نیر تبریزی‌

میرزا محمّد تقی فرزند ملّا محمّد تبریزی مشهور به «حجة الاسلام» و متخلّص به «نیّر» از علمای شیخیه در آذربایجان و از دانشمندان قرن چهاردهم آذربایجان است. او به سال 1247 ه. ق. در تبریز متولد شد. وی تحصیل فقه و حکمت را نزد پدرش که از مراجع شیخیه بود آغاز کرد و سپس در سن 22 سالگی برای تکمیل تحصیلات خود به نجف رفت، و در آنجا از محاضر استادان و مشایخ آن سامان استفاضه کرده و سپس به تبریز بازگشت و تا آخر عمر در آن شهر به خدمات دینی و روحانی پرداخت. وی در آسمان علم و ادب و عرفان حقیقتا آفتابی بود که صدها ستاره‌ی درخشان از انوار علمش کسب نور و روشنایی کرده‌اند. نیّر در رمضان سال 1312 ه. ق. در گذشت و او را در وادی السّلام نجف دفن کردند. تألیفات بسیاری از او برجای مانده است که مشهورترین آثار وی عبارتند از: «مثنوی آتشکده» (در مراثی اهل بیت (ع)، «لآلی منظومه»، «دیوان غزلیات»، «مثنوی درّ خوشاب»، «صحیفة الابرار»، «مفاتیح الغیب»، «علم الساعه»، «الفیه در لطائف».

1

چون کرد خور ز توسنِ زرین تهی رکاب‌افتاد در ثوابت و سیاره انقلاب		{{{2}}}
غارتگران شام به یغما گشود دست‌بگسیخت از سرادقِ زرتارِ خور، طناب		{{{2}}}
کرد از مجره چاک، فلک پرده‌ی شکیب‌بارید از ستاره به رخساره خون خضاب		{{{2}}}
کردند سر ز پرده برون دختران نعش با گیسوی بریده، سراسیمه، بی‌نقاب		{{{2}}}
گفتی شکسته مجمر گردون و از شفق‌آتش گرفته دامن این نیلگون قباب		{{{2}}}
از کِلّه‌ی شفق، به در آورده سر، هلال‌چون کودکی تپیده به خون در کنار آب		{{{2}}}
یا گوشواره‌ای که به یغما کشیده خصم‌بیرون ز گوش پرده‌نشینی چو آفتاب		{{{2}}}
یا گشته زینِ توسن شاهنشهی نگون‌برگشته بی‌سوار سوی خیمه با شتاب		{{{2}}}
گفتم مگر قیامت موعود اعظم است‌آمد ندا ز عرش که ماه محرّم است		{{{2}}}

2

گلگون سوار وادی خونخوار کربلابی‌سر فتاده در صف پیکار کربلا		{{{2}}}
چشم فلک نشسته ز خون شفق هنوزاز دود خیمه‌های نگونسار کربلا		{{{2}}}
فریاد بانوان سراپرده‌ی عفاف‌آید هنوز از در و دیوار کربلا		{{{2}}}
بر چرخ می‌رود ز فراز سنان هنوزصوت تلاوت سرِسردار کربلا		{{{2}}}
سیّارگان دشت بلا بسته بار شام‌در خواب رفته قافله‌سالار کربلا		{{{2}}}
شد یوسف عزیز به زندان غم اسیردر هم شکست رونق بازار کربلا		{{{2}}}
بس گُل که برد به هر خسی تحفه سوی شام‌گلچین روزگار ز گلزار کربلا		{{{2}}}
فریاد از آن زمان که سپاه عدو چو سیل‌آورد رو به خیمه‌ی سالار کربلا		{{{2}}}
مهلت گرفت آن شب از آن قوم بی‌حجاب‌پس شد به برج سعد، درخشنده آفتاب		{{{2}}}

3

گفت ای گروه هر که ندارد هوای ماسر گیرد و برون رود از کربلای ما		{{{2}}}
ناداده تن به خواری ناکرده ترک سرنتوان نهاد پای به خلوت سرای ما		{{{2}}}
تا دست و رو نشُست به خون، می نیافت کس‌راه طواف بر حرم کبریای ما		{{{2}}}
این عرصه نیست جلوه‌گه روبه و گرازشیرافکن است بادیه‌ی ابتلای ما		{{{2}}}
همراز بزم ما نبود طالبان جاه‌بیگانه باید از دو جهان آشنای ما		{{{2}}}
برگردد آن که با هوس کشور آمده‌سر ناورد به افسر شاهی گدای ما		{{{2}}}
ما را هوای سلطنت مُلک دیگر است‌کاین عرصه نیست در خور فرّ همای ما		{{{2}}}
یزدان ذو الجلال، به خلوت سرای قدس‌آراسته‌ست بزم ضیافت برای ما		{{{2}}}
برگشت هر که طاقت تیر و سِنان نداشت‌چون شاهِ تشنه، کار به شمر و سَنان نداشت		{{{2}}}

4

چون زد سر از سرادق جلباب نیلگون‌صبح قیامتی، نتوان گفتنش که چون		{{{2}}}
صبحی، ولی چو شام ستمدیدگان سیاه‌روزی، ولی چو روز دل افسردگان، زبون		{{{2}}}
تُرکِ فلک ز جیش شب از بس بُرید سرلبریز شد ز خون شفق طشت آبگون		{{{2}}}
گفتی ز هم گسیخته آشوب رستخیزشیرازه‌ی صحیفه‌ی اوراق کاف و نون		{{{2}}}
آسیمه سر نمود رخ از پرده‌ی شفق‌خور، چون سر بریده‌ی یحیی ز طشت خون		{{{2}}}
لیلای شب، دریده گریبان، بریده موبگرفت راه بادیه زین خرگه نگون		{{{2}}}
دست فلک نمود گریبان صبح چاک‌بارید از ستاره به بر اشک لاله‌گون		{{{2}}}
افتاد شور و غلغله در طاق نُه رواق‌چون آفتاب دین قدم از خیمه زد برون		{{{2}}}
گردون به کف ز پرده‌ی نیلی علم گرفت‌روح الامین رکاب شه جم خدم گرفت		{{{2}}}

5

شد آفتاب دین چو روان سوی رزمگاه‌از دود آه پردگیان شد جهان سیاه		{{{2}}}
در خون و خاک خفته همه یاوران قوم‌وز خیل اشک و آه ز پی یک جهان سپاه		{{{2}}}
سرگشته بانوانِ سراپرده‌ی عفاف‌زد حلقه گرد او همه چون هاله گرد ماه		{{{2}}}
آن سرزنان به ناله، که شد حال ما زبون‌وین مو کَنان به گریه، که شد روز ما تباه		{{{2}}}
پس با دل شکسته جگر گوشه‌ی بتول‌از دل کشید ناله و افغان که یا اخاه		{{{2}}}
لختی عنان بدار که گردم به دور تووز پات ز آب دیده نشانم غبارِ راه		{{{2}}}
من یک تن غریبم و دشتی پر از هراس‌وین پرشکستگان ستمدیده بی‌پناه		{{{2}}}
گفتم تو درد من به نگاهی دوا کنی‌رفتی و ماند در دلم آن حسرت نگاه		{{{2}}}
چون شاه تشنه داد تسلّی بر اهلِ بیت‌برتافت سوی لشکر عدوان سرِکُمَیت		{{{2}}}

