توسل: تفاوت میان نسخه‌ها

پرش به ناوبری پرش به جستجو
۱۲۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۷ آوریل ۲۰۲۱
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۳۵: خط ۳۵:
نمونۀ دیگر که به سیرۀ خلیفۀ دوم باز می‌گردد، توسل وی به عباس عموی پیامبر (ص) در باران‌ خواهی با تعابیر توسل و استشفاع آمده است.<ref>نک‌: بخاری، 1 /342، 3 /1360؛ ابن‌ سعد، 3 /321-322، جم؛ طبری، ''تاریخ''، 4 /433؛ لالکایی، 1 /136.</ref> برخی از عالمان چون شوکانی، با تمسک به این اخبار، نه تنها توسل به کسانی از صالحان جز پیامبر (ص) را جایز شمرده‌اند، بلکه در این ‌باره دعوی اجماع سکوتی از سوی صحابه داشته‌اند.<ref>نک‌: ص 9 بب‌ .</ref>
نمونۀ دیگر که به سیرۀ خلیفۀ دوم باز می‌گردد، توسل وی به عباس عموی پیامبر (ص) در باران‌ خواهی با تعابیر توسل و استشفاع آمده است.<ref>نک‌: بخاری، 1 /342، 3 /1360؛ ابن‌ سعد، 3 /321-322، جم؛ طبری، ''تاریخ''، 4 /433؛ لالکایی، 1 /136.</ref> برخی از عالمان چون شوکانی، با تمسک به این اخبار، نه تنها توسل به کسانی از صالحان جز پیامبر (ص) را جایز شمرده‌اند، بلکه در این ‌باره دعوی اجماع سکوتی از سوی صحابه داشته‌اند.<ref>نک‌: ص 9 بب‌ .</ref>


در احادیث امامیه، از توسل به اهل بیت (ع) سخن بسیار آمده<ref>مثلاً ابن بابویه، 553؛ خزاز، 71؛ طوسی، ''الامالی''، 275.</ref>، و حتى درود فرستادن و وارد کردن سرور بر اهل بیت، زمینۀ توسل به پیامبر (ص) دانسته شده است که خود نوعی توسل است.<ref>نک‌: ابن بابویه، 462.</ref> توسل به ائمه (ع) به طور مطلق<ref>مثلاً نک‌: قمی، 1 /168.</ref> و توسل به امامانی به طور خاص چون [[امام حسین (ع)]]<ref>ابن قولویه، 360-361.</ref> و امام صادق (ع)<ref>خصیبی، 331.</ref> در منابع حدیثی آمده است. نمونه‌هایی از توسل به اهل بیت (ع) در احادیث اهل سنت (ع) نیز مکرر دیده می‌شود، از جمله در برخی از احادیث وارد در تفسیر آیه «فَتَلَقّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ...» درخواست بخشش آدم «به حقِ» پیامبر (ص) و اهل بیت او دانسته شده است.<ref>نک‌: دیلمی، 3 /151؛ ابن مغازلی، 59؛ سیوطی، 1 /147، به نقل از ابن نجار؛ نیز کوفی، 1 /547؛ مفید، 28.</ref> گفتنی است که توسل به امامان اهل بیت (ع) در سیرۀ عملی پیروان مذاهب اهل سنت در سده‌های میانه نیز دیده می‌شود.<ref>مثلاً نک‌: ابن جوزی، ''المنتظم''، 9 /89.</ref>
در احادیث امامیه، از توسل به [[اهل بیت (ع)]] سخن بسیار آمده<ref>مثلاً ابن بابویه، 553؛ خزاز، 71؛ طوسی، ''الامالی''، 275.</ref>، و حتى درود فرستادن و وارد کردن سرور بر اهل بیت، زمینۀ توسل به پیامبر (ص) دانسته شده است که خود نوعی توسل است.<ref>نک‌: ابن بابویه، 462.</ref> توسل به ائمه (ع) به طور مطلق<ref>مثلاً نک‌: قمی، 1 /168.</ref> و توسل به امامانی به طور خاص چون [[امام حسین (ع)]]<ref>ابن قولویه، 360-361.</ref> و امام صادق (ع)<ref>خصیبی، 331.</ref> در منابع حدیثی آمده است. نمونه‌هایی از توسل به اهل بیت (ع) در احادیث اهل سنت (ع) نیز مکرر دیده می‌شود، از جمله در برخی از احادیث وارد در تفسیر آیه «فَتَلَقّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ...» درخواست بخشش آدم «به حقِ» پیامبر (ص) و اهل بیت او دانسته شده است.<ref>نک‌: دیلمی، 3 /151؛ ابن مغازلی، 59؛ سیوطی، 1 /147، به نقل از ابن نجار؛ نیز کوفی، 1 /547؛ مفید، 28.</ref> گفتنی است که توسل به امامان اهل بیت (ع) در سیرۀ عملی پیروان مذاهب اهل سنت در سده‌های میانه نیز دیده می‌شود.<ref>مثلاً نک‌: ابن جوزی، ''المنتظم''، 9 /89.</ref>


