نهضت امام حسین (ع) و قیام کربلا

غلامحسین زرگری‌نژاد. چاپ اول: تهران، سازمان مطالعه تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، 1383. هفت+444 ص، وزیری. جدول.

پژوهشی توصیفی-تحلیلی دربارهٔ نهضت امام حسین -ع- است و دربردارندهٔ هفت بخش.

در آغاز کتاب ذیل عنوان «نقد و بررسی منابع و مآخذ تاریخ کربلا»، بحثی شده است دربارهٔ ابومخنف و مقتل او و اهمیت و ویژگی‌های آن، «ریشه‌های تاریخی قیام»، عنوان بخش اول کتاب است و دربارهٔ کارنامهٔ امویان، وضع مردم کوفه و مواضع امام حسین -ع- در عصر معاویه.

در بخش دوم با عنوان «سلطنت یزید و نهضت امام حسین (ع)»، از هجرت آن حضرت به مکه، نامه‌های کوفیان، فعالیت‌های مسلم بن عقیل در کوفه، شهادت او و استیلای ابن زیاد بر کوفه سخن رفته است.

بخش سوم و چهارم به «عزیمت امام حسین (ع) به سوی کوفه» و «ورود کاروان حسین (ع) به دشت کربلا» اختصاص دارد و با شهادت آن حضرت و اسارت خانواده‌اش پایان می‌یابد.

در بخش پنجم ذیل عنوان «قیام حسینی، اهداف و بنیادهای نظری و اعتقادی»، از ماهیت و اهداف قیام امام حسین سخن رفته است.

بخش ششم، چنانکه عنوان آن گویاست، دربارهٔ «شکست توابین و خروج مختار و انتقام از قاتلان امام حسین (ع)» است.

بخش هفتم به «شخصیت و نام و نشان شهدای کربلا» اختصاص دارد و در پایان کتاب جدولی ترسیم شده که در آن نام هر شهید و منبعی که وی را شهید دانسته، ثبت گردیده است.

از نوادر کتاب اینکه نویسنده دربارهٔ تعداد بیعت‌کنندگان با مسلم بن عقیل، که حدّاقل آن را دوازده هزار و هجده هزار نفر گفته‌اند، تردید کرده و گفته است شمار آنان از تعداد حاضران در کربلا نیز کمتر است (ص 137). نکتهٔ دیگر اینکه به دیدهٔ نویسنده، ابن زیاد در کوفه به خانهٔ هانی بن عروه نرفت و در نتیجه، خودداری مسلم بن عقیل از کشتن ابن زیاد به استناد حدیث «الایمان قید الفتک»، منتفی است (ص 153-157). سومین نکته دربارهٔ محاصرهٔ قصر ابن زیاد است که به نظر نویسنده، یا مسلم بن عقیل در آنجا کوتاهی کرد، و یا تعداد همراهانش سیصد نفر نبودند، و یا مأموران قصر بیش از سی نفر بودند (ص 159-160).

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 231-232.