6

استاد در برابرِ آن لشکر عبوس‌چون شاه، نیمروز، بر آن اشهب شموس		{{{2}}}
گفت ای گروه هین منم آن نور حق کزوتابیده بر سَجَنجَلِ صبح ازل عکوس		{{{2}}}
بر درگه جلال من ارواح انبیابنهاده بر سجود سر از بهر خاکبوس		{{{2}}}
مُرسل منم به آدم و آدم مرا رسول‌سایس منم به عالم و عالم مرا مَسوس		{{{2}}}
سلطان چرخ را که مدار جهان براوست‌من داده‌ام جلوس بر این تخت آبنوس		{{{2}}}
در عرصه‌گاه کین که ز برق شهاب تیردیو فلک گزد ز تحیر لب فسوس		{{{2}}}
گردد ز خون بسیط زمین معدنِ عقیق‌گیرد ز گرد روی هوا رنگِ سندروس		{{{2}}}
افتد ز بیم لرزه بر ارکان کن فکان‌آرم چو حیدرانه بر اورنگ زین جلوس		{{{2}}}
بر خاکپای توسنِ گردون مسیرِ من‌ناکرده تیغ راست، سجود آورد رؤوس		{{{2}}}
لیکن نموده شوق لقای حریم دوست‌سیرم ز زندگانی این دهر چاپلوس		{{{2}}}
نی طالب حجازم و نی مایل عراق‌نی در هوای شامم و نی در خیال طوس		{{{2}}}
تسلیم حکم عهد ازل را چه احتیاج‌غوغای عام و جنبش لشکر، غریو کوس؟		{{{2}}}
در کار عشق حاجت تیر و خدنگ نیست‌آنجا که دوست جان طلبد جای جنگ نیست		{{{2}}}

7

لختی نمود با سپه کین ازین خطاب‌جز تیر جان شکار ندادش کس جواب		{{{2}}}
از غنچه‌های زخم تن نازنین اوآراست گلشنی فلک، اما نداد آب		{{{2}}}
باللّه که جز دهان نبی آبخور نداشت‌گردون، گلی که چید ز بستان بو تراب		{{{2}}}
چون پر گشود در تن او تیر جان شکاربا مرغ جان نمود به صد ذوق دل خطاب		{{{2}}}
پیک پیام دوست به در حلقه می‌زندای جانِ بر لب آمده، لختی به در شتاب		{{{2}}}
چون تیر کین عنان قرارش ز کف ربودکرد از سمند بادیه پیما تهی رکاب		{{{2}}}
آمد ندا ز پرده‌ی غیبش به گوش جان‌کای داده آب نخل بلا را ز خون ناب		{{{2}}}
مقصود ما ز خلق جهان جلوه‌ی تو بودبعد از تو خاک بر سر این عالم خراب		{{{2}}}
گر سفلگان به بستر خون داد جای توخوش باش و غم مخور، که منم خونبهای تو		{{{2}}}

8

تیری که بر دل شه گلگون قبا رسیداندر نجف به مرقد شیر خدا رسید		{{{2}}}
چون در نجف ز سینه‌ی شیر خدا گذشت‌اندر مدینه بر جگر مصطفی رسید		{{{2}}}
زان پس که پرده‌ی جگر مصطفی دریدداند خدا که چون شد از آن پس، کجا رسید		{{{2}}}
هر ناوک بلا که فلک در کمان نهادپر بست و بر هدف، همه در کربلا رسید		{{{2}}}
یکباره از فلاخن آن دشت کینه خاست‌آن سنگهای طعنه که بر انبیا رسید		{{{2}}}
با خیل عاشقان چو در آن دشت پا نهادقربانی خلیل به کوه منی رسید		{{{2}}}
آراست گلشنی ز جوانان گل عذارآبش نداده، باد خزان از قفا رسید		{{{2}}}
از تشنگی ز پا چو در آمد، به سر دویدچون بر وفای عهد الستش ندا رسید		{{{2}}}
از پشت زین، قدم چو به روی زمین نهادافتاد و سر به سجده‌ی جان آفرین نهاد		{{{2}}}

9

گفت ای حبیب دادگر، ای کردگار من‌امروز بود در همه عمر انتظار من		{{{2}}}
این خنجر کشیده و این حنجر حسین‌سر کو نه بهر توست نیاید به کار من		{{{2}}}
گو تارهای طره‌ی اکبر به باد روتا باد توست مونس شبهای تار من		{{{2}}}
گو بر سر عروس شهادت نثار شودرّی که بود پرورشش در کنار من		{{{2}}}
خضر ار ز جوی شیر چشید آب زندگی‌خون است آب زندگیِ جویبار من		{{{2}}}
عیسی اگر ز دار بلا زنده برد جان‌این نقد جان به دست سر نیزه‌دار من		{{{2}}}
در گلشن جنان به خلیل ای صبا بگوبگذر به کربلا و ببین لاله‌زار من		{{{2}}}
در خاک و خون به جای ذبیح منای خویش‌بین نوجوان سروقد و گل عذار من		{{{2}}}
پس دختر عقیله‌ی ناموس کردگارنالان ز خیمه تاخت به میدان کارزار		{{{2}}}

10

کای رایت هدی، تو چرا سرنگون شدی؟در موج خون چگونه فتادی و چون شدی؟		{{{2}}}
ای دست حق که علت ایجاد عالمی‌علت چه شد که در کف دو نان زبون شدی؟		{{{2}}}
امروز در ممالک جان، دست، دست توست‌اللّه، چگونه دستخوش خصم دون شدی؟		{{{2}}}
کاش آن زمان که خصم به روی تو بست آب‌این خاکدان غم همه دریای خون شدی		{{{2}}}
ای چرخ کج مدار، کمانت شکسته بادزین تیرها که بر تن او رهنمون شدی		{{{2}}}
آن سینه‌ای که پرده‌ی اسرار غیب بودای تیر، چون تو محرم راز درون شدی؟		{{{2}}}
گشتی به کام دشمن و کُشتی به خیره دوست‌ای گردش فلک، تو چرا واژگون شدی؟		{{{2}}}
ای خور، چو شد به نیزه سر شاه مشرقین‌شرمت نشد که باز ز مشرق برون شدی؟		{{{2}}}
ای چرخ سفله، داد از این دور واژگون‌عرش خدای ذو المنن و پای شمر دون؟!		{{{2}}}

11

چون شاه تشنه، ظلمت ناسوت کرد طی‌بر آب زندگانی جاوید برد پی		{{{2}}}
در راه حق فنا به بقا کرد اختیارتا گشت وجه باقی حق بعدَ کلّ شی		{{{2}}}
زد پا به هرچه جز وی و سر داد و شد روان‌تا کوی دوست بر اثر کشتگان حیّ		{{{2}}}
چون گشت جلوه‌گر سر او بر سر سنان‌شد پر نوای زمزمه‌ی طور نای و نی		{{{2}}}
شور از عراق گشت بلند آن چنان که بردکافر دلان ز یاد تمنای ملک ری		{{{2}}}
پاشید آن قلاده‌ی دُرهای شاهواراز هم چو برگهای خزان از سَموم دی		{{{2}}}
گفتی رها نمود ز کف دختران نعش‌از انقلاب دور فلک دامن جُدَی		{{{2}}}
آن یک، نهاد رو سوی میدان که «یا ابا»وان یک، کشید در حرم افغان که «یا اخی»		{{{2}}}
رفتی و یافت بی‌تو به ما روزگار دست‌ای دستِ دادِ حق، ز گریبان برآر دست		{{{2}}}

