خوشدل تهرانی
علی اکبر صلح‌خواه متخلّص به «خوشدل تهرانی» فرزند حاج رحیم، جدّش مهدی بیک کرمانشاهی از ایل سنجانی است. وی در سال 1293 ه. ش در تهران چشم به جهان گشود.
خوشدل تحصیلات خود را تا مرز دیپلم ادامه داد و سپس نزد حاج شیخ علی رشتی که یکی از استادان ادبیات عرب بود مغنی و مطول را آموخت و چندی نیز در اصفهان و شیراز به تکمیل ادبیات و منطق و تا حدودی فلسفه مشغول شد.
خوشدل مدت سی سال به سیر و سیاحت به نقاط مختلف ایران پرداخت و سالها نیز کشورهای دیگر اسلامی را با شوق طی کرد. از آنجا که وی کسوت روحانی داشت بیشتر مضامین اشعارش در مدح و رثای ائمه‌ی اطهار و حقایق اسلام است و برای هر یک از چهارده معصوم (ع) 71 قصیده به تعداد سالهای عمرش سروده است، و از علمای واقعی و عرفای حقیقی به احترام تمام یاد کرده است. خوشدل سالها به بیماری قلبی مبتلا بود و سرانجام در اول مهر ماه سال 1365 ه. ش چشم از جهان فرو بست و در این بابویه به خاک سپرده شد. دیوان کامل اشعارش در سال 1364 توسط انتشارات «ما» به همت آقای احمد کرمی به چاپ رسیده است. [۱]
| بزرگ فلسفه‌ی قتل شاه دین این است | که مرگ سرخ به از زندگی ننگین است | |
| حسین مظهر آزادگی و آزادی است | خوشا کسی که چنینش مرام و آئین است | |
| نه ظلم کن به کسی نه به زیر ظلم برو | که این مرام حسین است و منطق دین است | |
| همین نه گریه بر آن شاه تشنه لب کافی است | اگرچه گریه بر آلام قلب، تسکین است | |
| ببین که مقصد عالی وی چه بُد ای دوست | که درک آن سبب عزّ و جاه و تمکین است | |
| ز خاک مردم آزاده بوی خون آید | نشان شیعه و آثار پیروی این است [۲] |
| نازم حسین را که چو در خون خود تپید | شیواترین حماسه‌ی تاریخ آفرید | |
| دیدی دقیق باید و فکری دقیق‌تر | تا پی برد به نهضت آن خسرو شهید | |
| قامت چو زیر بار زر و زور خم نکرد | در پیش عزم و همت وی آسمان خمید | |
| تا ننگرد مذلت و خواری و ظلم و کفر | داغ جوان و مرگ برادر به دیده دید | |
| بر بسته بود باب فضیلت به روی خلق | گر قتل او نمی‌شدی این باب را کلید | |
| برگی بود ز دفتر خونین کربلا | هر لاله و گلی که به طرف چمن دمید | |
| از دامن سپید شریعت زدود و شست | با خون سرخ خویش، سیه‌کاری یزید | |
| یکسان رخ غلام و پسر بوسه داد و گفت: | «در دین ما سیه نکند فرق با سفید» | |
| بُد تشنه‌ی عدالت و آزادی بشر | آن العطش که از دل پرسوز می‌شنید | |
| چونان که گفت خواهر خود را: اسیر باش | آزاد تا جهان شود از قید هر پلید | |
| بانوی بانوان جهان، آن که روزگار | بعد از علی خطابه سرایی چو وی ندید | |
| لطف کلامش از «امَنِ الْعَدْل» بین که ساخت | رسوا یزید و پرده‌ی اهل ستم درید | |
| خوشبخت ملتی که ازین نهضت بزرگ | گردد ز روی معرفت و عقل مستفید [۳] |
| دل واله‌ی نهضت حسین است | جان محو حقیقت حسین است | |
| دلهای همه خداپرستان | کانون محبت حسین است | |
| شو کشته که عدل و دین نمیرد | این سرّ شهادت حسین است | |
| فتح هدف از شکست خود یافت | این اصل سیاست حسین است | |
| برپاست ز وی اصول اسلام | دین زنده به همّت حسین است | |
| اول ز جوان خود گذشتن | مصداق عدالت حسین است | |
| بوسید غلام را چو فرزند | این حدّ مروّت حسین است | |
| جان دادن طفل خود در آغوش | اندر خورِ طاقت حسین است | |
| افشاند به چرخ خون اصغر | این رمز شفاعت حسین است | |
| در سجده سر از تنش جدا شد | این پایه‌ی طاعت حسین است | |
| اندوه اسیری حریمش | ما فوق مصیبت حسین است | |
| با سر به قفای بانوان بود | این شاهد غیرت حسین است [۴] |
عابس فرزند شبیب:
| روز عاشورا، عیان گشت یکی شور عجیب | بانگ یا قومی فرّو به فلک رفت قریب | |
| گفت بن سعد، که هان عابس فرزند شبیب | شیر شیران بود و پای نهاده به رکیب | |
| حذر ای قوم که او اشجع ابطال بود | وای بر ما اگرش فرصت و اقبال بود |
| این بود آنکه نظریش نبود هیچ دلیر | این بود آنکه به یک حمله دو صد کرده اسیر | |
| این بود آنکه حریفش نشود هرگز شیر | این بود آنکه بود بازی او با شمشیر | |
| این بود آنکه گذشته ز پسرهای یلی | هیچ کس نیست در این بیشه چو او شیر بلی |
| الغرض داشت به هر جنگ دو جوشن بر تن | لیک در کربُ بلا کَند ز تن پیراهن | |
| که مرا بود به هر جنگ سر برگشتن | ولی امروز مرا هست سرکشته شدن | |
| در رکاب پسر فاطمه جانبازی به | خاکساری ره او ز سرافرازی به |
| بعد یک جنگ نمایان چو به خون شد غلطان | سرِ، وی بود به دامان شه تشنه لبان | |
| در دم دادن جان بود به چشم گریان | شاه گفتن ز چه گریانی، گفتا از آن | |
| که سرم بر سر زانوی تو ای سبط نبی است | سر تو در دم رفتن به سر زانوی کیست؟ |
| عابسا جای تو خالی که ببینی سر وی | رفت بر نیزه به پیش نظر خواهر وی | |
| زیر سنگ و نی و شمشیر فتد پیکر وی | نیست یک تن که بپوشد کفنی در بر وی | |
| «خوشدل» آری نه همین جامه ز جسمش ببرند | بهر انگشتری انگشت شریفش ببُرند [۵] |
منابع
دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج 2، ص: 1188-1190.