نمونه‌هایی از توسل به صحابه نیز در منابع حدیثی اهل سنت دیده می‌شود که از آن جمله می‌توان به روایتی در باب توسل به ابن مسعود یاد کرد.<ref>نک‌: ابن حبان، 15 /538؛ حاکم، 2 /341؛ طیالسی، 57؛ بزار، 5 /214؛ ابن‌ سعد، 3 /154.</ref>
نمونه‌هایی از توسل به صحابه نیز در منابع حدیثی اهل سنت دیده می‌شود که از آن جمله می‌توان به روایتی در باب توسل به ابن مسعود یاد کرد.<ref>نک‌: ابن حبان، 15 /538؛ حاکم، 2 /341؛ طیالسی، 57؛ بزار، 5 /214؛ ابن‌ سعد، 3 /154.</ref>
خط ۹۸: خط ۹۸:
شمار مقابر و مدافن امامزاده‌ها در شهرهای بزرگ و کوچک، و تردد شمار بسیار حاجتمندان که به نیت توسل جویی به این اماکن می‌رفته‌اند، توجه برخی از سیاحان مسلمان و بیگانه را به خود جلب کرده است<ref>بلخی، 102-103؛ دلاواله، 123، 435-436؛ تاج السلطنه، 102؛ لهسایی زاده، 101؛ اولیویه، 76، 106؛ اورسل، 222.</ref>؛ از جمله کلاویخو در نخستین دهه سده 9ق به فراوانی زوار و متوسلان به امام رضا (ع) اشاره دارد.<ref>ص 192-193.</ref> غالبا به هنگام زیارت، ادعیه و زیارت نامه‌هایی خوانده می‌شود که در آنها به شیوه‌های مختلف به صاحب آن زیارتگاه و یا کسی از بزرگان دین، توسل می‌جویند.<ref>برای نمونه، نک‌: زین، 115 بب .</ref>
شمار مقابر و مدافن امامزاده‌ها در شهرهای بزرگ و کوچک، و تردد شمار بسیار حاجتمندان که به نیت توسل جویی به این اماکن می‌رفته‌اند، توجه برخی از سیاحان مسلمان و بیگانه را به خود جلب کرده است<ref>بلخی، 102-103؛ دلاواله، 123، 435-436؛ تاج السلطنه، 102؛ لهسایی زاده، 101؛ اولیویه، 76، 106؛ اورسل، 222.</ref>؛ از جمله کلاویخو در نخستین دهه سده 9ق به فراوانی زوار و متوسلان به امام رضا (ع) اشاره دارد.<ref>ص 192-193.</ref> غالبا به هنگام زیارت، ادعیه و زیارت نامه‌هایی خوانده می‌شود که در آنها به شیوه‌های مختلف به صاحب آن زیارتگاه و یا کسی از بزرگان دین، توسل می‌جویند.<ref>برای نمونه، نک‌: زین، 115 بب .</ref>


