موسیقی مذهبی شیعیان ایران (آلبوم موسیقی)

موسیقی مذهبی شیعیان ایران، آلبوم موسیقی درباره تعزیه ی ملی، تعزیه‌ی بومی، مدح و منقبت، نوحه و پیش خوانی است. این اثر حاصل پژوهش، ضبط و متن جهانگیر نصری اشرفی است و موسسه‌ی فرهنگی - هنری ماهور در قالب چهار لوح فشرده آن را تهیه و تنظیم کرده است.

موسیقی مذهبی شیعیان ایران
با کلام
ضبط	جهانگیر نصری اشرفی
ناشر موسیقی	موسسه‌ی فرهنگی- هنری ماهور

درباره آلبوم

مجموعه ای است از انواع موسیقی های مذهبی شیعیان ایران، شامل چهار سی دی، که به تعزیه‌ی ملی، تعزیه‌ی بومی، مدح و منقبت، و نوحه و پیش خوانی اختصاص دارند. مجموعه «موسیقی مذهبی شیعیان ایران» حاصل پژوهش هفت ساله جهانگیر نصری اشرفی درباره انواع موسیقی مذهبی در ایران است. در این مجموعه نمونه‌های شاخص صوتی و الحان موسیقی مذهبی شیعیان گردآوری شده‌اند که در انتخاب آن‌ها، دو اصل اصالت و قدمت مورد توجه قرار گرفته است. این مجموعه، نوعی مستندسازی پدیده‌ای است که به سرعت در حال دگرگونی است.

مقدمه جهانگیر نصری‌ اشرفی

در بخشی از متن دفترچه‌ی همراه، به قلم جهانگیر نصری  اشرفی، می خوانیم: «مجموعه‌ی حاضر مشتمل بر بخشی از تحقیقات نگارنده است که طی سال های 1371-1378 صورت گرفته است. موارد انتخاب شده شاخص‌ترین نمونه های صوتی و الحان موسیقی شیعیان ایران است که با توضیحاتی موجز پیرامون مفاهیم هریک از لحن ها و نمونه ها ارائه شده اند. یادآوری این نکته ضروری است که در پژوهش و ضبط های میدانی و استودیویی این مجموعه تلاش و تمرکز بسیاری به خرج داده ام تا نمونه های صوتی در هر قسمت با جریان سیال سنت های شناخته شده‌ی رپرتوار موسیقی مذهبی منطبق بوده و دو اصل نسبی اصالت و قدمت مورد توجه و دقت قرار گیرد.»

بخش‌های آلبوم

موسیقی مذهبی شیعیان ایران: تعزیه‌ی ملی

در جلد اول این مجموعه با عنوان «تعزیه ملی»، پانزده لحن از الحان و گوشه‌های مربوط به مجالس مختلف تعزیه خوانی آمده که تقریبا در همه نقاط ایران، به شکلی مشترک و همگون و مبتنی بر موسیقی ردیفی خوانده می‌شود و به همین دلیل، «ملی» نامیده شده است. این نمونه‌ها دربرگیرنده تمام فرم های آوازی مثل امام خوانی، موافق خوانی، مخالف خوانی، مصرع خوانی، رجز موافق و مخالف، زن خوانی، بحر طویل خوانی، پیش واقعه خوانی، زره پوشی موافق و مخالف و بچه خوانی است. این مجموعه توسط شاخص ترین تعزیه خوانان کاشمر، اراک، لاهیجان، ساری و قزوین شامل سید حمزه حسینی، فرخ زند کریمی، مسلم بانگ آور، عبادالله راستگردانی، غلامرضا فرجپوری، حبیب الله زمانی و حمزه حیدری در دستگاه‌ها و ردیف‌های همایون، نوا، دشتی، چهارگاه، شور و ماهور اجرا شده است.

