دوبیتی: تفاوت میان نسخه‌ها

پرش به ناوبری پرش به جستجو
۱۲۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۵ دسامبر ۲۰۱۸
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
دوبیتی از مشهورترین قالب های شعر فارسی است که از دیرباز تا عصر حاضر سخن سرایان عرصه ادب فارسی به آن توجه ویژه داشته و از آن بهره ها برده اند. در شعر کلاسیک، دوبیتی همان رباعی است؛ با این تفاوت که اغلب بر وزن «مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل» سروده می شود. دوبیتی برای بیان احساسات بی شائبه و عشق های ساده و بی ریا با کلمات شکسته و محاوره ای مناسب است. دوبیتی را گاه افراد معمولی و غیر شاعر هم به اقتضای احساسات و هیجانات درونی خویش سروده اند که از نظر فرهنگ و ادبیات عامه ارزش فراوانی دارد. دوبیتی را «ترانه» نیز گویند و آن کامل شده اشعار دوازده هجایی روزگار ساسانیان است که بعد از اسلام آن ها را «فهلویات» نامیده اند. <ref>رزمجو، 1370، ص 41-42.</ref>
دوبیتی از مشهورترین قالب‌های شعر فارسی است که از دیرباز تا عصر حاضر سخن‌سرایان عرصه ادب فارسی به آن توجه ویژه داشته و از آن بهره‌ها برده‌اند. در شعر کلاسیک، دوبیتی همان رباعی است؛ با این تفاوت که اغلب بر وزن «مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل» سروده می‌شود. دوبیتی برای بیان احساسات بی‌شائبه و عشق‌های ساده و بی‌ریا با کلمات شکسته و محاوره‌ای مناسب است. دوبیتی را گاه افراد معمولی و غیر شاعر هم به اقتضای احساسات و هیجانات درونی خویش سروده‌اند که از نظر فرهنگ و ادبیات عامه ارزش فراوانی دارد. دوبیتی را «ترانه» نیز گویند و آن کامل شده اشعار دوازده هجایی روزگار ساسانیان است که بعد از اسلام آن‌ها را «فهلویات» نامیده‌اند. <ref>رزمجو، 1370، ص 41-42.</ref>




خط ۵: خط ۵:




در ادبیات کلاسیک سرایندگان دوبیتی مشخص اند و نام آشنا، اما شاعران دوبیتی های عامیانه گمنام و ناشناس اند.  
در ادبیات کلاسیک سرایندگان دوبیتی مشخص‌اند و نام آشنا، اما شاعران دوبیتی‌های عامیانه گمنام و ناشناس‌اند.  




دوبیتی های عامیانه، روزگار درازی است که همچون گنجینه ای گرانبها در سینه و حافظه مردم باقی مانده و نسل به نسل تا به امروز رسیده است. بخشی از دوبیتی ها، بیان ساده و بی آلایش احساسات پاک دینی و مذهبی مردم است. عشق و ارادت به پیامبر بزرگ اسلام (ص) و خاندان مطهر ایشان جای پایی محکم در پیشینه ترانه ها و دوبیتی ها از خود به جای گذاشته است. اثبات ارادت ایرانیان به سیدالشهدا (ع) و اهل بیت ایشان همچون اثبات خورشید درخشان و سوزان در ظهر یک روز گرم تابستان است. گرچه یادآوری واقعه عاشورا و ذوالجناحی که خون آلود و بدون سوار به خیمه بازمی گردد، آتش دل ارادتمندان را افزون می کند. <ref>فقیری، 1385، ص 245-246.</ref> <ref>بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی تا. </ref>
دوبیتی‌های عامیانه، روزگار درازی است که همچون گنجینه‌ای گران‌بها در سینه و حافظه مردم باقی مانده و نسل به نسل تا به امروز رسیده است. بخشی از دوبیتی‌ها، بیان ساده و بی‌آلایش احساسات پاک دینی و مذهبی مردم است. عشق و ارادت به پیامبر بزرگ اسلام (ص) و خاندان مطهر ایشان جای پایی محکم در پیشینه ترانه‌ها و دوبیتی‌ها از خود به جای گذاشته است. اثبات ارادت ایرانیان به سیدالشهدا (ع) و اهل بیت ایشان همچون اثبات خورشید درخشان و سوزان در ظهر یک روز گرم تابستان است. گرچه یادآوری واقعه عاشورا و ذوالجناحی که خون‌آلود و بدون سوار به خیمه بازمی‌گردد، آتش دل ارادتمندان را افزون می‌کند. <ref>فقیری، 1385، ص 245-246.</ref> <ref>بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی‌تا. </ref>