12

آه از دمی که از ستم چرخ کج مدارآتش گرفت خیمه و برباد شد دیار		{{{2}}}
بانگ رحیل غلغله در کاروان فکندشد بانوان پرده‌ی عصمت شتر سوار		{{{2}}}
خور شد فرو به مغرب و تابنده اختران‌بستند بار شام، قطار از پی قطار		{{{2}}}
غارتگرانِ کوفه ز شاهنشه حجازنگذاشتند دُرّ یتیمی به گنج بار		{{{2}}}
گردون به دُر نثاریِ بزم خدیو شام‌عقدی به رشته بست ز دُرهای شاهوار		{{{2}}}
گنجینه‌های گوهر یکدانه شد نهان‌از حلقه‌های سلسله در آهنین حصار		{{{2}}}
آمد به لرزه عرش ز فریاد اهل بیت‌در قتلگه چو قافله‌ی غم فکند بار		{{{2}}}
ناگه فتاده دید جگر گوشه‌ی رسول‌نعشی به خون تپیده به میدان کارزار		{{{2}}}
پس دست حسرت آن شرف دوده‌ی بتول‌بر سر نهاده، گفت: جزاک اللّه ای رسول		{{{2}}}

13

این گوهر به خون شده غلطان حسین توست‌وین کشتی شکسته ز طوفان، حسین توست		{{{2}}}
این یوسفی که بر تن خود کرده پیرهن‌از تار زلفهای پریشان، حسین توست		{{{2}}}
این از غبار تیره‌ی هامون نهفته رودر پرده آفتاب درخشان، حسین توست		{{{2}}}
از خضر تشنه‌کام که سرچشمه‌ی حیات‌بدرود کرده با لب عطشان، حسین توست		{{{2}}}
این پیکری که کرده نسیمش کفن به براز پرنیان ریگ بیابان، حسین توست		{{{2}}}
این لاله‌ی شکفته که زهرا ز داغ اوچون گل نموده چاک گریبان، حسین توست		{{{2}}}
این شمع کشته از اثر تندباد جورکش بی‌چراغ مانده شبستان، حسین توست		{{{2}}}
این شاهباز اوج سعادت که کرده بازشهپر به سوی عرش ز پیکان، حسین توست		{{{2}}}
آنگه ز جور دور فلک با دل غمین‌رو در بقیع کرد که ای مام بی‌قرین		{{{2}}}

14

«داد آسمان به بادِ ستم خانمان من‌تا از کدام بادیه پرسی نشان من		{{{2}}}
دور از تو از تطاول گلچین روزگارشد آشیان زاغ و زغن گلستان من		{{{2}}}
گردون به انتقام قتیلان روز بدرنگذاشت یک ستاره به هفت آسمان من		{{{2}}}
زد آتشی به پرده‌ی ناموس من فلک‌کاید هنوز دود وی از استخوان من		{{{2}}}
بیخود در این چمن نکشم ناله‌های زارآن طائرم که سوخت فلک آشیان من		{{{2}}}
آن سرو قامتی که تو دیدی ز غم خمیددیدی که چون کشید غم آخر کمان من		{{{2}}}
رفت آن که بود بر سرم آن سایه‌ی همای‌شد دست خاکبیز کنون سایبان من		{{{2}}}
گفتم ز صد یکی به تو از حال کوفه، باش‌کز بارگاه شام برآید فغان من»		{{{2}}}
پس رو به سوی پیکر آن محتشم گرفت‌گفت این حدیث، طاقت اهل حرم گرفت		{{{2}}}

15

اندر جهان عیان شده غوغای رستخیزای قامت تو شور قیامت، به پای خیز		{{{2}}}
زینب بَرَت «بضاعتِ مزجاةِ» جان به کف‌آورده با ترانه‌ی «یا أَیُّهَا الْعَزِیزُ»:		{{{2}}}
«هرکس به مقصدی ره صحرا گرفته پیش‌من روی در تو و دگران روی در حجیز		{{{2}}}
بگشا ز خواب دیده و بنگر که از عراق‌چونم به شام می‌برد این قوم بی‌تمیز		{{{2}}}
محمل شکسته، ناله‌ی حُدی، ساربان سَنان‌ره بی‌کران و بندگران، ناقه بی‌جهیز		{{{2}}}
خرگاه، دودِ آه و نقابم، غبارِ راه‌چتر، آستین و معجرِ سر، دست خاکبیز		{{{2}}}
گاهم ز طعن نیزه به زانو سرِ حجاب‌گاهم ز تازیانه به سر، دست احتریز		{{{2}}}
یک کارزار دشمن و من یک تنِ غریب‌تو خفته خوش به بستر و این دشت، فتنه‌خیز		{{{2}}}
گفتم دوصد حدیث و ندادی مرا جواب‌معذوری ای ز تیر جفا خسته، خوش بخواب»		{{{2}}}

16

ای چرخ سفله، تیرِ ترا صید کم نبودگیرم عزیز فاطمه صید حرم نبود		{{{2}}}
حلقی که بوسه‌گاه نبی بود روز و شب‌جای سنان و خنجر اهلِ ستم نبود		{{{2}}}
انگشت او به خیره بریدی پی نگین‌دیوی سزای سلطنت ملک جم نبود		{{{2}}}
کی هیچ سفله بست به مهمان خوانده آب؟گیرم ترا سجّیه‌ی اهل کرم نبود		{{{2}}}
داغ غمی کزو جگر کوه آب شدبیمار تحمّل آن داغ غم نبود		{{{2}}}
پای سریر زاده‌ی هند و سر حسین؟!در کیش کفر، سفله چنین محترم نبود		{{{2}}}
ای زاده‌ی زیاد که دین از تو شد به بادآن خیمه‌های سوخته، بیت الصنم نبود		{{{2}}}
آتش به پرده‌ی حرم کبریا زدی‌دستت بریده باد، نشان بر خطا زدی		{{{2}}}

17

زین غم که آه اهل زمین ز آسمان گذشت‌با عترت رسول ندانم چه‌سان گذشت		{{{2}}}
نمرود، ناوکی که سوی آسمان گشاددر سینه‌ی سلیل خلیل از نشان گذشت		{{{2}}}
در حیرتم که آب چرا خون نشد چو نیل‌زان تشنه‌ای که بر لب آب روان گذشت		{{{2}}}
آورد خنجر آبِ زلالش ولی دریغ‌کاب از گلو نرفته فرو، از جهان گذشت		{{{2}}}
شد آسمان ز کرده پشیمان در این عمل‌لیک آن زمان که تیر خطا از کمان گذشت		{{{2}}}
اللّه، چه شعله بود که انگیخت آسمان‌کز وی کبوتران حرم ز آشیان گذشت		{{{2}}}
در موقعی که عرض صواب و خطا کنندکاری نکرده چرخ که از وی توان گذشت		{{{2}}}
خاموش «نیّرا» که زبان سوخت خامه راخون شد مداد و قصّه ز شرح و بیان گذشت		{{{2}}}
فیروز بخت من نهد از سرْ خط قبول‌بر دفتر چکامه‌ی من بضعه‌ی رسول		{{{2}}}

18

چون تیر عشق جا به کمان بلا کنداول نشست بر دل اهل ولا کند		{{{2}}}
در حیرتند خیره‌سران ارچه عشقِ دوست‌احباب را به بندِ بلا مبتلا کنند		{{{2}}}
بیگانه را تحمّل بار نیاز نیست‌معشوق، ناز خود همه بر آشنا کند		{{{2}}}
تن پرور از کجا و تمنّای وصل دوست؟دردی ندارد او که طبیبش دوا کند		{{{2}}}
آن را که نیست شور حسینی به سر ز عشق‌با دوست کی معامله‌ی کربلا کند؟		{{{2}}}
یکباره پشت پا به سر ماسوا زندتا زان میان از این همه خود را سوا کند		{{{2}}}
آری کسی که کشته‌ی او این بود، سزاست‌خود را اگر به کشته‌ی خود خونبها کند		{{{2}}}
باللّه اگر نبود خدا خونبهای اوعالم نبود در خورِ نعلینِ پای او		{{{2}}}