نام قطعه	دستگاه	تعزیه خوان	مدت زمان	پیش نمایش
امام‌خوانی	همایون	سیدحمزه حسینی	6:24
عباس‌خوانی	نوا	سیدحمزه حسینی	4:07
زینب‌خوانی	دشتی	سید حمزه حسینی	7:12
بحر طویل موافق (رجز)	چهارگاه،	سیدحمزه حسینی	3:29
امام‌خوانی (مرکب‌خوانی)	همایون-دشتی	سیدحمزه حسینی	3:42
امام‌خوانی	شور،	سیدحمزه حسینی)	5:28
عباس‌خوانی	شور	سیدحمزه حسینی	4:59
رجز موافق	چهارگاه	سیدحمزه حسینی	5:40
امام‌خوانی	دشتی	فرخ زند کریمی	4:59
رجز موافق	چهارگاه	مسلم بانگ‌آور	1:15
امام‌خوانی (سوال و جواب موافقین)	شور-چهارگاه	فرخ زند کریمی و عبادالله راستگردانی	5:48
پیش‌درآمد تعزیه و مداحی	ماهور	غلامرضا فرجپوری	3:41
زره‌پوشی و رجز موافق و مخالف‌خوانی	دشتی و شور	حبیب‌الله زمانی و حمزه حیدری	13:51
امام‌خوانی	شور	غلامرضا فرجپوری	3:21

موسیقی مذهبی شیعیان ایران: تعزیه‌ی بومی

در جلد دوم این مجموعه با عنوان «تعزیه بومی»، 29 قطعه از لحن‌های تعزیه نواحی ایران آمده که ساختار هر یک از آن‌ها تحت تاثیر موسیقی بومی ناحیه و فرهنگی جداگانه بوده و به همین دلیل، «بومی» نامیده شده است. این نمونه ها دربرگیرنده انواع لحن‌ها و آوازهای مجالس تعزیه شامل گوشه، مصرع، اشتلم، نوحه و ... است. این مجموعه توسط تعدادی از تعزیه خوانان شاخص هرمزگان، مازندران، سمنان، آذربایجان، اصفهان، تهران، گیلان، بوشهر، بختیاری و افغانی شامل عباس رنجبریان، محمدرضا اسحاقی، ولی الله اکبری، سهراب سبحانی راد، عبدالحسین گل پرور، رحیم چاووشی، محمدحسین تقی زاده، عباس زمانی، حمزه حیدری، حسین دلاویز، یدالله اکبری، علی جان یوسفی، حاج مطلب صفاری، علی اکبر اسمی، اکبر یزدانی، حاج اسدالله قاسمی، هوشنگ صادقی، علی نظری و جمعی از زنان بوشهر اجرا شده است.

نام قطعه	براساس	تعزیه خوان	مدت زمان	پیش نمایش
تعزیه‌ی هرمزگان	-	شروند مینابی، عباس رنجبریان	1:03
تعزیه‌ی هرمزگان	_	شروند زهیری، عباس رنجبریان	2:08
تعزیه‌ی هرمزگان	_	شروند سرحدی، عباس رنجبریان	1:50
تعزیه‌ی هرمزگان	_	شروند سرحدی، عباس رنجبریان	2:41
تعزیه‌ی مازندران	_	تحریر کیجاجانک، محمدرضا اسحاقی	1:07
تعزیه‌ی مازندران	_	امیری، ولی‌الله اکبری	4:00
تعزیه‌ی قزوین	متن ترکی	محمدحسین تقی‌زاده	7:35
تعزیه‌ی اصفهان	چوپانی «شیرازی	یدالله اکبری	2:47
تعزیه‌ی اصفهان	چوپانی «اصفهانی	علی‌جان یوسفی	1:40
تعزیه تهران (طالقان)	عزیز و نگارخوانی	حاج‌مطلب صفاری	2:06
تعزیه گیلان	دیلمانی گیلی، غم‌انگیز	علی‌اکبر اسمی	2:12
تعزیه گیلان	گوشه‌های گیلی، دیلمی و ردیف،	علی‌اکبر اسمی	7:50
تعزیه‌ی بوشهر (نوحه)	ترانه‌های بومی	_	2:06
تعزیه‌ی بوشهر (جوشی، نوحه)	زنان بوشهر	_	1:17
مرثیه‌ی علی‌اصغر	لالایی	_	1:53
تعزیه‌ی بختیاری	_	بیت‌لحن حسینا، اکبر یزدانی	1:03
تعزیه‌ی بختیاری (رجز مخالف)	چپی «ساز وارونه»	حاج اسدالله قاسمی و هوشنگ صادقی	2:07
افغانی (نوحه‌ی علی‌اکبر)	_	هراتی، علی نظری	1:34
افغانی (وداع امام)	_	هراتی، علی نظری	1:56
افغانی (نوحه‌)	_	هراتی، علی نظری	1:30
تعزیه‌ی مازندران (نوحه در تعزیه)	_	سهراب سبحانی‌راد	1:18
تعزیه‌ی سمنان (شاهرود)	سرکویری	عبدالحسین گل‌پرور	1:29
تعزیه‌ی آذربایجان (پیش‌خوانی)	متن ترکی	رحیم چاووشی	1:03
تعزیه‌ی قزوین (پیش‌خوانی هانی)	متن ترکی	عباس زمانی	6:16
تعزیه‌ی آذربایجان (رجز مخالف)	متن ترکی	حمزه حیدری	1:07
تعزیه‌ی آذربایجان (پیش‌خوانی)	متن ترکی،	حسین دلاویز	1:52

