تأثیر تبریزی

نام: میرزا محسن تخلص: تأثیر تاریخ ولادت: 1060 ه.ق تاریخ وفات: 1129 ه.ق آثار: دیوان اشعار میرزا محسن تأثیر تبریزی، متخلّص به «تأثیر» از سخنوران شیعی ایران و از تبریزی‌های متولّد شده در اصفهان است که در سال 1060 ه.ق متولّد شده است. خاندان او تبریزی الاصل بودند. ولی میرزا محسن در اصفهان به دنیا آمد. وی با شاه سلیمان صفوی و شاه سلطان حسین معاصر بود و مدتی از طرف حکومت صفویه شغل‌های دیوانی داشت. مدتی حکومت یزد را بر عهده گرفته است. در سال 1120 ه.ق از خدمت دیوانی کناره گرفت و با عزّت و احترام در خانۀ خود معتکف شد. تأثیر در سال 1129 ه.ق در اصفهان درگذشت و در همان جا دفن شد. دیوانی از وی به یادگار مانده است. دیوان وی شامل قصاید، غزلیات، قطعات، ترکیب‌بندها، مثنوی‌ها و رباعی‌ها است. وی صاحب دو ترکیب‌ بند دوازده‌ بندی و هفده بندی عاشورایی است و یک قصیده در مدح امام حسین (ع) دارد. بررسی شعرهای «تأثیر» در مجموع، نشان می دهد که شاعر از افراد تحصیل کرده و آگاه عهد صفوی است. وی در مدارس دینی اصفهان در محضر استادان و بزرگان دانشمند نظیر آقاحسین خوانساری به فراگرفتن قرآن و حدیث و فقه و تفسیر پرداخت و این علوم در شعر وی انعکاس دارد. تأثیر شیعه‌ای مخلص و متعصب است و با زاهدان ریاکار، سخت مخالفت می‌ورزد. به مشرب عرفان نیز دلبستگی دارد و اصطلاحات و نکات عرفانی فراوانی در شعرهای وی به کار رفته است. شاعر بیشتر عمر خود را در یزد و اصفهان گذرانده و با وجود علاقۀ زیاد به زادگاه خود اصفهان، گاهی از آنجا با ملال و دلگرفتگی یاد می‌کند. او به فکر عزم سفر به هندوستان بود ولی موفق به این کار نشد. میرزاطاهر نصرآبادی در تذکرۀ خود، دربارۀ این شاعر می نویسد: «میرزا محسن تبریزی، جوانی است در کمال دلچسبی و خوش قماشی در ظاهر و باطن، عیار جواهر قدسیه است... آن جناب در کمال مروّت و سلامت نفس است و در ترتیب نظم، طبعش کمال شوخی دارد چنانچه در اوایل فکر معانی بکر به ظهور می رساند «تأثیر» تخلّص دارد.» امّا آذر بیگدلی در آتشکده نوشته است که «با وجود آن که تخلّصش «تأثیر» است، سخنش بی تأثیر است.» کتاب شناسی: دیوان محسن تأثیر تبریزی، تحصیح امین پاشا اجلالی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1373.