19

عنقای قاف را هوس آشیانه بودغوغای نینوا همه در ره بهانه بود		{{{2}}}
جایی که خورده بود مِی آنجا نهاد سردُردی کشی که مست شراب شبانه بود		{{{2}}}
یکباره سوخت ز آتش غیرت هوای عشق‌موهوم پرده‌ای اگر اندر میانه بود		{{{2}}}
در یک طبق به جلوه‌ی جانان نثار کردهر درّ شاهوار کش اندر خزانه بود		{{{2}}}
نامد بجز نوای حسینی به پرده راست‌روزی که در حریم «الست» این ترانه بود		{{{2}}}
باللّه که جا نداشت بجز بی‌نشان در اوآن سینه‌ای که تیر بلا را نشانه بود		{{{2}}}
کوری نظاره کن که شکستند کوفیان‌آیینه‌ای که مظهر حُسن یگانه بود		{{{2}}}
نی‌نی که وجه باقی حق را هلاک نیست‌صورت به جاست، آینه‌گر رفت باک نیست		{{{2}}}

20

ای خرگه عزای تو این طارم کبودلبریز خون ز داغ تو پیمانه‌ی وجود		{{{2}}}
وی هر ستاره قطره‌ی خونی که عُلویان‌در ماتم تو ریخته از دیدگان فرود		{{{2}}}
گریه است بر تو هر چه نوازنده را نواست‌ناله است بی‌تو هر چه سراینده را سرود		{{{2}}}
تنها نه خاکیان به عزای تو اشک‌ریزماتم سراست بهر تو از غیب تا شهود		{{{2}}}
از خون کشتگان تو صحرای ماریه‌باغی و سنبلش همه گیسوی مشک بود		{{{2}}}
کی بر سنان تلاوت قرآن کند سری؟بیدارِ مُلکِ کهف تویی، دیگران رُقود		{{{2}}}
نشگفت اگر برند ترا سجده سروران‌ای داده سر به طاعت معبود در سجود		{{{2}}}
پایان سیر بندگی آمد سجود توبرگیر سر، که او همه شد وجود تو		{{{2}}}

21

ثار اللّهی که سرِّ انا الحق نشان دهددنیا نگر که در دل خونش مکان دهد		{{{2}}}
وان سرکه سرّ نقطه‌ی طغرای بسمله است‌کورانه جانش بر سر میمِ سِنان دهد		{{{2}}}
عیسی دمی که جسم جهان را حیات ازوست‌اللّه چه‌سان رواست که لب تشنه جان دهد؟		{{{2}}}
چرخ دنی نگر که پی قتل یک تنی‌هرچه آیدش به دست، به تیر و کمان دهد		{{{2}}}
نَفْس اللّهی که هر نفس او را به کوی وصل‌هاتف ندای «ارْجِعِی» از لامکان دهد		{{{2}}}
ای چرخ سفله باش که بهر لقای دوست‌تاج و نگین به دشمن دین رایگان دهد		{{{2}}}
آن طائری که ذروه‌ی لاهوت جای اوست‌کسی دل بر آشیانه‌ی این خاکدان دهد		{{{2}}}
مقتول عشق، فارغ از این تیره گلخن است‌کان شاهباز را به دل شه نشیمن است		{{{2}}}

22

دانی چه روز دختر زهرا اسیر شدروزی که طرح بیعت «مِنّا امیر» شد		{{{2}}}
واحسرتا، که ماهی بحر محیط غیب‌نمرود کفر را هدف نوک تیر شد		{{{2}}}
باد اجل بساط سلیمان فرو نَوَشت دیو شریر وارث تاج و سریر شد		{{{2}}}
مولود شیرخواره‌ی حجر بتول راپیکان تیر حرمله پستان شیر شد		{{{2}}}
از دور خویش سیر نشد تا نُه چرخ پیراز خون حنجرِ شهِ لب تشنه سیر شد		{{{2}}}
در حیرتم که شیر خدا چون به خاک خفت‌آن دم که آهوان حرم دستگیر شد؟!		{{{2}}}
زنجیر کین و گردن سجّاد، ای عجب!روباه چرخ بین که چه‌سان شیرگیر شد		{{{2}}}
تغییری ای سپهر، که بس واژگونه‌ای‌شور قیامت از حرکاتت نمونه‌ای		{{{2}}}

23

ای در غم تو ارض و سما خون گریسته‌ماهی در آب و وحش به هامون گریسته		{{{2}}}
وی روز و شب به یاد لبت چشم روزگارنیل و فرات و دجله و جیحون گریسته		{{{2}}}
از تابش سرت به سنان، چشم آفتاب‌اشک شفق به دامن گردون گریسته		{{{2}}}
در آسمان ز دود خیام عفاف توچشم مسیح اشک جگرگون گریسته		{{{2}}}
با درد اشتیاق تو در وادی جنون‌لیلی بهانه کرده و مجنون گریسته		{{{2}}}
تنها نه چشم دوست به حال تو اشکبارخنجر به دست قاتل تو خون گریسته		{{{2}}}
آدم پی عزای تو از روضه‌ی بهشت‌خرگاه درد و غم زده بیرون، گریسته		{{{2}}}
گر از ازل ترا سر این داستان نبوداندر جهان ز آدم و حوّا نشان نبود		{{{2}}}

24

بی‌شاه دین چه روز جهان خراب را؟ای آسمان، دریچه ببند آفتاب را		{{{2}}}
جلباب نیلگون شب از هم گشای بازیکسر سیاهپوش کن این نُه قباب را		{{{2}}}
اشک شفق ز دیده‌ی آفاق کن روان‌در خون کش این سراچه‌ی پر انقلاب را		{{{2}}}
نی‌نی کزین پس ار همه خون بارد آسمان‌بی‌حاصل است خوردن مستسقی آب را		{{{2}}}
آب از برای حلق شه تشنه کام بودچون رفت، گو به لاوه نریزد سحاب را		{{{2}}}
خور گو دگر ز پرده‌ی شب برمیار سرکافکند زینب از رخ چون مه، نقاب را		{{{2}}}
ای کاش بو البشر نکشیدی سر از تراب‌زین آتشی که سوخت دل بو تراب را		{{{2}}}
تنها نه زین قضیه دل بو تراب سوخت‌موسی در آتش غم و یونس در آب سوخت		{{{2}}}

25

قتل شهید عشق، نه کار خدنگ بوددنیا برای شاه جهان‌دار تنگ بود		{{{2}}}
عصفور هر چه باد، هماورد باز نیست‌شهباز را ز پنجه‌ی عصفور ننگ بود		{{{2}}}
آیینه خود ز تاب تجّلی به هم شکست‌گیرم که خصم را دل پر کینه سنگ بود		{{{2}}}
نیرو از او گرفت بر او آخت تیغ کین‌قومی که با خدای مهیای جنگ بود		{{{2}}}
عهد «أَ لَسْتُ» اگر نگرفتی عنان اوشهد بقا به کام مخالف شَرنگ بود		{{{2}}}
از عشق پرس حالت جانبازی حسین‌پای براق عقل در این عرصه لنگ بود		{{{2}}}
احمد اگر به ذوره‌ی قوسین عروج کردمعراج شاه تشنه، به سوی خدنگ بود		{{{2}}}
از تیر کین چو کرد تهی شاه دین رکاب‌آمد فرا به گوش وی از پرده این خطاب:		{{{2}}}