موسیقی مذهبی شیعیان ایران: مدح و منقبت

در جلد سوم این مجموعه با عنوان «مدح و منقبت»، 21 قطعه از الحان و آوازهای مدح و منقبت و آوازهای دینی مثل سحرخوانی، مناجات، چاوش خوانی، مداحی، اذان، تلاوت قرآن و ... آمده است. آوازهای مدح و منقبت از نظر مضمون، در رثا و حمد و ستایش خدا و یا مدح و توصیف انبیا، امامان و بزرگان دینی و مذهبی است. این مجموعه توسط شاخص ترین مجریان و راویان موسیقی دینی و مدح و منقبت از کرمانشاهان، تهران، اردبیل، قزوین، گیلان، مازندران، بوشهر و یزد شامل سید جلال محمدیان، ذبیح الله جلالی، ابوطالب رضایی، غلامحسین مومنی، عباس زمانی، موذن زاده اردبیلی، حاج حسین طالبی، سهراب سبحانی راد، غلامرضا فرجپوری، حسین رستگاری، حسینعلی فاضلی، علی اکبر اسمی و علی اکبر درویش بلبل در دستگاه‌ها و گوشه‌های دشتی، افشاری، عراق، سه گاه، بیات ترک، ماهور، نوا، شور و چهارگاه اجرا شده است.

نام قطعه	دستگاه	مجری و راوی	مدت زمان	پیش نمایش
سحر‌خوانی	دشتی	سیدجلال محمدیان	3:28
سحر‌خوانی	افشاری	سیدجلال محمدیان	2:52
مناجات	عراق، جامه‌دران و دشتی	ذبیح‌الله جلالی	4:39
استغانه یا غیاث‌المستغین	(سه‌گاه،	ابوطالب رضایی	4:04
خداوندا من از اعمال خور بسیار می‌ترسم	دشتی	غلامحسین مومنی	2:48
اذان	بیات ترک	عباس زمانی	4:39
اذان	ماهور	موذن‌زاده اردبیلی	6:15
اذان	بیات ترک	موذن‌زاده اردبیلی	4:34
تلاوت قرآن بومی (گیلان)	نوا «شور-افشاری»	حاج‌حسین طالبی	4:59
تلاوت قرآن	سه‌گاه	ابوطالب رضایی	2:39
تلاوت قرآن (	شور «با حالاتی از مقامات عرب»	غلامحسین مومنی	3:21
تلاوت قرآن	شور	سهراب سبحانی‌راد	2:08
چاووشی (مازندران)	چهارگاه	غلامرضا فرجپوری	6:23
چاووشی (قزوین)	چهارگاه	حسین رستگاری	2:54
چاووشی (گیلان)	آواز دشتی	حسینعلی فاضلی	3:39
چاووشی (گیلان)	افشاری «بر اساس عزیز و نگارخوانی»	علی‌اکبر اسمی	2:21
مداحی (بازارخوانی) (یزد)	نوا با ورود به اصفهان	علی‌اکبر درویش‌بلبل	7:41

