نوحه
بیان مصیبت،گریه کردن با آواز،آواز ماتم،شیون و زارى، مویه‌گرى،زارى بر مرده، شعرى که در ماتم و سوگوارى با صوت حزین و ناله و زارى خوانند،اعمّ از سوگوارى براى کسى که تازه مرده،یا براى امامان شیعه. [۱] ترکیبات دیگر آن عبارت است از:نوحه آراستن،نوحه ساختن،نوحه سرودن،نوحه‌خوانى .نوحه‌گرى بر مرده،رسم جاهلیّت بوده است و کارى مکروه است، [۲] مگر براى معصومین«ع»که نوحه و گریه بر آنان از شعائر مهم و از عوامل نشر فضیلتها و احیاى یاد اسوه‌هاى کمال است و خود امامان بر سید الشهدا«ع»مى‌گریستند و امر به نوحه‌خوانى مى‌کردند.بر جعفر طیّار و حمزۀ سید الشهدا نوحه‌خوانى شد.آنچه که از کراهت نوحه و ناپسند بودن شغل نوحه‌گرى و زشت بودن اجرت نوحه‌گر در روایات یاد شده،ناظر به نوحه‌گریهاى جاهلى است که آمیخته به باطل و گاهى حرام بود. [۳]
در فرهنگ عزادارى براى امام حسین،نوحه به نوعى خاص از شعر مرثیه مى‌گویند که در مجالس به صورت جمعى اجرا مى‌شود.«اشعار نوحه را براى سینه زدن مى‌ساختند، یکى نوحه مى‌خواند و دیگران به نوا و آهنگ و وزن اشعار نوحه‌خوان سینه مى‌زدند.ولى اشعار مرثیه را با آهنگ در مجالس سوگوارى براى به گریه افکندن و اظهار تأسف شنوندگان بر قتل شهداى کربلا مى‌خواندند و عنوان روضه نداشت.»، [۴] «...از معروفترین شعراى عصر قاجار که مرثیه و نوحه ساخته‌اند،مى‌توان یغماى جندقى و وصال شیرازى را نام برد». [۵] این شیوه در بین عربها هم متداول است و سبک مرثیه‌سرایى و نوحه‌خوانى بر سالار شهیدان مخصوص است.با توجّه به گستردگى این مراسم و رواج آن در طول سال،حتى در سوگ امامان دیگر،ضرورت دارد که سروده‌هاى ناب و نوحه‌هاى صحیح و دور از تحریفها و دروغها پدید آید و فرهنگ عاشورا در قالب نوحه نیز ترویج گردد و نوحه‌خوانان نیز،بیش از هدف قرار دادن گریه،نشر فضیلتهاى اهل بیت را هدف قرار دهند. [۶]
جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج1، ص 453-454.