وقتی اعتقادات دینی مردم با نیاز‌های ایشان و نیز برخی از عرف و عادات جامعه در هم آمیخته می‌شود، طیفی از باور‌ها و رسم‌ها را به وجود می‌آورد که با وجود غیر مستند بودن آنها به نصوص دینی، می‌تواند دارای ارزش مردم شناختی باشد. از جمله اینکه توسل به هر کدام از امامان و اولیا برای نیاز خاصی دانسته شده است. برای نمونه توسل به امام حسین (ع) برای حل مشکلات خانوادگی از گذشته‌های دور نزد زنان مرسوم بوده است، یا اگر مشکل بیماری بود، سفره‌ای به نام امام زین العابدین (ع)، اگر برای ادای قرض بود به نام امام هشتم (ع) و اگر برای سرکوبی دشمن بود، برای حضرت عباس (ع) می‌انداختند و روضه مربوط به مصائب و عزای او خوانده می‌شد؛ توسل به حضرت خضر (ع) در دوره زمانی 40 روزه برای رفع گرفتاری انجام می‌شد.<ref>نفیسی، 34؛ شیل، 91؛ تحقیقات میدانی.</ref> جالب آن است که مثلا در کاشان زنان برای برخی حاجات که غالبا درباره آگاهی و خبر یافتن از چیزی است، به امامزاده شاه پلمون رفته، بدو متوسل می‌شوند.<ref>ماسه، 294.</ref>
وقتی اعتقادات دینی مردم با نیاز‌های ایشان و نیز برخی از عرف و عادات جامعه در هم آمیخته می‌شود، طیفی از باور‌ها و رسم‌ها را به وجود می‌آورد که با وجود غیر مستند بودن آنها به نصوص دینی، می‌تواند دارای ارزش مردم شناختی باشد. از جمله اینکه توسل به هر کدام از امامان و اولیا برای نیاز خاصی دانسته شده است. برای نمونه توسل به [[حسین بن على (ع)|امام حسین (ع)]] برای حل مشکلات خانوادگی از گذشته‌های دور نزد زنان مرسوم بوده است، یا اگر مشکل بیماری بود، سفره‌ای به نام امام [[زین العابدین «ع»|زین العابدین (ع)]]، اگر برای ادای قرض بود به نام امام هشتم (ع) و اگر برای سرکوبی دشمن بود، برای حضرت [[عباس ابن علی(ع)|عباس (ع)]] می‌انداختند و [[روضه]] مربوط به مصائب و عزای او خوانده می‌شد؛ توسل به حضرت خضر (ع) در دوره زمانی 40 روزه برای رفع گرفتاری انجام می‌شد.<ref>نفیسی، 34؛ شیل، 91؛ تحقیقات میدانی.</ref> جالب آن است که مثلا در کاشان زنان برای برخی حاجات که غالبا درباره آگاهی و خبر یافتن از چیزی است، به امامزاده شاه پلمون رفته، بدو متوسل می‌شوند.<ref>ماسه، 294.</ref>


توسل جستن در هر دو حالت فردی و گروهی انجام می‌شود. به جز نمونه‌های بسیار در حالت فردی، انجام دادن برخی از مراسم مانند دعاهایی مخصوص به صورت جمعی انجام می‌گیرد مانند دعای معروف توسل.
توسل جستن در هر دو حالت فردی و گروهی انجام می‌شود. به جز نمونه‌های بسیار در حالت فردی، انجام دادن برخی از مراسم مانند دعاهایی مخصوص به صورت جمعی انجام می‌گیرد مانند دعای معروف توسل.