موسیقی مذهبی شیعیان ایران: نوحه و پیش خوانی

در جلد چهارم این مجموعه با عنوان «نوحه و پیش خوانی»، 25 قطعه از نوحه‌ها و پیش خوانی‌های رایج در قزوین، اراک، گیلان، اصفهان، گلستان، مازندران و تهران آمده است. پیش خوانی‌ها بر پایه تصانیف رایج موسیقی ردیفی اخذ یا خلق شده‌اند. پیش خوانی از چند دهه پیش منسوخ شده است. نوحه‌ها نیز از ساختاری ساده برخوردار بوده و تکرار و توالی جملات موسیقی، یکنواختی و سادگی ریتم، وجه اشتراک نوحه خوانی نقاط مختلف ایران است. این مجموعه توسط عبادالله راستگردانی، غلامرضا فرجپوری، رضا عباسی، جهانبخش کردی زاده، شریفیان، عباس زمانی، سید علی اکبر هاشمی، سهراب سبحانی راد، محمدحسین تقی زاده، فرخ زند کریمی، مسلم بانگ آور، رضا لطیفی، رضا ابراهیمی، حاج نقی کفایتی، رجبعلی معینیان و زنان بوشهر در دستگاه‌ها و گوشه‌های دشتی، سه گاه، ابوعطا، همایون، بیات ترک، چهارگاه، همایون، ماهور، افشاری و الحان بومی اجرا شده است.

نام قطعه	دستگاه	نوحه خوان	مدت زمان	پیش نمایش
نوحه‌ی حضرت لیلا (ع)	دشتی	عبادالله راستگردانی	7:19
نوحه‌ی حضرت زینب (ع)	سه‌گاه	غلامرضا فرجپوری	4:46
نوحه‌ی امام حسین (ع)	ابوعطا	غلامرضا فرجپوری	9:24
نوحه‌ی ماه محرم	همایون	رضا عباسی	1:36
نوحه‌ی حضرت علی‌اکبر	دشتی	رضا عباسی	2:31
نوحه‌ی عمومی	الحان بومی	جهانبخش کردی‌زاده «بخشو»	6:55
نوحه‌ی حضرت لیلا (ع)	دشتی،	شریفیان	4:43
نوحه‌ی روز عاشورا	بیات ترک «شهابی»	عبادالله راستگردانی	4:18
نوحه‌ی جوشی (شورگیری)	چهارگاه	عباس زمانی	2:42
توبه‌ی حُر	دشتی	سیدعلی‌اکبر هاشمی	1:24
جوشی‌خوانی محرم	همایون	سهراب سبحانی‌راد	1:19
نوحه‌ی حضرت زینب	همایون	زنان بوشهر)	0:58
نوحه‌ی حضرت لیلا و علی‌اکبر	همایون	زنان بوشهر	1:06
جوشی حضرت زینب	چهارگاه	زنان بوشهر	0:56
پیش‌خوانی حُر	دشتی	محمدحسین تقی‌زاده	3:41
پیش‌خوانی عاشورا	دشتی	محمدحسین تقی‌زاده	3:00
پیش‌خوانی عمومی	افشاری	فرخ زند کریمی	4:56
پیش‌خوانی	همایون	مسلم بانگ‌آور	1:19
پیش‌خوانی	همایون	رضا لطیفی	1:18
پیش‌خوانی	همایون	رضا عباسی	1:17
پیش‌خوانی	دشتی	رضا عباسی	1:37
پیش‌خوانی	همایون «شوشتری»	رضا عباسی	1:05
پیش‌خوانی	ماهور	رضا ابراهیمی	2:12
پیش‌خوانی	ابوعطا	حاج‌نقی کفایتی	1:02
پیش‌خوانی عمومی	افشاری	رجب‌علی معینیان	2:31

منابع

• وبسایت موسسه فرهنگی - هنری ماهور.