زفرات الثقلین فی ماتم الحسین علیه السلام

محمّد باقر محمودی. چاپ اول: قم، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، 1412 - 1414ق. 2 ج، 416 + 409 ص، وزیری. 7 کتاب مزبور، که در چهارمین دورهٔ کتاب سال ولایت (1381)، اثر برگزیده شد، دربردارندهٔ اشعاری است که دربارهٔ امام حسین - ع - به عربی سروده شده و پدیدآورنده آنها را در طی نزدیک به چهل سال، به صورت ناپیوسته، گردآوری کرده است. در آغاز کتاب آمده که عنوان آن زفرات الثّقلین فی مراثی الحسین علیه الشلام است، اما در صفحهٔ عنوان و روی جلد کتاب، که زیر نظر پدیدآورنده چاپ شده، به جای کلمهٔ «مراثی «، «ماً تم» آمده است. با اینکه بنای پدیدآورنده برگردآوری همهٔ اشعار بود، ولی به سبب در دسترس نبودن بعضی منابع بدین مقصود نرسید. همان گونه که در آغاز مقصد چهارم کتاب گفته است که آنچه در این بخش آوردیم، در مقابل آنچه نتوانستیم بیاوریم، مانند نهر در برابر بحر است. جلد اول کتاب شامل اشعار تا قرن سوم، و جلد دوم مشتمل بر اشعار قرن چهارم تا ششم است. در مقدمهٔ کتاب گفته شده که پدیدآورنده عهده دار گردآوری اشعار تا قرن حاضر است، اما مشخص نشده که جلد سوم به بعد شامل اشعار کدام قرن است و چه زمانی منتشر می شود. اشعار گردآوری شده به ترتیب تاریخ و در ضمن چهار مقصد (بخش)، آمده است. مقصد اول شامل اشعاری است که بر دیوار عبادتگاهها و بر روی سنگها نقش بسته و پیش از ولادت امام حسین سروده شده بود. مقصد دوم مشتمل بر اشعاری است که از منادیانی که دیده نشده اند، شنیده شده است. مقصد سوم در بردارندهٔ اشعار جنیان، و مقصد چهارم شامل اشعاری است که اهل ایمان و انصاف سرودهاند. مقصد اول تا سوم بسیار کوتاه است (ص 7-43)، و بیشترینهٔ مطالب کتاب را مقصد چهارم تشکیل میدهد. برخی از اشعار مقصد سوم، بنا به ملاحظاتی، در بخش چهارم آمده است؛ چنانکه پارهای از اشعار دربارهٔ خانوادهٔ امام در این بخش آمده است. گردآورنده ضمن نقل اشعار، نشانی آنها را از منابع متعددی به دست داده است. همچنین شرح حال شاعران یا منابع شرح حال ایشان را آورده و بعضی واژهها را معنا کرده است. اسامی برخی سرایندگان، به ترتیبی که در کتاب آمده، چنین است: حضرت زینب، ام کلثوم، امام سجاد - ع -، سکینه، اسماء (دختر عقیل)، زینب صغری (دختر عقیل)، ابوالاسود دؤلی، امام باقر -ع-، امام صادق - ع -، مؤمن طاق، ابن رومی، جوالیقی، صاحب بن عباد، بدیعالزمان همدانی، سید رضی، سید مرتضی، ابوالمؤید خوارزمی و ابن جوزی.

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 192-193.