حکیم شفایی اصفهانی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «شرف الدّین، حسن فرزند حکیم ملّای اصفهانی مشهور به حکیم شفایی، از پزشکان نامی...» ایجاد کرد)
 
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۵: خط ۵:


{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| سرو ز پا فتاده‌ی، باغ جنان حسین‌شاخ گل شکفته ز باد خزان حسین }}
{{ب| سرو ز پا فتاده‌ی، باغ جنان حسین‌|شاخ گل شکفته ز باد خزان حسین }}


{{ب| پژمرده گلبنی که لب غنچه‌تر نکرداز جویبار حسرت آخر زمان حسین }}
{{ب| پژمرده گلبنی که لب غنچه‌تر نکرد|از جویبار حسرت آخر زمان حسین }}


{{ب| آن لاله‌ی غریب که بر جان خسته داشت‌چون گل هزار چاک ز تیغ و سنان حسین }}
{{ب| آن لاله‌ی غریب که بر جان خسته داشت‌|چون گل هزار چاک ز تیغ و سنان حسین }}


{{ب| سوداگر بلا که به بازار کربلابالای هم نهاد متاع زیان حسین }}
{{ب| سوداگر بلا که به بازار کربلا|بالای هم نهاد متاع زیان حسین }}


{{ب| آن مالک بهشت که اقطاع مرحمت‌زیر نگین اوست جهان در جهان حسین  }}
{{ب| آن مالک بهشت که اقطاع مرحمت‌|زیر نگین اوست جهان در جهان حسین  }}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}




{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| آه از دمی که فتنه‌ی حرب آشکار شدشرم از میان بی‌ادبان برکنار شد }}
{{ب| آه از دمی که فتنه‌ی حرب آشکار شد|شرم از میان بی‌ادبان برکنار شد }}


{{ب| آه از دمی که شاه شهیدان ز قحط آب‌محتاج رشحه‌ی <ref>رشحه: تراوش.</ref> مژه‌ی اشکبار شد }}
{{ب| آه از دمی که شاه شهیدان ز قحط آب‌|محتاج رشحه‌ی <ref>رشحه: تراوش.</ref> مژه‌ی اشکبار شد }}


{{ب| آه از دمی که حلق شهیدان ز تشنگی‌راضی به خنجر ستم آبدار شد }}
{{ب| آه از دمی که حلق شهیدان ز تشنگی‌|راضی به خنجر ستم آبدار شد }}


{{ب| آه از دمی که غرقه به خون اسب ذو الجناح‌تنها به سوی خیمه‌ی آن شهسوار شد }}
{{ب| آه از دمی که غرقه به خون اسب ذو الجناح‌|تنها به سوی خیمه‌ی آن شهسوار شد }}


{{ب| از ضربتی که خصم بر او بی‌دریغ زدارواح قدسیان به فلک دلفگار <ref>دلفگار: دل‌آزرده.</ref> شد }}
{{ب| از ضربتی که خصم بر او بی‌دریغ زد|ارواح قدسیان به فلک دلفگار <ref>دلفگار: دل‌آزرده.</ref> شد }}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}




{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| آب بقا که در ظلمات است جای اوباشد سیاهپوش هنوز از برای او }}
{{ب| آب بقا که در ظلمات است جای او|باشد سیاهپوش هنوز از برای او }}


{{ب| لب تشنه جان سپرد به خاک آنکه تا ابددر چشم آب سرمه کشد، خاک پای او }}
{{ب| لب تشنه جان سپرد به خاک آنکه تا ابد|در چشم آب سرمه کشد، خاک پای او }}


{{ب| اندیشه، سر به جیب تفکر فرو بردهرجا که بگذرد سخن از خون بهای او }}
{{ب| اندیشه، سر به جیب تفکر فرو برد|هرجا که بگذرد سخن از خون بهای او }}


{{ب| این ماتم کسی‌ست که خورشید می‌کندشیون به سان مویه‌کنان در سرای او }}
{{ب| این ماتم کسی‌ست که خورشید می‌کند|شیون به سان مویه‌کنان در سرای او }}


