳۱۳-۳۱۴.
  12. ↑ ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۳؛ ابن‌اثیر، اسد ... ، ۵ / ۴۳۵؛ قس: طبری، ۲ / ۳۵-۳۶؛ یعقوبی، ۱ / ۳۴۱.
  13. ↑ ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۳-۲۱۴؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۲ / ۳۹-۴۰.
  14. ↑ بلاذری، ۱ / ۹۸؛ ابن‌حجر، ۴ / ۲۸۲.
  15. ↑ ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۳-۲۱۴؛ طبری، ۲ / ۳۵-۳۶؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۲ / ۳۱۴.
  16. ↑ ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۵؛ بلاذری، ۱ / ۹۷؛ طبری ۲ / ۳۵-۳۶، نیز ابن‌اثیر، اسد، ۵ / ۴۳۵.
  17. ↑ نک: کلبی، ۷۴؛ ابن‌هشام، ۴ / ۲۹۱؛ ابن‌سعد، ۱ / ۱۳۳؛ زبیری، ۲۰۷؛ ابن‌حبیب، ۷۸؛ بلاذری، ۱ / ۹۸؛ یعقوبی، ۱ / ۳۴۱؛ ابن‌درید، ۹۲؛ روایات دیگر را، نک: ابن‌سعد، ۱ / ۱۳۲-۱۳۳؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۲ / ۳۱۶؛ درباره ایجاد علاقه میان محمد(ص) و خدیجه، نک: یعقوبی، ۱ / ۳۴۰-۳۴۱.
  18. ↑ ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۵، ۲۱۶؛ زبیری، ۲۱؛ ابن‌قتیبه، ۱۳۲؛ ابن‌کثیر، السیرة، ۲ / ۱۳۶.
  19. ↑ ابن‌سعد، ۱ / ۱۳۳؛ زبیری، همانجا، نیز ۲۳۱؛ ابن‌حبیب، ۷۹؛ ابن‌قتیبه، ۱۴۱؛ ابن‌حزم، ۱۶؛ ابن‌عساکر، ۳ / ۱۳۱.
  20. ↑ نک: ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۵؛ یعقوبی، ۱ / ۳۴۰؛ روایات دیگر را، نک: ابن‌جوزی، المنتظم، ۲ / ۳۱۶-۳۱۷؛ ابن‌اثیر، اسد، ۵ / ۴۳۶.
  21. ↑ ابن‌هشام، ۱ / ۲۱۶، ۲ / ۲۹۳؛ ابن‌عساکر، ۳ / ۱۴۲.
  22. ↑ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۳۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸ ،ص۱۷۴؛ ابن اثیرجزری، اسدالغابه فی معرفة الصحابه ، ج۱، ص۲۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱،ص۹۸ و ج۹ ،ص۴۵۹ ؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک ، ج۲ ،ص۲۸۰.
  23. ↑ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۲۸۷ :«و فی سنة ست و عشرین کان تزویجه بخدیجة بنت خویلد، و هی یومئذ بنت أربعین، و قیل فی سنها غیر هذا».
  24. ↑ بیهقی، دلائل النبوة، ج۲، ص۷۱؛ السیرة الحلبیه، ج۱، ص۱۴۰؛ البدایة و النهایة، ج۲، ص۲۹۴: «‌وکان عمرها إذ ذاک خمسا و ثلاثین و قیل خمسا و عشرین سنه»؛ بلاذری انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸.
  25. ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸: «وتزوّج رسول الله صلی الله علیه و سلم خدیجة و هو ابن خمس و عشرین سنه، وهی ابنة أربعین سنه.».
  26. ↑ جعفرمرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص)، ج۲، ص۱۱۵. به نقل از السیرة الحلبیه، ج۱، ص۱۴۰؛ تهذیب تاریخ دمشق، ج۱، ص۳۰۳؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۶۴.
  27. ↑ 1.     ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۲، ص۲۹۵ ؛ ابن کثیر، السیرة النبویة، ج۱، ص۲۶۵.
  28. ↑ واقدی، مختصر تاریخ دمشق، ج۱، ص۳۰۳.
  29. ↑ واقدی، مختصر تاریخ دمشق، ج۲، ص۲۷۵؛ تهذیب الاسماء، ج۲، ص۳۴۲.
  30. ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸: «یقال إنه تزوّجها و هی ابنة ست و أربعین سنه».
  31. ↑ نک: ابن‌هشام، ۱ / ۲۷۴؛ ابن‌حبیب، ۴۰۸؛ ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۱۹-۱۸۲۰، ۱۸۲۱؛ ابن‌قدامه، ۷۱، ۱۲۰.
  32. ↑ نک: ابن‌اثیر، الکامل، ۵ / ۵۳۷؛ ابن‌کثیر، البدایة، ۶ / ۱۵-۱۶.
  33. ↑ نک: طبری، ۲ / ۷۴؛ ابن‌قدامه، ۵۶-۶۳؛ نیز مونس، ۳۱۶-۳۱۷.
  34. ↑ ابن‌اثیر، الکامل، ۲ / ۹۰؛ ابن‌منظور، ۲ / ۲۷۵.
  35. ↑ نک: ابن‌هشام، ۲ / ۶۴؛ ابن‌سعد، ۱ / ۲۱۱؛ ابن‌حبیب، ۱۰؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۳ / ۱۱؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۲ / ۹۰-۹۱؛ یعقوبی، ۱ / ۳۵۴؛ ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۲۵؛ ابن‌قدامه، ۶۳، ۷۳؛ ابن‌اثیر، اسد، ۵ / ۴۳۹؛ ذهبی، ۲ / ۱۱۲، ۱۱۷؛ صفدی، ۱۳ / ۲۹۶؛ ابن‌کثیر، السیرة ... ، ۲ / ۱۲۲، ۱۳۲.
  36. ↑ ابن‌سعد، ۱ / ۱۲۵؛ یعقوبی، ۱ / ۳۵۴؛ ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۱۸؛ ابن‌قدامه، ۷۱؛ ذهبی، ۲ / ۱۱۱-۱۱۲؛ صفدی، ۱۳ / ۲۹۵.
  37. ↑ ابن‌قدامه، ۷۳؛ ذهبی، ۲ / ۱۱۱-۱۱۲.
  38. ↑ ابن‌جوزی، صفة ... ، ۲ / ۹؛ ابن‌منظور، ۲ / ۲۷۵.
  39. ↑ مقریزی، ۱ / ۴۵.
  40. ↑ نک: عبده، ۱۶۱-۱۶۳، ۱۸۲، ۱۸۷.
  41. ↑ ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۲۱-۱۸۲۳؛ ابن‌قدامه، ۷۲؛ ابن‌اثیر، اسد، ۵ / ۴۳۷.
  42. ↑ ابن‌هشام، ۱ / ۲۷۴؛ یعقوبی، ۱ / ۳۵۴؛ ابن‌جوزی، صفة، ۲ / ۷- ۸.
  43. ↑ ابن‌هشام، ۱ / ۲۷۵؛ ابن‌عبدالبر، ۴ / ۱۸۲۱؛ ذهبی، ۲ / ۱۱۶.
  44. ↑ مناقب آل ابیطالب، ج ۴، ص ۶۹، بحار، ج ۴۴، ص ۱۹۳.
  45. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۱۸.
  46. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۱۷۴.
  47. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۲۵.

پیوند به بیرون[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • خدیجه، دائره المعارف بزرگ اسلامی.
  • خدیجه، دانشنامه جهان اسلام.
برگرفته از «https://fa.wikihussain.com/index.php?title=خدیجه&oldid=32282»