ادیب صابر ترمذی‌

شهاب الدّین شرف الادباء ادیب صابر بن اسماعیل ترمذی، شاعر مشهور ایرانی نیمه اول قرن ششم و از شعرای نامی عهد سلاجقه‌ی بزرگ بود. که اصل وی از ترمذ بود و شاعری او هم در آن شهر شروع شد، ولی بعدها در نواحی دیگر مانند مرو و بلخ و خوارزم روزگار گذرانید و به مدّاحی سنجر اختصاص یافت. وقتی سنجر او را به رسالت نزد اتسز خوارزمشاه فرستاد او چندی در خوارزم بماند و اتسز را مدح گفت. اتسز توطئه‌ای برای قتل سنجر ترتیب داده بود و صابر از آن آگاه شد و به وسیله‌ای سنجر را مطلع کرد و نقشه‌ی اتسز باطل گردید و اتسز دستور داد ادیب صابر را در جیحون غرق کردند. مرگ وی به سال 546 ه ق بوده است. از دیوان او نسخی در دست است که بالغ بر 647 بیت شعر دارد و در آن غزلها و تغزلهای لطیف وجود دارد. اشعارش به سادگی و روانی ممتاز است، وی مذهب تشیع داشته و در اشعار خود به این معنی اشاره کرده است.

فنا و آتش ازو خیزد و ز بیم فنا		سکندرش طلبید و خضر رسید به کام
اگر میانه‌ی او راه خشک یافت کلیم‌		ز بیم او پسرِ نوح کوه یافت مقام
به کربلا چو دهان حسین ازو نچشید		همی دهند زبانها یزید را دشنام

اگر به زیر رکاب حسین او بودی‌

به دست فتح گرفتی عنان لشکر شام

مشکن دل ار چه عهد تو بشکست روزگار		کی داشت عهد نیک بر اهل زمین زَمَن
از اختران مرادِ که بودست مستمر		وز روزگار کار که رفست بر سَنَن
بی‌رایضان حکم و قضا رام کی شوند		این مرکبانِ روز و شب ما به هان و هن
دانی که بر علی و حسن و حسین چه کرد		عهد بد زمانه چه در سِرّ و چه در عَلَن

منابع

دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 749.