26

«کای شهسوار بادیه‌ی ابتلای مابازآ که زان توست حریم لقای ما		{{{2}}}
معراج عشق را شب اسراست، هین بران‌خوش خوش براق شوق به خلوتسرای ما		{{{2}}}
تو از برای مایی و ما از برای توعهدیست این فنای ترا با بقای ما		{{{2}}}
دادی سری ز شوق و خریدی لقای دوست‌هرگز زیان نبُرد کس از خونبهای ما		{{{2}}}
جانبازیت حجاب دو بینی به هم دریددر جلوه‌گاهِ حسن تویی خود به جای ما		{{{2}}}
بازآ که چشم ما ز ازل بر قدوم توست‌خود خاکروب راه تو بود انبیای ما		{{{2}}}
هین، زان توست تاج ربوبیّت از ازل‌گر رفت بر سنان سرت اندر هوای ما		{{{2}}}
گر ز آتش عطش جگرت سوخت غم مخوراز توست آب رحمت بی‌منتهای ما		{{{2}}}
ور سفله‌ای برد ز تو دستی، مشو ملول‌با شهپر خدنگ بپرّد همای ما		{{{2}}}
گسترده‌ایم بال ملائک به جای فرش‌کازار بر تنت نکند کربلای ما		{{{2}}}
دلگیر گو مباد خلیل از فدای دوست‌کافی است اکبر تو ذبیح منای ما		{{{2}}}
کو نوح، گو به دشت بلا آی، باز بین‌کشتی شکستگان محیط بلای ما		{{{2}}}
موسی ز کوه طور شنید ار جواب «لن»گو باز شو به جلوه‌گه نینوای ما		{{{2}}}
گر زنده جان ببُرد ز دار بلا مسیح‌گو دار کربلا نگر و مبتلای ما		{{{2}}}
منسوخ کرد ذکر اوائل حدیث توای داده تن ز عهد ازل بر قضای ما»		{{{2}}}
زینب چو دید پیکر آن شه به روی خاک‌از دل کشید ناله به صد درد سوزناک:		{{{2}}}

27

«کای خفته خوش به بستر خون، دیده باز کن‌احوال ما ببین و سپس خواب ناز کن		{{{2}}}
ای وارث سریر امامت، به پای خیزبر کشتگان بی‌کفن خود نماز کن		{{{2}}}
طفلان خود به ورطه‌ی بحر بلا نگردستی به دستگیری ایشان دراز کن		{{{2}}}
بس دردهاست در دلم از دست روزگاردستی به گردنم کن و گوشم به راز کن		{{{2}}}
سیرم ز زندگانی دنیا، یکی مرالب بر گلو رسان و ز جان بی‌نیاز کن		{{{2}}}
برخیز، صبح شام شد ای میر کاروان‌ما را سوار بر شتر بی‌جهاز کن		{{{2}}}
یا دست ما بگیر و از این دشت پر هراس‌بار دگر روانه به سوی حجاز کن»		{{{2}}}
پس چشمه‌سار دیده پر از خون ناب کردبر چرخ کج مدار به زاری خطاب کرد:		{{{2}}}

28

«کای چرخ سفله، داد از این سرگرانیاکردی عزیز فاطمه خوار و ندانیا		{{{2}}}
خوش در جهان به کام رسید از تو اهل بیت‌تا حشر در جهان نکنی کامرانیا		{{{2}}}
این کی کجا رواست که دو نان دهر رادر کاخ زر به مسند عزت نشانیا؟		{{{2}}}
قومی که پاس عزّتشان داشت ذو الجلال‌تا شامشان به قید اسیری کشانیا؟		{{{2}}}
بستی به قید بازوی سجاد، هیچ رحم‌نامد ترا بر آن تن و آن ناتوانیا؟		{{{2}}}
کشتی به زاری اصغر و هیچت نسوخت دل‌زان شمع روی دلکش و آن گل فشانیا؟		{{{2}}}
از پا فکندی اکبر و می‌نامدت دریغ‌ای چرخ پیر از آن قد و آن نوجوانیا؟		{{{2}}}
سودی به حلق خسرو دین تیغ، هیچ شرم‌نامد ترا از آن نگه خسروانیا؟		{{{2}}}
هرگز نکرده بود کس ای دهر سفله طبع‌بر میهمان خویش چنین میزبانیا»		{{{2}}}
آتش شو ای درون و بسوزان زبان من‌ای خاک بر سر من و این داستان من		{{{2}}}

شهید عشق که تنگ است پوست بر بدنش‌تو خصم بین که به یغما زره برد ز تنش		{{{2}}}
دگر بشیر به کنعان چه ارمغان آرد؟ز یوسفی که قبا کرده گرگ، پیرهنش		{{{2}}}
چراغ دوده‌ی طاها فلک به یثرب کشت‌ز قصر شام برآورد دود انجمنش		{{{2}}}
زمانه گلشن زهرا چنان به غارت دادکه بار قافله شد، ارغوان و یاسمنش		{{{2}}}

شب یازدهم:

اگر صبح قیامت را شبی هست آن شب است امشب‌طبیب از من ملول و جان ز حسرت بر لب است امشب		{{{2}}}
فلک، از دور ناهنجار خود لختی عنان درکش‌شکایتهای گوناگون مرا با کوکب است امشب		{{{2}}}
برادر جان، یکی سر برکن از خواب و تماشا کن‌که زینب بی‌تو، چون در ذکر یا رب یا رب است امشب		{{{2}}}
جهان پر انقلاب و من غریب این دشت پر وحشت‌تو در خواب خوش و بیمار در تاب و تبست امشب		{{{2}}}
سرت مهمان خولی و تنت با ساربان همدم‌مرا با هر دو اندر دل، هزاران مطلب است امشب		{{{2}}}
بگو با ساربان امشب نبندد محمل لیلاز زلف و عارض اکبر، قمر در عقرب است امشب		{{{2}}}
صبا از من به زهرا گو، بیا شام غریبان بین‌که گریان دیده‌ی دشمن به حال زینب است امشب		{{{2}}}

ای ز داغ تو روان خون دل از دیده‌ی حوربی‌تو عالم همه ماتمکده تا نفخه‌ی صور		{{{2}}}
ز تماشای تجلای تو، مدهوش کلیم‌ای سرت سرّ «أَنَا اللَّهُ» و سنان نخله‌ی طور		{{{2}}}
دیده‌ها گو همه دریا شو و دریا همه خون‌که پس از قتل تو منسوخ شد آیین سرور		{{{2}}}
پای در سلسله سجّاد و به سر تاج، یزیدخاک عالم به سر افسر و دیهیم و قصور		{{{2}}}
دیر ترسا و سر سبطّ رسول مدنی‌آه اگر طعنه به قرآن زند، انجیل و زبور		{{{2}}}
تا جهان باشد و بوده‌ست که داده‌ست نشان‌میزبان خفته به کاخ اندر و مهمان به تنور؟		{{{2}}}
سر بی‌تن که شنیده‌ست به لب آیه کهف؟یا که دیدست به مشکوة تنور، آیه نور؟		{{{2}}}
جان فدای تو که از حالت جانبازی تودر صف ماریه از یاد بشر شور نشور		{{{2}}}
قدسیان سر به گریبان به حجاب ملکوت‌حوریان دست به گیسوی پریشان ز قصور		{{{2}}}
گوش خضرا همه پر غلغله‌ی دیو و پری‌سطح غبرا، همه پر ولوله‌ی وحش و طیور		{{{2}}}
غرق دریای تحیّر ز لب خشک تو نوح‌دست حسرت به دل، از صبر تو ایوب صبور		{{{2}}}
کوفیان دست به تاراج حرم کرده درازآهوان حرم از واهمه در شیون و شور		{{{2}}}
انبیا محو تماشا و ملائک مبهوت‌شمر سرشار تمنّا و تو سرگرم حضور		{{{2}}}

