فدایى مازندرانى: تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده

| تاریخ تولد            = حدود 1200 ه.ق  

| تاریخ مرگ              = 1282 ه.ق  

محمود فدایی در حدود سال‌های 1200 ه.ق در روستای تلاوک از بخش دودانگه‌ شهرستان ساری در استان مازندران متولد شد. تحصیلات اولیه را در زادگاه خود فرا گرفت سپس برای آموختن علوم دینی به شهر ساری و سپس قم رفت. فدایی با خاندان قاجار هم روزگار بود و در دوره حکومت فتحعلی شاه، محمدشاه و ناصرالدین شاه زندگی می‌کرده است. میرزا محمود به سبب زادگاهش به تلاوکی باز خوانده می‌شد و تخلصش «فدایی» است. به گفته فدایی مازندارنی، تخلصش را از زبان امام حسین (ع) در عالم رویا گرفته و در سراسر دیوانش به کار برده است و شعر زیر را در وصف این رویا سروده است:{{شعر}}

{{ب|آمد ز بخت خفته چو بیداریم ز خواب| گفتم به بخت خویش که احسنت! مرحبا<ref>دیوان فدایى مازندرانى، به تصحیح و تعلیق فریدون اکبرى شلدره‌اى (سازمان اوقاف و امور خیریه، تهران 1377) ص 178.</ref>}}   

{{پایان شعر}}سروده‌های فدایی در روزهای محرم و سوگواری امام حسین (ع) در مساجد و تکیه‌های مازندران خوانده می‌شود. تاریخ دقیق درگذشت فدایی روشن نیست. محمد طاهری (شهاب) در مجله‌ ارمغان می‌نویسد: «در حاشیه‌ یکی از صفحات کتاب چهار نظام، به خط شخص دیگری تاریخ فوت فدایی را به سال 1282 ه.ق نوشته‌اند.»<ref>مجله ارمغان، دوره‌ی سی‌ام، ش 4 و 5، ص 204 تا 208. مقدمه‌ی دیوان فدایی؛ ص پانزده تا سی و سه با تلخیص.</ref>

فدایى مازندرانى ضمن پیروى از سبک محتشم کاشانى در ترکیب‌بندهاى عاشورایى خود، از شیوه‌هاى بیانى سبک خراسانى نیز در برخى از مراثى عاشورایى‌اش استفاده کرده است.

*نظام اول: داراى یک ترکیب 72 بندى با 1740 بیت؛

*نظام دوم: داراى یک ترکیب 43 بندى با 1301 بیت؛

*نظام سوم: داراى یک ترکیب 32 بندى با 523 بیت؛

*نظام چهارم: داراى یک ترکیب 27 بندى با 520 بیت.<ref>همان،مقدمه،ص بیست و سه.</ref>

مجموعه چهار نظام او داراى 174 بند و 4084 بیت مى‌باشد.

 

وی ماده تاریخ پایان کار «مقتل منظوم» خود را در «مقتل شاه شهیدان» یافته است:

 

 

 

 

بخشی از مقتل منظوم فدایی:

{{م|این بنده را ز لطف به فطرس رفیق ساز<ref>همان،ص 104 و 105.</ref>}}

{{م|سرِّ حدیث «یُمهِل و لا یمهل»<ref>صورت کامل این حدیث در روضة الشهدا هم آمده است: در ان اللّه یمهل و لا یهمل. ر. ک: به پاورقى، ص 120 دیوان فدایى مازندرانى.</ref> است آن<ref>همان، ص 117 تا 120.</ref> }}

{{م|گُل پاى در گِلى است به جایى که خاک اوست<ref>همان، ص 170 و 171.</ref>}}

{{م|توفان تازه‌اى به جهان گشتى آشکار<ref>همان، ص 146.</ref>}}  

{{م|بر آن گلى بنال که گل سینه چاک اوست<ref>همان، ص 174.</ref>}}

{{م|زین نظم شد گشوده به رویم درِ الم<ref>همان، ص 176.</ref>}}

{{م|رو کرد جانب نجف و گفت یا على<ref>همان، ص 193 و 194.</ref>!}}

{{م|آرى شراب سرکه به آید به انقلاب<ref>همان، ص 206 و 207.</ref>}}

{{ب| گه سر نهاد بر سر خاکستر تنور|گاهی به نیزه، گاه به تشت طلا حسین<ref>دیوان فدایی؛ ص 33.</ref> }}  

{{ب| تابَد عَلَی الصّباح<ref>علی الصّباح: صبحگاه، بامدادان.</ref> چو از مشرق آفتاب‌|تنها من و سپاه به خون تشنه‌ی یزید }}

{{ب| گفتا شه شهید بود توبه‌ات قبول‌|غمگین مشو که هست خدا غافر الخطا }}

{{ب| دستی به روی صورت آن غرقه‌خون کشید|گفتی ز روی لطف که یا حُرّ مَرحبا<ref>دیوان فدایی؛ ص 53.</ref> }}  

{{پایان شعر}}

 

{{شعر}}

{{ب| باشد عجب که باز برون آورد گیاه‌|خاکی که ریختند در او خون بی‌گناه<ref>دیوان فدایی؛ ص 57.</ref> }}  

{{پایان شعر}}

 

{{شعر}}

{{ب| نه لشکر و سپاه نه یار و نه دادخواه‌|نه قاسم و نه عون و نه عباس و اکبری<ref> همان؛ ص 66.</ref> }}

{{پایان شعر}}

 

{{شعر}}

{{ب| بر تشنگیش تیغ نکرد آب خود دریغ‌|کس مهربان نبود بر آن تشنه لب چو تیغ<ref>همان؛ ص 68.</ref> }}  

{{ب| هرکس که در دیار محبت گذر کند|باید نخست ترکِ دل و جان و سر کند<ref>همان؛ ص 110 و 111.</ref> }}   

{{پایان شعر}}

 

{{شعر}}

{{ب| شاها فدائیان تو را من فداییم‌|ای صد هزار همچو «فدایی» فدای تو<ref>همان؛ ص 154.</ref> }}

{{ب| چرخ سخا و اختر گردون نیِّرین‌|مهر سپهر حیدر و خیر النسا حسین<ref>همان؛ ص 159.</ref> }}

*[[دانشنامه‌ شعر عاشورایی‌ انقلاب‌ حسینی‌ در شعر شاعران‌ عرب‌ و عجم‌|دانشنامه‌ شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 897-902.]]

*''[[کاروان شعر عاشورا|محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص283-292.]]''