محمد حسین‌ بن همای اصفهانی شیرازی

نام: میرزا محمدحسین تخلص: عنقا تاریخ ولادت: 1260 ه.ق تاریخ وفات: 1308 ه.ق آثار: دیوان اشعار نامش میرزا محمدحسین و تخلص شعری‌اش «عنقا» است. او ملقب به ملک‌الشعرا بود. عنقا بزرگ‌ترین فرزند همای شیرازی از شعرای پرآوازۀ سده سیزدهم هجری بود. طرب اصفهانی و سهای اصفهانی دو برادر اویند. عنقا در روز جمعه 24 رجب سال 1260 هـ.ق در اصفهان متولد شد. عنقا در محضر پدر ادیب و دانشمندش به تحصیل علوم و فنون و خوشنویسی پرداخت. او به خاطر طبع آزاده و خصلت درویشی و وسعت مشربی که داشت، غالباً با شعرا و عرفا و اهل سیر و سلوک و قلندران معاشر بود. در دیوان شعرا و گویندگان فارسی تتبع می‌کرد و در این کار بسیار توانا بود. عنقا از شاعران مشهور زمان خود بود و در انجمن‌های شعرای اصفهان (انجمن ابوالفقراء و...) شرکت می‌کرد. در سال 1286 در خانه‌اش انجمن شعری را بنیاد گذاشت که بسیار پر رونق بود. او در سفری به تهران در سال 1291، با ناصرالدین شاه دیدار کرد و شاه به او لقب ملک الشعرا داد. سرانجام در 23 جمادی‌الآخر سال 1308 هجری وفات یافت و در تکیۀ میر تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد. دیوان «عنقا» در برگیرندۀ قصاید، غزلیات، ترکیبات و قطعات است. در دیوان او مدایحی در شأن مقام والای حضرت رسول اکرم (ص) و نیز مدایحی در ثنا و ستایش حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) وجود دارد. وی مراثی جان سوزی در رثای سیدالشهدا (ع) سروده، که نشان از فطرت پاک و خلوص عقیدت مذهبی، و قّوت روح ایمانی اوست و این درجه از ایمان راسخ مذهبی هم از لوازم فطرت و سرشت پاک وی و هم از نتایج و آثار تعلیم و تربیت پدر و استادان و مربیان علمی و اخلاقی وی است. عنقا در غزل ‌سرایی پیرو مکتب سعدی، حافظ و مولانا و در قصیده پیرو سبک مسعود سعد و امیر معزّی بوده است؛ قصاید نغز و پخته و شیوایی سروده است. زبان شاعر روان و ساده و نگاه او به حماسۀ عاشورا احساسی و سرشار از عاطفه است. «عنقا» ارادت خاصی به حضرت علی اصغر (ع) دارد که در این مضمون در اشعارش هویداست. در تمام دیوان وی یک قصیدۀ عرفانی در باب حادثۀ عاشورا مشاهده می‌شود. کتاب شناسی: دیوان شعر او به صورت نسخۀ خطی در کتابخانۀ ملی ایران موجود است.