وصف حرّ:

نفس بگرفتش عنان که پای دارباره واپس ران، مترس از ننگ و عار		{{{2}}}
عقل گفتش: رو که عار از نار به‌جور یار از صحبت اغیار به		{{{2}}}
نفس گفت: از عمر برخوردار باش‌عقل گفتا: عمر شد، بیدار باش		{{{2}}}
نفس گفتا: نقد بر نسیه مده‌عقل گفت: این نسیه از آن نقد، به		{{{2}}}
وین کشاکشهای نفس و عقل پیرنفس شد مغلوب و عقل پیر چیر		{{{2}}}
عاشقانه راند باره سوی شاه‌با تضرّع گفت ای باب اله		{{{2}}}
تائبم، بگشا به رویم باب رادوست می‌دارد خدا توّاب را		{{{2}}}
وحشی‌ام، آورده‌ام رو بر رسول‌ای محمّد، توبه‌ی من کن قبول		{{{2}}}
دید چون مولا تضرّع کردنش‌کرد طوق بندگی در گردنش		{{{2}}}
گفت: بازآ که در توبه‌ست بازهین بگیر از عفو ما خطّ جواز		{{{2}}}
گر دو صد جرم عظیم آورده‌ای‌غم مخور، رو بر کریم آورده‌ای		{{{2}}}

وصف عبّاس (ع):

شد به سوی آب تازان با شتاب‌زد سمند بادپیما را در آب		{{{2}}}
بی‌محابا جرعه‌ای در کف گرفت‌چون به خویش آمد دمی، گفت ای شگفت		{{{2}}}
تشنه لب در خیمه سبط مصطفی‌آب نوشم من؟ زهی شرط وفا		{{{2}}}
عاشقان از جام محنت سرخوشندآب کی نوشند؟ مرغ آتشند		{{{2}}}
دور دار ای آب، دامن از کفم‌تا نسوزد ماهیانت از تفم		{{{2}}}
دور دار ای آب، لب را از لبم‌ترسمت دریا بسوزد از تبم		{{{2}}}
زاده‌ی شیر خدا، با مشک آب‌خشک لب از آب بیرون زد رکاب		{{{2}}}
حیدرانه آن سلیل ذو الفقارخویش را زد یک تنه بر صد هزار		{{{2}}}
ناگهان کافر نهادی از کمین‌کرد با تیغش جدا، دست از یمین		{{{2}}}
گفت هان ای دست، رفتی شاد روخوش برستی از گرو، آزاد رو		{{{2}}}
ساقی ار یاراست دمی این می که هست‌دست چبود؟ باید از سر شست دست		{{{2}}}

لیک از یک دست، برناید صداباش کآید دست دیگر از قفا		{{{2}}}
لاابالی نیست دست افشانی‌ام‌جعفر طیّار را من ثانی‌ام		{{{2}}}
دست دادم تا شوم همدست اوپر برافشانیم در بستان هو		{{{2}}}
از ازل من طایر آن گلشنم‌دست گو بردار دست از دامنم		{{{2}}}
چند باید بود بند پای من‌تیر باید شهپر عنقای من		{{{2}}}
از کمین ناگه سیه‌دستی به تیغ‌برفکندش دست دیگر بی‌دریغ		{{{2}}}
چون دو دست افتاده دید آن محتشم‌گفت: دستا! رو که من بی‌تو خوشم		{{{2}}}
اندر آن کویی که آن محبوب روست‌عاشق بی‌دست و پا دارند دوست		{{{2}}}
عاشقی باید ز من آموختن‌شد علم پروانه، از پر سوختن		{{{2}}}
بد چو شور عشق، سر تا پای من‌شد قیامت راست بر بالای من		{{{2}}}
شد پرافشان، جعفر طیّارواردرگذشت و رفت سوی یار، یار		{{{2}}}
شد همآغوش شه بدر و حُنَیْن‌ماند ازو دستی و دامان حُسَین		{{{2}}}

وصف علی اکبر (ع):

اکبر آن آیینه‌ی رخسار جدهیجده ساله جوان سرو قد		{{{2}}}
برده در حسن از مه کنعان گروقصه‌ی هابیل و یحیی کرده نو		{{{2}}}
با ادب بوسید پای شاه راروشنایی بخش مهر و ماه را		{{{2}}}
کای زمام امر «کُن» در دست توهستی عالم طفیل هست تو		{{{2}}}
بی‌تو ما را زندگی بی‌حاصل است‌که حیات کشور تن با دل است		{{{2}}}
دارم اندر سر هوای وصل دوست‌که سراپای وجودم یاد اوست		{{{2}}}
گفت: بشتاب ای ذبیح کوی عشق‌تا خوری آب حیات از جوی عشق		{{{2}}}
ای سوم قربانی از آل خلیل‌از نژاد مصطفی اوّل قتیل		{{{2}}}

سر نهادش بر سر زانوی نازگفت کای بالیده سرو سرفراز		{{{2}}}
ای به طرف دیده خالی جای توخیز تا بینم قد و بالای تو		{{{2}}}
ای نگارین آهوی مشکین من‌با تو روشن چشم عالم‌بین من		{{{2}}}
این بیابان جای خواب ناز نیست‌ایمن از صیّاد تیرانداز نیست		{{{2}}}
جبرئیل آمد شتابان برزمین‌از فراز عرش ربّ العالمین		{{{2}}}
گفت: کای فرمانده ملک وجودپیشت آورد ستم از یزدان درود		{{{2}}}
گر نبودی بود تو، عالم نبودامتزاح طینت آدم نبود		{{{2}}}
ما نکردیم این شهادت بر تو حتم‌ای جلال کبریایی بر تو ختم		{{{2}}}
گر کشی جان جهان، نک زان توست‌گوش عزرائیل بر فرمان توست		{{{2}}}
داد پاسخ شاه با روح الامین‌کای امین وحی ربّ العالمین		{{{2}}}
عاشق جانانه را با جان چه کار؟درد کز یار است، با درمان چه کار؟		{{{2}}}
جبرئیلا، این که بینی نی منم‌اوست یکسر، من همین پیراهنم		{{{2}}}
گر من از هر دو جهان بیگانه‌ام‌گنج پنهانی‌ست در ویرانه‌ام		{{{2}}}
گفت: چشم دخترانت در ره است‌گفت: عشق از دیدن غیر، اکمه است		{{{2}}}
گفت: ترسم زینبت گردد اسیرگفت: سوی اوست از هر سو مصیر		{{{2}}}
گفت: سجّادت فتاده بی‌طبیب‌گفت: بیماریش خوش دارد حبیب		{{{2}}}
گفت: بهرت آب حیوان آورم‌گفت: من از تشنگی آن سو ترم		{{{2}}}
جبرئیلا، من ز جو بگذشته‌ام‌آب حیوان را در آن سو هشته‌ام		{{{2}}}
گفت: آورد ستم از غیبت، سپاه‌تا کنند این قوم کافر را تباه		{{{2}}}
گفت: مهلا، خود ز من دارد مددجبرئیلا، آن سپاه بی‌عدد		{{{2}}}
آن که با تدبیر او گردد فلک‌کی بود محتاج امداد ملک		{{{2}}}

