عبرات المصطفین فی مقتل الحسین علیه السلام

محمّد باقر محمودی، چاپ اول: قم، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، 1415 ق. 2 ج، 472 + 391 ص، وزیری.

کتاب مزبور دربارهٔ مقام و قیام امام حسین -ع- است و مطالب آن برگرفته از کتاب‌های کهن اهل سنت، به ویژه این چهار کتاب:

1. مقتل ابومخنف (م 175 ق)، به روایت طبری، که او هم به روایت هشام بن محمد کلبی مطالب مقتل ابومخنف را نقل کرده است.

2. انساب الاشراف، تألیف احمد بن یحیی بلاذری (م ح 250 ق).

3. الطبقات الکبری، تألیف محمّد بن سعد (م 235 ق یا در حدود آن).

4. الاخبار الطوال، تألیف دینوری (م 285 ق).

البته گاه از کتاب‌هایی دیگر نیز مطالبی نقل شده است؛ از جمله از کتاب مقتل الحسین خوارزمی، بغیة الطلب ابن عدیم و تاریخ دمشق ابن عساکر.

گردآورنده ضمن نقل روایات و گزارش‌های تاریخی، راویان آن‌ها را نیز ذکر کرده و گاه به شرح حالشان پرداخته است. در پاورقی‌های کتاب، که فراوان است، سندهای دیگر یک گزارش، اختلاف آن با دیگر گزارش‌ها، شرح بعضی از واژه‌ها و مطالب دیگری آمده است.

مطالب کتاب با سه مقدمه آغاز می‌شود: مقدمهٔ اول شامل روایاتی دربارهٔ مقام امام حسین و مقدمهٔ دوم مشتمل بر روایاتی دربارهٔ گریستن بر آن حضرت و مقدمهٔ سوم شامل روایاتی است که در آن شهادت امام حسین پیش‌گویی شده است. این سه مقدمه در حدود نیمی از جلد اول کتاب (ص 12-268) است و بقیهٔ مطالب آن بدین شرح: علل رفتن امام به مکه، هجرت امام از مکه به کوفه، ورود امام به نینوا و ناخشنودی از اینکه بر جنگ پیشی بگیرد، شدت یافتن تشنگی در لشکر امام و روانه کردن عباس برای تهیهٔ آب، خطبهٔ امام در شب عاشورا، شهادت علی اکبر و دیگر یاران امام، تعداد زخم‌های امام، تعداد شهیدان با امام، تغییراتی که در نظام آفرینش پس از شهادت امام رخ داد، فرستادن سر امام به کوفه، فرستادن اسیران به کوفه و خطبه‌های آنان، سخن گفتن سر امام حسین، انتقام خداوند از قاتلان امام در دنیا.

اهمیت کتاب حاضر در این است که اولاً مطالب آن از منابع کهن است، ثانیاً این منابع از اهل سنت است و ثالناً در هر موضوع غالباً از چند منبع استفاده شده است.

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 197-198.