ذکرخوانی

ذکر مصیبت، سنتی برای احیای یاد و نام ائمه معصومین (ع) و حادثه کربلاست. نقل حوادث کربلا و کیفیت شهادت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران او و به اسارت رفتن خانواده‌اش به صورت سوزناک را ذکرخوانی گویند که سبب تحریک عواطف و گریستن بر سیدالشهدا می‌شود. ذکر مصائب بر اساس مقتل‌های معتبر و با شعرهای خوب، مانع از وهن به مقام خاندان عصمت و طهارت معصومین (ع) می‌گردد. ذکرخوانی اغلب در مجالس روضه‌خوانی اهل بیت (ع) انجام می‌گیرد. در ادامه، به چند نمونه ذکرخوانی اشاره می‌گردد.

در زفره اصفهان پیش از شروع روضه‌خوانی، دو نفر از ذاکران با گفتن «یا حسین یا حسین» پیش‌خوانی روضه را شروع می‌کنند و حاضران نیز هم‌صدا آن‌ها را جواب می‌دهند:

پرونده:روضه‌خوانی.jpg

ذکرخوانی

یا حسین، یا حسین، یا حسین		سر و جان ما به فدای حسین
ز الم زینب به فغان می‌گفت		در این مضمون به زبان می‌سفت
تو چه سر داری ز کجا آرم		علی اصغر را به که بسپارم
نبود مادر که دهد شیرش		نه دم آبی که کنم سیرش
ببرش جانا به سوی میدان		تا دهند آبش قوم بی‌ایمان
من زینب زار و پریشانم		اکنون به خرابه شده جایم
من دختر حضرت زهرایم		سر حلقه جمله اسیرانم
این‌که بر تشت طلا باشد		این خامس آل عبا باشد
شرمت نیامد که زنی چوبش		بر دندان و لب نیکویش
ظالم، رحمی به سرش بنما		شرم از جد و پدرش بنما
درّ دندانش مشکن ظالم		به دل آتش مفکن ظالم
یا حسین یا حسین، یا مظلوم یا محروم		که الا لعنته الله علی قوم الظالمین

در گذشته، در میبد، از شب اول تا سیزدهم ماه محرم عزاداری برگزار می‌شد. به این ترتیب که از شب اول ماه در یکی از خانه‌های میبد یک تا دو ساعت بعد از غروب آفتاب مجلس روضه‌خوانی شروع می‌شد و تا نزدیکی نیمه شب ادامه می‌یافت. اشعاری که در شب‌های دیگر خوانده می‌شد، بخشی مشابه اشعار شب اول و برخی متفاوت از آن بود. در شب اول این اشعار خوانده می‌شد: یک نفر از ذاکرها می‌گفت: آی بر کوفیان بی‌وفا تا به صبح قیامت مدام لعنت باد

ذکرخوانی در میبد

گروه اول		گروه دوم
بیایید ای عزاداران		بگریید ای هواداران
همه اولاد پیغمبر، اسیر و در به در گشتند		فلک خاکت به سر باشد سکینه بی‌پدر گردد
واویلا صد واویلا یارون واویلا		در کربلا فغان است یارون واویلا
این کشته گر غریب است یارون واویلا		نادر به سر ندارد یارون واویلا
زهرا به محشر آید یارون واویلا		با حوریان سیه‌پوش یارون واویلا
پیراهن حسینش یارون واویلا		افکنده بر سر دوش یارون واویلا
یا امام یا امام یا امام یا امام		یا شهید یا غریب یا امام یا امام
من زینب بی‌کس در به درم		من خوارم و زارم و خون جگرم
این سر که به تشت طلا باشد		سر خامس آل عبا باشد
حیفت ناید که زنی چوبش		بر لب و دندان نیکویش
نبی و آل محمد، علی و آل علی

کو حسینم وای کو حسینم وای کو حسینم		کو حسینم وای کو حسینم وای کو حسینم
ز الم زینب به فغان می‌گفت کو حسینم		کو حسینم وای کو حسینم وای کو حسینم
شاه مار ا سر بریدند حیف و صد حیف از حسینم		کو حسینم وای کو حسینم وای کو حسینم
پیکرش در خون کشیدند حیف و صد حیف از حسینم		کو حسینم وای کو حسینم وای کو حسینم
کشته شد شاه مدینه حیف و صد حیف از حسینم		کو حسینم وای کو حسینم وای کو حسینم
کشته شد نور دو عینم حیف و صد حیف از حسینم		کو حسینم وای کو حسینم وای کو حسینم
اکبرش از زین کشیدند حیف و صد حیف از حسینم		کو حسینم وای کو حسینم وای کو حسینم
نو گلش را غنچه چیدند حیف و صد حیف از حسینم		کو حسینم وای کو حسینم وای کو حسینم
واویلا صد واویلا یارون واویلا

منبع

• اصغر شعاع، علی آنی‌زاده، رقیه حاج محمدیاری، شهرزاد دوستی، الهه شایسته رخ، محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 206-208.