{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| به قربون حسین با ذوالجناحش | که خون آلود رود بر قتلگاهش}}  
{{ب| به قربون حسین با ذوالجناحش | که خون‌آلود رود بر قتلگاهش}}  
{{ب| حسین که سر به راه امتش داد | سر و جونم فدای خاک پایش }}  
{{ب| حسین که سر به راه امتش داد | سر و جونم فدای خاک پایش }}  
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  
خط ۲۹: خط ۲۹:




در برخی دیگر از دوبیتی ها، نام امام حسین (ع) همراه با نام های پیغمبر اکرم (ص) حضرت علی (ع) و امام حسن (ع) آمده است:  
در برخی دیگر از دوبیتی‌ها، نام امام حسین (ع) همراه با نام‌های پیغمبر اکرم (ص) حضرت علی (ع) و امام حسن (ع) آمده است:  




خط ۵۳: خط ۵۳:




در میان دوبیتی ها، ابیات شکوه آمیزی هم وجود دارند که بیانگر ذهن پرسشگر و غم زده گوینده است: <ref>طائی، علی اصغر، سمیرم، اصفهان، 1356.</ref>
در میان دوبیتی‌ها، ابیات شکوه آمیزی هم وجود دارند که بیانگر ذهن پرسشگر و غم‌زده گوینده است: <ref>طائی، علی اصغر، سمیرم، اصفهان، 1356.</ref>




خط ۶۲: خط ۶۲:




آرزوی تشرف به حرم مطهر حضرت اباعبدالله (ع) و سکنی گزیدن در جوار بارگاه ملکوتی ایشان دست طلب و نیاز عاشقان را به درگاه حق بلند کرده است تا با شفیع قرار دادن امیرالمؤمنین (ع)، جواز حضور در کربلای معلی را به دست آورند: <ref>بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی تا. </ref>
آرزوی تشرف به حرم مطهر حضرت اباعبدالله (ع) و سکنی گزیدن در جوار بارگاه ملکوتی ایشان دست طلب و نیاز عاشقان را به درگاه حق بلند کرده است تا با شفیع قرار دادن امیرالمؤمنین (ع)، جواز حضور در کربلای معلی را به دست آورند: <ref>بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی‌تا. </ref>




{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| دلم می خواد زمین نینوا را | بشم پابوس شاه کربلا را }}  
{{ب| دلم می‌خواد زمین نینوا را | بشم پابوس شاه کربلا را }}  
{{ب| ببوسم از دل و جون، صحن و مقامش | بشینم سایه گلدسته ها را }}  
{{ب| ببوسم از دل و جون، صحن و مقامش | بشینم سایه گلدسته‌ها را }}  
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  




درابیاتی که از نطنز و شهرضا روایت شده است، گرچه تفاوت بین واژگان چشمگیر است، اما همه تفاوت ها و کثرت ها در خدمت محتوای واحد است و آن آرزوی راه یافتن به بارگاه شاه کربلاست: <ref>روح اللهی، رضا، به روایت از خانم احمدی، نطنز، اصفهان، 1348 و 1350.</ref> <ref>کریمی، محمدحسین، قمبوان، سمیرم، شهرضا، اصفهان، 1350.</ref> <ref>کریمی فروتقه، محمد، کاشمر، خرتسان رضوی، 1348، 1367، بی تا. </ref> <ref>مجدی نسب، عزت الله، دزفول، خوزستان، 1348.</ref> <ref>دادخواه، ملیحه، ساوه، مرکزی، 1349.</ref>
در ابیاتی که از نطنز و شهرضا روایت شده است، گرچه تفاوت بین واژگان چشمگیر است، اما همه تفاوت‌ها و کثرت‌ها در خدمت محتوای واحد است و آن آرزوی راه یافتن به بارگاه شاه کربلاست: <ref>روح اللهی، رضا، به روایت از خانم احمدی، نطنز، اصفهان، 1348 و 1350.</ref> <ref>کریمی، محمدحسین، قمبوان، سمیرم، شهرضا، اصفهان، 1350.</ref> <ref>کریمی فروتقه، محمد، کاشمر، خراسان رضوی، 1348، 1367، بی‌تا. </ref> <ref>مجدی نسب، عزت‌الله، دزفول، خوزستان، 1348.</ref> <ref>دادخواه، ملیحه، ساوه، مرکزی، 1349.</ref>