در میان روش‌های گوناگون برای توسل، دعای معروف به توسل از شهرت بسیاری برخوردار است. در این دعا که به روایت ابن بابویه است، با نام بردن و توسل به پیامبر اکرم (ص) آغاز می‌شود و با حضرت فاطمه زهرا و امامان دوازده گانه (ع) ادامه می‌یابد.<ref>مجلسی، 247/99-249؛ قمی، 108-110.</ref> این دعا که در میان مردم رواج بسیار دارد، بیشتر در شب‌های چهارشنبه هر هفته به صورت عمومی (در مساجد، حسینیه‌ها، زیارتگاه‌ها، به خصوص در مسجد جمکران قم و امامزاده صالح تجریش) و خصوصی (در منازل) انجام می‌شود. در این مراسم متوسلان با نشستن رو به سوی قبله، دعا می‌خوانند و با رسیدن به نام هر یک از معصومین (ع)، به ذکر کوتاهی از آن حضرت می‌پردازند. زمان انجام این دعا در انتخاب روضه‌هایی که همراه آن خوانده می‌شود، اثر می‌گذارد. مثلا اگر در ماه رمضان باشد، وقتی به اسم امام علی (ع) می‌رسند، روضه حضرت امیر را می‌خوانند؛ یا وقتی در ماه محرم باشد، با رسیدن به نام امام حسین (ع) روضه آن حضرت قرائت می‌شود؛ در ادامه تا به اسم امام جواد (ع) می‌رسند، روضة باب الحوائج خوانده می‌شود. این مراسم ادامه پیدا می‌کند تا وقتی به اسم امام زمان (ع) می‌رسند که در این وقت رو به قبله می‌ایستند و با ادای سلام و احترام به ایشان، مراسم تمام می‌شود.
در میان روش‌های گوناگون برای توسل، دعای معروف به توسل از شهرت بسیاری برخوردار است. در این دعا که به روایت ابن بابویه است، با نام بردن و توسل به پیامبر اکرم (ص) آغاز می‌شود و با حضرت فاطمه زهرا و امامان دوازده گانه (ع) ادامه می‌یابد.<ref>مجلسی، 247/99-249؛ قمی، 108-110.</ref> این دعا که در میان مردم رواج بسیار دارد، بیشتر در شب‌های چهارشنبه هر هفته به صورت عمومی (در مساجد، حسینیه‌ها، زیارتگاه‌ها، به خصوص در مسجد جمکران قم و امامزاده صالح تجریش) و خصوصی (در منازل) انجام می‌شود. در این مراسم متوسلان با نشستن رو به سوی قبله، دعا می‌خوانند و با رسیدن به نام هر یک از معصومین (ع)، به ذکر کوتاهی از آن حضرت می‌پردازند. زمان انجام این دعا در انتخاب روضه‌هایی که همراه آن خوانده می‌شود، اثر می‌گذارد. مثلا اگر در ماه رمضان باشد، وقتی به اسم امام علی (ع) می‌رسند، روضه حضرت امیر را می‌خوانند؛ یا وقتی در ماه محرم باشد، با رسیدن به نام [[حسین|امام حسین (ع)]] [[روضه]] آن حضرت قرائت می‌شود؛ در ادامه تا به اسم امام جواد (ع) می‌رسند، روضة باب الحوائج خوانده می‌شود. این مراسم ادامه پیدا می‌کند تا وقتی به اسم امام زمان (ع) می‌رسند که در این وقت رو به قبله می‌ایستند و با ادای سلام و احترام به ایشان، مراسم تمام می‌شود.


در مجالس خصوصی که در منازل انجام می‌شود، از گذشته چنین مرسوم بود که با قرار دادن نوعی از چراغ، همچون چراغ زنبوری مردم را از برقراری مجلس دعا آگاه می‌ساختند که امروزه این عمل به وسیله لامپ‌های نئون تعبیه شده بر روی یک پایه صورت می‌گیرد. در مراسم دعای توسل علاوه بر دعوت‌های خصوصی، این چراغ‌ها بیانگر دعوت عام است.<ref>برای چگونگی انجام این دعا در برخی از شهر‌ها، نک‌: طباطبایی، 634.</ref> به جز دعای توسل، از قدیم دعا برای توسل در اشکال گوناگون بوده که برای نمونه می‌توان به دعای امام جعفر صادق (ع) اشاره کرد که در الکافی کلینی آمده است.<ref>نک‌: 75/4.</ref>
در مجالس خصوصی که در منازل انجام می‌شود، از گذشته چنین مرسوم بود که با قرار دادن نوعی از چراغ، همچون چراغ زنبوری مردم را از برقراری مجلس دعا آگاه می‌ساختند که امروزه این عمل به وسیله لامپ‌های نئون تعبیه شده بر روی یک پایه صورت می‌گیرد. در مراسم دعای توسل علاوه بر دعوت‌های خصوصی، این چراغ‌ها بیانگر دعوت عام است.<ref>برای چگونگی انجام این دعا در برخی از شهر‌ها، نک‌: طباطبایی، 634.</ref> به جز دعای توسل، از قدیم دعا برای توسل در اشکال گوناگون بوده که برای نمونه می‌توان به دعای امام جعفر صادق (ع) اشاره کرد که در الکافی کلینی آمده است.<ref>نک‌: 75/4.</ref>

منوی ناوبری