تأملی در نهضت عاشورا

رسول جعفریان. چاپ اول: قم، انتشارات انصاریان، 1381 (1423 ق). 380 ص، وزیری. دربردارندهٔ دوازده مقالهٔ توصیفی - تحلیلی در بارهٔ نهضت امام حسین - ع - و زمینه ها و پیامدهای آن، عزاداری، تحریفات و منابع عاشوراست. «دربارهٔ منابع تاریخ عاشورا»، عنوان مقالهٔ نخست است و عهده دار بحث دربارهٔ کتابهای ابومخنف و ابن سعد و بلاذری و دینوری و طبری تا کتابهای قرن چهارم و منابع داستانی. در مقالهٔ دوم از «زمینه های قیام کربلا» بحث شده و مقالهٔ سوم و چهارم با عنوان «گزار شنامهٔ واقعهٔ کربلا» و «گزارشی اگر از رویداد کربلا»، روایتی است مستند از قیام امام حسین، مقالهٔ پنجم به «اربعین امام سخن علیه الشلام» اختصاص دارد و این خبر که اهل بیت امام حسین در بازگشت از شام با اربعین به کربلا رفتند، تلقی به قبول نشده است. در مقالهٔ ششم با عنوان «حکمت است امام حسین علیه الشلام»، بر برداشت سیاسی از شهادت آن حضرت تکیه و تأکید شده است. مقالهٔ هفتم دربارهٔ «آثار نهضت امام حسین علیه الشلام» و تأثیرش در سقوط سریان و قیامهای پس از آن است. هشتمین مقاله «مروری بر کتاب کامل از یارات ابن "ه" است و بازخوانی فقراتی از آن، نهمین مقاله به «ابعاد شعاری و شکلی نهضت امام سین علیه السّلام)) اختصاص یافته و دربارهٔ ویژگی شعارها و شعائر در مراسم عزاداری است. مقالهٔ د هم با عنوان «بستر تاریخی عزاداری اهل سنت برای امام حسین علیه عهدهدار بحث در بارهٔ پیشینهٔ عزاداری و مقتل نگاری در میان اهل سنت است. در ازدهم از «تحریفات عاشورا» و انگیزهها و گونههای آن و پیشپیشینهٔ نقد آن سخن رفته است. در مقالهٔ دوازدهم تحت عنوان «روضة الشهداء ملا حسین کاشفی»، از این کتاب و نویسنده اش بتفصیل بحث شده است. کتاب حاضر، با وجود ارزنده بودنش، خالی از مسامحات نیست. فی المثل در جایی گفته شده است که یک سوم مردم کوفه شیعه بودند (ص 68)، و در جایی دیگر آمده است که حداقل یک چهارم شیعه بودند (ص 174). در یک جا گفته شده است که اگر شیعیان کوفه اراده می کردند، میتوانستند به امام حسین بپیوندند (ص 98)، و در جایی دیگر آمده است که بسیاری از ایشان قصد پیوستن به امام را داشتند، اما نتوانستند (ص 181). در یک جا می خوانیم که مسلم بن عقیل در حدود 45 سال داشت (ص 70)، و در جایی دیگر می خوانیم که در حدود چهل سال داشت (ص 165). در جایی می خوانیم که امام حسین در 28 رجب از مدینه به سوی مکه حرکت کرد و در سوم شعبان به مکه رسید (ص 67)، و در جایی دیگر می خوانیم که حرکت امام از مدینه در سوم شعبان بود (ص 164). در جایی گفته شده است که دربارهٔ مذهب کاشفی نمی توان بسادگی اظهارنظر کرد (ص 327)، و در جایی دیگر بدون تردید گفته شده که او شیعه است (ص 358). در یک جا گفته شده است که امام حسین می دانست پیش از رسیدن به کوفه در کربلا شهید می شود، و در همان جا بدون فاصله افزوده شده است که آن حضرت تصمیم داشت در کوفه تشکیل حکومت بدهد (ص 239). نویسنده بر آن است که میان این و آن تناقضی نیست.

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 227-228.