گر فشانم دست، ریزم ز آستین‌صد هزاران جبرئیل راستین		{{{2}}}
هستی ایشان همه از هست ماست‌رشته‌ی تدبیرشان در دست ماست		{{{2}}}
جبرئیلا، چشم دیگر بایدت‌تا که حال عاشقان بنمایدت		{{{2}}}
جبرئیلا، من خود از کف هشته‌ام‌دست جانان است تار رشته‌ام		{{{2}}}
هشته طوق عشق خود بر گردنم‌می‌برد آنجا که خواهد بردنم		{{{2}}}
این حدیث محنت ایّوب نیست‌داستان یوسف و یعقوب نیست		{{{2}}}
صبر ایّوب از کجا و این بلااین حسین است و حدیث کربلا		{{{2}}}
دورکش زین ورطه رخت ای محتشم‌تا نسوزد شهپرت را آتشم		{{{2}}}
هین سپاهت دور دار از راه من‌که جهانسوز است برق آه من		{{{2}}}
آمد از هاتف به گوش او ندااز حجاب بارگاه کبریا		{{{2}}}
کای حسین، ای نوح طوفان بلااین همان عهد است و اینجا کربلا		{{{2}}}
تو بدین‌سان گر کنی جنگ‌آوری‌پس که خواهد شد بلا را مشتری؟		{{{2}}}
هین فرود آ، ای شه پیمان درست‌که بساط کبریایی زان توست		{{{2}}}
ای حریم وصل ما، مأوای تواندر آ، خالی‌ست اینجا جای تو		{{{2}}}
چون پیام دوست از هاتف شنیددست از پیکار دشمن برکشید		{{{2}}}
گفت حاشا من نی‌ام در عهد، سست‌این کشاکشها همه از بهر توست		{{{2}}}
آشنای تو ز خود بیگانه است‌خود تویی تو، گر کسی در خانه است		{{{2}}}
عشق را با من حدیث اختیار«مسأله دور است اما دور یار»		{{{2}}}
عشق را نه قید نام است و نه ننگ‌جمله بهر توست، چه صلح و چه جنگ		{{{2}}}
صورت آیینه، عکسی بیش نیست‌جنبش و آرام او از خویش نیست		{{{2}}}
این کشاکش نیستم از نقض عهدقاتل خود را همی جویم به جهد		{{{2}}}
ورنه من بر مرگ از آن تشنه‌ترم‌هین ببار ای تیر باران بر سرم		{{{2}}}

نادِم نه‌ای ای ز دور خود ای آسمان هنوزدشمن به گریه آمد و تو سرگران هنوز		{{{2}}}
شرمت نشد فرات! که لب تشنه جان حسین‌بسپرد در کنار تو و تو روان هنوز		{{{2}}}
غلتان به خون برادرِ با جان برابرم‌دردا که زنده‌ام منِ نامهربان هنوز		{{{2}}}
ای شاه تشنه‌لب، که برید از قفا سرت‌کاید صدای العطشت بر سنان هنوز		{{{2}}}
آواز کوس، بانگ جرس، صوت الرحیل‌شرح جفای شمر و سنان در میان هنوز		{{{2}}}
ای ساربان عنان شتر بازکش دمی‌در خواب رفته اصغر شیرین زبان هنوز		{{{2}}}

نیک پی اسب! چرا بی‌رخ شاه آمده‌ای‌پیل بودی تو چرا مات ز راه آمده‌ای؟		{{{2}}}
برگ برگشته و تن خسته و بگسسته لگام‌هوش خود باخته با حالِ تباه آمده‌ای		{{{2}}}
ای فرس قافله سالار تو کشتند مگرکه تو با قافله‌ی آتش و آه آمده‌ای		{{{2}}}
اندکی پیش تو را بال هما بر سر بودچه شد آن سایه که این جا به پناه آمده‌ای		{{{2}}}
با رخ سرخ برفتی ز برِ ما تو کنون‌چه خطا رفته که با روی سیاه آمده‌ای		{{{2}}}
یا همان شاه که بردی تو به میدان بلابی‌گنه کشته عدو و تو گواه آمده‌ای		{{{2}}}
شه ما را مگر افکنده‌ای، ای اسب به خاک‌عذر جویان ز پی عفو گناه آمده‌ای		{{{2}}}

آه از آن روز که در دشت بلا غوغا بودشورش روز قیامت به جهان برپا بود		{{{2}}}
خصم چون دایره گرد حرم و شاه شهیددر دل دایره چون نقطه‌ی پابرجا بود		{{{2}}}
عرصه‌ی دشت چو دیبای منقش از خون‌و آن همه صورت زیبا که در آن دیبا بود		{{{2}}}
جان به قربان ذبیحی که به قربانگه دوست‌با لب تشنه روان می‌شد و خود دریا بود		{{{2}}}
تو مپندار که شاهنشه دین درگه رزم‌در بیابان بلا بی‌مدد و تنها بود		{{{2}}}
انبیا و رسل و جن و ملائک، هر یک‌جان به کف در بر شه منتظر ایما بود		{{{2}}}
خون هابیل که شد ریخته از سنگ جفاگر به عبرت نگری کشته‌ی آن صحرا بود		{{{2}}}
پرده‌پوشان نهانخانه‌ی ملک و ملکوت‌همه پروانه‌ی آن شمع جهان‌آرا بود		{{{2}}}
قتل عبّاس و علی اکبر و قاسم ز ازل‌بر فرامین قضایای فلک طُغرا بود		{{{2}}}
ورنه اندر نظر قهر شهنشاه شهیدعدم هر دو جهان بسته به حرف لا بود		{{{2}}}
علی اکبر به رخ چون گل و با قدّ چو سروفرد و تنها به سوی رزمگه اعدا بود		{{{2}}}
عَلِم اللّه که شقایق نه بدان لطف و سمن‌نه بدان بوی، صنوبر نه بدان بالا بود		{{{2}}}
گرد شمع رخ اکبر به گه صبح وداع‌لیلی سوخته، پروانه‌ی بی‌پروا بود		{{{2}}}
زخم بر جسم علی اکبر و لیلا دل خون‌خون ز مجنون رود آری چو رگ از لیلا بود		{{{2}}}
در همه ملک بلا نیست به جز ذکر حسین‌قاف تا قاف جهان صوت همین عنقا بود		{{{2}}}
«نیّر»! آن روز که طغرای قضا می‌بستندسرنوشت من از این نامه همین طغرا بود		{{{2}}}

بازم از واقعه‌ی دشت بلا یاد آمدخرمن صبر و ثباتم همه بر باد آمد		{{{2}}}
در شگفتم ز چه در هم نشد اجزای وجودزان همه ضعف که بر علّت ایجاد آمد		{{{2}}}
آه از آن دم که شه دین به هزاران تشویش‌بر سر قاسم ناکام به امداد آمد		{{{2}}}
دید کاغشته تنش چون گل سیراب به خون‌آهش از آتش اندوه ز بنیاد آمد		{{{2}}}
گر به زانو سر حسرت که مراین صید ضعیف‌به چه جرمی هدف ناوکِ صیّاد آمد		{{{2}}}
گه به دندان لب حیرت که گه جلوه‌گری‌چشم زخم که بر این حسن خداداد آمد؟		{{{2}}}
پس چو جان پیکرش از لطف در آغوش کشیدرو به سوی حرم آورد و به فریاد آمد		{{{2}}}
کای عروس حَسَن از بخت شکایت منما«حجله‌ی حُسن بیارای که داماد آمد»		{{{2}}}
«نیّر»! از خاک در شاه مکش روی نیازکان که شد حلقه به گوش درش آزاد آمد		{{{2}}}