خط ۹۳: خط ۹۳:


{{شعر}}  
{{شعر}}  
{{ب| دلم می خواست که از دل پر بگیرم | زمین کربلا بستر بگیرم }}  
{{ب| دلم می‌خواست که از دل پر بگیرم | زمین کربلا بستر بگیرم }}  
{{ب| بگیرم در بغل قبر حسین را | سراغی از علی اکبر بگیرم }}
{{ب| بگیرم در بغل قبر حسین را | سراغی از علی اکبر بگیرم }}
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  
خط ۱۰۷: خط ۱۰۷:
{{ب| شب نیمه شد و هنوز بیدارم من | چون کفتر مست بر لب دیوارم من }}  
{{ب| شب نیمه شد و هنوز بیدارم من | چون کفتر مست بر لب دیوارم من }}  
{{ب| چون کفتر مست رو به هوا خواهم کرد | رو بر مشهد و کرب و بلا خواهم کرد }}  
{{ب| چون کفتر مست رو به هوا خواهم کرد | رو بر مشهد و کرب و بلا خواهم کرد }}  
{{ب| آنجا که محمد و علی بنشینند | من شکوه ز دست تو بی وفا خواهم کرد }}  
{{ب| آنجا که محمد و علی بنشینند | من شکوه ز دست تو بی‌وفا خواهم کرد }}  
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  




شجاعت و دلاوری حضرت علی اکبر (ع) و رزم آوری و بصیرت او، در سفر کربلا به ویژه در روز عاشورا تجلی کرد. او نخستین شهید عاشورا از بنی هاشم است. <ref>محدثی، 1374، ص 322.</ref>
شجاعت و دلاوری حضرت علی اکبر (ع) و رزم‌آوری و بصیرت او، در سفر کربلا به ویژه در روز عاشورا تجلی کرد. او نخستین شهید عاشورا از بنی‌هاشم است. <ref>محدثی، 1374، ص 322.</ref>




حضرت علی اکبر (ع) همراه برادر خود علی اصغر (ع) در صحرای کربلا به شهادت رسیدند و در کنار پدر آرام یافتند؛ از این روست که ضریح امام، شش گوشه دارد. آرزوی زیارت ایشان در دوبیتی ها نیز جلوه گر شده است: <ref>مققدم، حسین، فیروزآباد، فارس، 1356.</ref> <ref>گودرزی، مریم، بروجرد، لرستان، 1349.</ref>
حضرت علی اکبر (ع) همراه برادر خود علی اصغر (ع) در صحرای کربلا به شهادت رسیدند و در کنار پدر آرام یافتند؛ از این روست که ضریح امام، شش گوشه دارد. آرزوی زیارت ایشان در دوبیتی‌ها نیز جلوه‌گر شده است: <ref>مقدم، حسین، فیروزآباد، فارس، 1356.</ref> <ref>گودرزی، مریم، بروجرد، لرستان، 1349.</ref>




{{شعر}}  
{{شعر}}  
{{ب| دلم می خواد به اینجا پر بگیرم | زمین کربلا لنگر بگیرم }}  
{{ب| دلم می‌خواد به اینجا پر بگیرم | زمین کربلا لنگر بگیرم }}  
{{ب| زمین کربلا جای شهیدون | سراغی از علی اکبر بگیرم }}  
{{ب| زمین کربلا جای شهیدون | سراغی از علی اکبر بگیرم }}  
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  
خط ۱۲۹: خط ۱۲۹:




درخواست شفاعت در روز محشر از امامی که به واسطه چند روز بیماری در صحرای کربلا در ذهن مردم، به  زین العابدین بیمار لقب یافته بود، در دوبیتی زیر مشهود است: <ref>فقیری، 1385، ص 246. </ref>
درخواست شفاعت در روز محشر از امامی که به واسطه چند روز بیماری در صحرای کربلا در ذهن مردم، به  زین‌العابدین بیمار لقب یافته بود، در دوبیتی زیر مشهود است: <ref>فقیری، 1385، ص 246. </ref>




