توابین: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی معتقدند که فعالیت‌های مختار یکی از عوامل اصلی شکست توابین بود<ref>تاریخ طبری، 449/4؛ الکامل فی التاریخ، 211/4.</ref>، اما عده‌ای از معاصران‌ معتقدند که‌ موضع‌گیری‌ مختار در سرنوشت‌ توّابین‌ تأثیری‌ نداشت‌ و مسائل‌ دیگری‌ عامل‌ ناکامی‌ این‌ نهضت‌ بود، از جمله‌ مرگ‌طلبی‌ صِرف‌، شمار اندک‌ ایشان‌ در برابر سپاه‌ اموی‌ و تلاشهای‌ مزدورانه‌ زبیریان‌ و اشراف‌ کوفه‌. همچنین‌ جان‌نثاری‌ و شهادت‌خواهی‌ در راه‌ آرمان‌ و عقیده‌، که‌ هدف‌ توّابین‌ بود، در کوفه‌ طرفداران‌ فراوانی‌ نداشت‌ <ref>رجوع کنید به حسنی‌، ص‌ 544 ـ 545.</ref>. سیاست‌های‌ دوگانه‌ حاکمان‌ زبیری‌ در کوفه‌ و فریبکاری‌ متحدان‌شان‌ در میان‌ سران‌ قبایل‌ و اشراف‌ نیز در سست‌ شدن‌ نهضت‌ توّابین‌ مؤثر بود.

* بی‌وفایی کوفیان