تا خبر دارم از او بی‌خبر از خویشتنم‌با وجودش ز من آواز نیاید که منم		{{{2}}}
پیرهن گو همه پر باش ز پیکان بلاکه وجودم همه او گشت من این پیرهنم		{{{2}}}
باش یک دم که کنم پیرهن شوق قباای کمان کش که زنی ناوک پیکان به تنم		{{{2}}}
عشق را روز بهار است کجا شد رضوان‌تا برد لاله به دامان سوی خلد از چمنم		{{{2}}}
روز عهد است بکش پسرم ای عقل ز پیش‌تا تصوّر نکند خصم که پیمان شکنم		{{{2}}}
می نیاید به کفن راست تن کشته‌ی عشق‌خصم دون بیهده، گو باز ندوزد کفنم		{{{2}}}
سخت دلتنگ شدم همّتی ای شهپر تیربشکن این دام و بکش باز به سوی وطنم		{{{2}}}
دایه‌ی عشق ز بس داده مرا خون جگرمی‌دمد آبله‌ی زخم کنون از بدنم		{{{2}}}
گویِ مطلع چه عجب گر برم از فارِسِ فارس‌تا به مدح تو شها «نیّر» شیرین سخنم		{{{2}}}

سرخوشانی که شراب لب مستانه زدندسنگ بر جام و خم و ساغر و پیمانه زدند		{{{2}}}
خسرو حسن تو تا نرگس مستانه گشودکوس تعطیل به بام در میخانه زدند		{{{2}}}
پرده بردار ز رخ تا همه اقرار دهندرقم قصه‌ی یوسف نه به افسانه زدند		{{{2}}}
دل سودایی من سلسله‌ی عقل گسیخت‌از سر موی توام بند حکیمانه زدند		{{{2}}}
خرمن مشک سیه بود که می‌رفت به بادبامدادان که سر زلف ترا شانه زدند		{{{2}}}
آفت شیشه‌ی حسن تو پریچهره مبادکودکان این همه گر سنگ به دیوانه زدند		{{{2}}}
زاهد و دانه‌ی تسبیح و من و خال نگارچکنم دام مرا بر سر این دانه زدند		{{{2}}}
بلبلان بی‌خبرند از اثر آتش عشق‌پس همین قرعه به نام من پروانه زدند		{{{2}}}
سر ما و قدم دوست گر ابنای ملوک‌تکیه بر بالش تمکین ملوکانه زدند		{{{2}}}
دلم از خطه‌ی تبریز به زنهار آمد«نیّرا» خیمه‌ی ما بین که به ویرانه زدند		{{{2}}}

دِرع سالار رُسل زیب تنش‌خفته صد داوود زیر جوشنش }}

چون سحرگه چهره‌ی صبح سفیدشد ز پشت خیمه‌ی نیلی پدید		{{{2}}}
آسمان گفتی گریبان کرده چاک‌در فراق آفتابی تابناک		{{{2}}}
خود ز مشرق سر برهنه شد برون‌چون سر یحیی میان طشت خون		{{{2}}}
پس ندا آمد که ای خیل اله‌هین برون تازید سوی رزمگاه		{{{2}}}
بر رکاب پای مردی پا زنیدخویش را مستانه بر دریا زنید		{{{2}}}
هین برون تازید ای مستان عشق‌باده می‌جوشد به تاکستان عشق		{{{2}}}
جرعه‌ای ز آن باده‌ی بی‌غش زنیدخود سمندروار، بر آتش زنید		{{{2}}}
هین برون تازید ای شیران جنگ‌عرصه را بر روبهان دارید تنگ		{{{2}}}
ایّهَا اللَبْ تشنگان آبِ میغ‌آب حیوان می‌رود از جوی تیغ		{{{2}}}
هین بروید تازید لبها تر کنیدیاد محنت‌های اسکندر کنید		{{{2}}}
چون شنیدند آن یلان رزم کوش‌از فراز عرش پیغام سروش		{{{2}}}
محرمان کعبه‌ی دیدار رب‌جمله بر لبیک بگشادند لب		{{{2}}}
بهر قربان نگاهش از میقات شوق‌هدی بختیهای جان کردند سوق		{{{2}}}
وارث حیدر شه والا مقام‌شد برون از خیمه چون بدر تمام		{{{2}}}
شد ز کوه طور سینا جلوه‌گرنور خلّاق هیولا و صُور		{{{2}}}
شمع دین مشق کرد مشکوة ستورپرده‌در شد طلعت اللّه نور		{{{2}}}
آفتاب از بهر آن شاه فریدباره‌ی گردون به زیر زین کشید		{{{2}}}
جبرئیل آمد ز گردون با شتاب‌با دو پر بگرفت آن شه را رکاب		{{{2}}}
شد چو پایش با رکاب زین قرین‌زهره‌ی زهرا به میزان شد مکین		{{{2}}}
احمد مرسل به اعجاز عظیم‌کرد ماه چارده شب را دو نیم		{{{2}}}
شهسوار بدر از پشت حجاب‌کرد رو بر قوس گردون آفتاب		{{{2}}}
چون گرفت اندر فراز زین مکان‌شد مسیحا بر فراز آسمان		{{{2}}}
موسی عمران فراز طور شدکه کمر دزدید و غرق نور شد		{{{2}}}
نی حنّان اللّه نطقم بسته بادخانه‌ی تمثیل من اشکسته باد		{{{2}}}
شاهبار ذروه‌ی ذات البروج‌کرد بر «قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنی» عروج		{{{2}}}
هشته بر سر از نبی، تاج سحاب‌رفته زیر ابر، قرص آفتاب		{{{2}}}
کرده چون جوزا حمایل بر کمرذو الفقار حیدرِ لشکر شکر		{{{2}}}
مهر جم در نازش از انگشت اودیو و وحش و طیر، طوع مشت او		{{{2}}}
راند با لشکر به میدان دغاآن سلیل تاجدار «لا فَتی»		{{{2}}}
شد چو خور و آن اختران روشنش‌چون ثریا جمع در پیرامنش		{{{2}}}
یا چو طوق هاله‌ای برگرد ماه‌در میان چون نقطه‌ی توحید شاه		{{{2}}}
علویان از بهر دفع چشم بدخواند بر وی «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»		{{{2}}}
راند حجت‌ها بر آن قوم جهول‌آن سلیل مرتضی سبط رسول		{{{2}}}
گفت برگویید هان من کیستم‌من مگر محبوب داور نیستم!		{{{2}}}
می‌ندانیدم مگر ای قوم لُد که منم فرزند سالار احد		{{{2}}}
جدّ من پیغمبر آن نور نخست‌که وجود انبیا زان نور است		{{{2}}}
مادر من بضعه‌ی پاک رسول‌در حسب زهرا و در عصمت بتول		{{{2}}}
نک منم نوری ز نور انگیخته‌خون من با خونشان آمیخته		{{{2}}}
کیستم من «قرّة العین» علی‌در خلافت صاحب نصِّ جلی		{{{2}}}
خون من خون خدای لا یزال‌کی بود خون خدا کس را حلال		{{{2}}}
بدعتی در دین نمودم اختراع؟یاز دین برگشتم ای قوم رعاع؟		{{{2}}}
کاینچنین بر کشتن من تشنه‌ایدجمله بر کف تیر و تیغ و دشنه‌اید		{{{2}}}
یا قصاصی از شما برگردنم‌رفته تا باید تلافی کردنم؟		{{{2}}}
گرنه بشناسیدم ای اهل ضلال‌نک منم وجه خدای ذو الجلال		{{{2}}}
خون من دانید چه بود ریختن‌تیغ بر روی خدا آهیختن		{{{2}}}

منابع

دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 952-970.