رأس الحسین

احمد بن تیمیة. تصحیح محمّد حامد فقی، قاهره، مطبعة السنة المحمّدیة، 1949 م.

نویسندهٔ کتاب (م 728 ق)، فقیه و متکلم حنبلی و از دانشوران متعصب و جنجال برانگیز در جهان اسلام است. او فراوان به شیعه خرده می گرفت و بعدها نیز عقایدش دستمایهٔ وهابیت شد و دستاویز حمله به شیعه. رأس الحسین، هم به صورت مستقل و هم دو بار در ضمن دو کتاب چاپ شده است: یک بار در ضمن کتاب استشهاد الحسین، از سید جمیلی (ص 173 - 215)، که برشی از تاریخ طبری است (چاپ اول: بیروت، دار الکتاب العربی، 1406)، و بار دیگر در ضمن کتابی با همین عنوان استشهاد الحسین، از محمّد جمیل احمد غازی (ص 153 - 190)، که برشی از کتاب البدایة والنهایة است (جدّه، دارالمدنی، تاریخ مقدمه رجب 1397). ما به چاپ مستقل رأس الحسین، که مشخصات آن در فوق آمده است، دست نیافتیم و متن آن را در دو کتاب مزبور ملاحظه کردیم. مشخصات کتابشناختی چاپ مستقل رأس الحسین در کتاب معجم ماکتب عن الرسول و اهل البیت صلوات الله علیهم (ج 17 ص 281)، از عبدالجبار رفاعی، آمده است.

ابن تیمیه در این رساله عهده دار اثبات این موضوع است که محل دفن سر امام حسین -ع- عسقلان (در سوریه) و قاهره نیست، بلکه مدینه است؛ به هشت دلیل:

1. در صورتی که محل دفن سر در عسقلان و قاهره بود، متجاوز از چهارصد سال پس از کشته شدن امام کشف نمی شد.

2. کسانی مانند ابوبکر بن ابی دنیا و ابوالقاسم بغوی، که اخبار دربارهٔ امام حسین را گردآوری کرده‌اند، هیچیک نگفته‌اند که سر امام را به عسقلان و قاهره برده‌اند.

3. کسانی که مورد اعتماد دانشمندان هستند، گفته‌اند که سر امام را به مدینه برده، در کنار برادرش دفن کردند. از این گروه می‌توان به زبیر بن بکار (صاحب کتاب الانساب)، و محمّد بن سعد (صاحب کتاب الطبقات)، اشاره کرد.

4. در صحیح بخاری آمده است که سر امام را نزد عبیدالله بن زیاد بردند و او در حضور انس بن مالک به دندانهای آن حضرت چوب می‌زد. همچنین در مسند آمده است که این عمل در حضور ابوبرزهٔ اسلمی بود. و این دو در عراق بودند و یزید در شام بود.

5. بفرض که سر امام را نزد یزید برده باشند، چه غرضی از دفن آن در عسقلان، که ناحیه‌ای مرزی و پر رفت و آمد بود، وجود داشت؟

6. رسم آن روزگار این بود که مردم در بقیع دفن شوند. زیرا هنگامی که در فتنه‌ها مردی کشته می‌شد که از قبیلهٔ دیگری بود، سر و بدنش را به خانواده‌اش تحویل می‌دادند. پس هنگامی که از سپردن سر امام به خانواده‌اش منعی نبود، ممکن نیست آن را در مدینه، در کنار مدفن عمو و مادر و برادرش، دفن نکنند و در شام، در کنار دشمنانش، دفن کنند.

7. نه از اهل سنت و نه از شیعه، کسی را نمی‌شناسیم که برای زیارت به عسقلان رفته باشد.

8. اهل علم همواره گفته‌اند محلی که در قاهره منسوب به امام حسین است، دروغ است.

چکیدهٔ این رساله و مقصود ابن تیمیه، در آخرین جملهٔ آن آمده است: «و آن ماکان المقصود تحقیق مکان رأس الحسین - رضی الله عنه- و بیان ان الامکنة المشهورة عند الناس بمصر و الشام انّها مشهد الحسین و انّ فیها رأسه، فهی کذب و اختلاق و افک و بهتان. و الله اعلم.» ابن تیمیه در ضمن این رساله، گاه از مقصود خود خارج شده و از مسائلی چون فرزند نداشتن امام حسن عسکری -ع- و گناه بزرگداشت مقابر و نماز در کنار آن سخن گفته و بر شیعه خرده گرفته است. بنا به گزارش عبدالجبار رفاعی در کتاب معجم ماکتب عن الرّسول و اهل البیت صلوات الله علیهم (ج 7، ص 67)، عبدالسلام رحمانی مقاله‌ای با عنوان «ابن تیمیة و موقفه من الحسین و یزید» به کنگرهٔ جهانی ابن تیمیه، که در سال 1987 میلادی در هندوستان برگزار شد، ارائه کرده است.

دربارهٔ رأس الحسین در سالهای گذشته چند کتاب، به شرح زیر، تألیف شده است: حسین عبدالامیر نصراوی. رأس الحسین علیه‌السلام. ترجمهٔ سید علی مرتضوی. چاپ اول: مشهد، به نشر، 1387. 67 ص، وزیری. سیّد علی حسینی، رأس الحسین علیه‌السلام فی منازله من کربلا الٰی کربلا چاپ اوّل: قم ، دارالکتاب، 1424 ق. 285 ص، وزیری. طاهر آل عکلة. رأس الحسین علیه‌السلام، من احتزه؟ من طاف به؟ این دفن؟ چاپ اول: بیروت، دارالسلام، 1430. 240 ص، وزیری. سعید رشید زمیزم. رأس الحسین علیه‌السلام، مسیره، مقاماته، کراماته. چاپ اول: [بیروت]، مؤسسة الرافد للمطبوعات، 1430. 144 ص، وزیری.

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 58-60.