{{شعر}}  
{{شعر}}  
{{ب| که زین العابدین بیمار و مضطر | گنه بخش مسلمانان و کافر }}  
{{ب| که زین‌العابدین بیمار و مضطر | گنه بخش مسلمانان و کافر }}  
{{ب| که من امید کلی بر تو دارم | گنه بخشم شوی در روز محشر }}  
{{ب| که من امید کلی بر تو دارم | گنه بخشم شوی در روز محشر }}  
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  




اظهار ارادت و ابراز عشق و محبت به حضرت ابوالفضل (ع) نیز در دوبیتی ها جلوه گر است:  
اظهار ارادت و ابراز عشق و محبت به حضرت ابوالفضل (ع) نیز در دوبیتی‌ها جلوه‌گر است:  




خط ۱۴۷: خط ۱۴۷:




بسیاری از دوبیتی ها حاوی مضامین عاشقانه اند؛ عاشقانه هایی که در آن گاه، عاشق برای اثبات عشق خود و دفع هر آنچه شر و بدی است، معشوقش را به امامی که شام غریبان، شام غربت خانواده اوست، سوگند می دهد و زمانی، امیدوارانه از حضرت حق «جل و علی » و عبد صالح او حضرت ابالفضل (ع) مجالی میطلبد که در کنار معشق آرام گیرد و گاه او را اندرز می دهد که برای جلای قلب و روحش از زنگارهای عصیان، عزم سفر به کربلا نماید. این مضامین در دوبیتی های زیر نمایان است: <ref>طبیب شوشتری، عبدالمجید، شوشتر، خوزستان، 1350.</ref> <ref>کوکلانی، حسین، سبزوار، خراسان رضوی، 1347.</ref> <ref>کریمی، علی نقی، لای بید، میمه، برخوار و میمه، اصفهان، 1354.</ref> <ref>محمدآبادی، بی نام، کاشمر، خراسان رضوی، 1352.</ref>
بسیاری از دوبیتی‌ها حاوی مضامین عاشقانه‌اند؛ عاشقانه‌هایی که در آنگاه، عاشق برای اثبات عشق خود و دفع هر آنچه شر و بدی است، معشوقش را به امامی که شام غریبان، شام غربت خانواده اوست، سوگند می‌دهد و زمانی، امیدوارانه از حضرت حق «جل و علی» و عبد صالح او حضرت اباالفضل (ع) مجالی می‌طلبد که در کنار معشوق آرام گیرد و گاه او را اندرز می‌دهد که برای جلای قلب و روحش از زنگارهای عصیان، عزم سفر به کربلا نماید. این مضامین در دوبیتی‌های زیر نمایان است: <ref>طبیب شوشتری، عبدالمجید، شوشتر، خوزستان، 1350.</ref> <ref>کوکلانی، حسین، سبزوار، خراسان رضوی، 1347.</ref> <ref>کریمی، علی نقی، لای بید، میمه، برخوار و میمه، اصفهان، 1354.</ref> <ref>محمدآبادی، بی‌نام، کاشمر، خراسان رضوی، 1352.</ref>




خط ۱۵۷: خط ۱۵۷:


{{شعر}}  
{{شعر}}  
{{ب| بیو بالا بلند بالات بوسم | به غربت می روی داغت نسوزم }}  
{{ب| بیو بالا بلند بالات بوسم | به غربت می‌روی داغت نسوزم }}  
{{ب| سفر که می روی رو کربلا کن | طلویه پر غشت اونجو جلا کن }}  
{{ب| سفر که می‌روی رو کربلا کن | طلویه پر غشت اونجو جلا کن }}  
{{ب| اگر خواهی که حاجتت روا بو | برو خونه خدا اونجو دعا کن }}  
{{ب| اگر خواهی که حاجتت روا بو | برو خونه خدا اونجو دعا کن }}  
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  
خط ۱۶۹: خط ۱۶۹:




و سرانجام سخن از قلب بی قرار و مشتاقی است که به زائر کربلا می ماند: <ref>محمدی، علی، جونققان، فارسان، چهار محال و بختیاری، 1352.</ref>
و سرانجام سخن از قلب بی‌قرار و مشتاقی است که به زائر کربلا می‌ماند: <ref>محمدی، علی، جونقان، فارسان، چهار محال و بختیاری، 1352.</ref>




۱۰٬۰۷۲

ویرایش

منوی ناوبری