{{ب| این ماتم کسی‌ست که فردا نمی‌دهندجامی به دست تشنه لبان بی‌رضای او }}
{{ب| این ماتم کسی‌ست که فردا نمی‌دهند|جامی به دست تشنه لبان بی‌رضای او }}


{{ب| این ماتم کسی‌ست که هر لحظه می‌کنندخیل فرشته، هستی خود را فدای او }}  
{{ب| این ماتم کسی‌ست که هر لحظه می‌کنند|خیل فرشته، هستی خود را فدای او }}  
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}




{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| ایّام درهم است ازین ماجرا هنوزدارد به یاد، واقعه‌ی کربلا هنوز  }}
{{ب| ایّام درهم است ازین ماجرا هنوز|دارد به یاد، واقعه‌ی کربلا هنوز  }}


{{ب| دارد ازین معامله روح نبی ملال‌در ماتمند سلسله‌ی انبیا هنوز }}
{{ب| دارد ازین معامله روح نبی ملال‌|در ماتمند سلسله‌ی انبیا هنوز }}


{{ب| چون گل نشد شکفته لعل مصطفی‌چون غنچه درهم است دل مرتضی هنوز }}  
{{ب| چون گل نشد شکفته لعل مصطفی‌|چون غنچه درهم است دل مرتضی هنوز }}  


{{ب| چرخ کبود جامه‌ی نیلیش در بر است‌بیرون نیامده‌ست فلک زین عزا هنوز }}
{{ب| چرخ کبود جامه‌ی نیلیش در بر است‌|بیرون نیامده‌ست فلک زین عزا هنوز }}


{{ب| در ماتم حسین و شهیدان کربلاست‌خاکی که می‌کند به سرِ خود صبا هنوز }}
{{ب| در ماتم حسین و شهیدان کربلاست‌|خاکی که می‌کند به سرِ خود صبا هنوز }}


{{ب| ابری که مرتفع شده از خون اهل بیت‌بارد سر بریده به خاک، از هوا هنوز }}
{{ب| ابری که مرتفع شده از خون اهل بیت‌|بارد سر بریده به خاک، از هوا هنوز }}


{{ب| در ظلمت است معتکف از شرم روی اوبنگر سیاهپوشی آب بقا هنوز <ref>سیری در مرثیه عاشورایی؛ ص 206 و 207.</ref> }}  
{{ب| در ظلمت است معتکف از شرم روی او|بنگر سیاهپوشی آب بقا هنوز <ref>سیری در مرثیه عاشورایی؛ ص 206 و 207.</ref> }}  
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}




{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| ای صبح کز جگر دم سردی کشیده‌ای‌در ماتم حسین، گریبان دریده‌ای }}
{{ب| ای صبح کز جگر دم سردی کشیده‌ای‌|در ماتم حسین، گریبان دریده‌ای }}


{{ب| ای مهر اگر تو نیز عزادار نیستی‌تیغ شعاع، از چه سراپا کشیده‌ای }}
{{ب| ای مهر اگر تو نیز عزادار نیستی‌|تیغ شعاع، از چه سراپا کشیده‌ای }}


{{ب| گردون! تو نیز ماتمی این مصیبتی‌بر سینه نعل از مه تابان بریده‌ای }}
{{ب| گردون! تو نیز ماتمی این مصیبتی‌|بر سینه نعل از مه تابان بریده‌ای }}


{{ب| ای غنچه یاد می‌دهد از تنگی دلت‌چون ماه نو، لبی که به دندان گزیده‌ای }}
{{ب| ای غنچه یاد می‌دهد از تنگی دلت‌|چون ماه نو، لبی که به دندان گزیده‌ای }}


{{ب| ای گل که جوش می‌زندت خون ز راه گوش‌از مقتل حسین حدیثی شنیده‌ای }}
{{ب| ای گل که جوش می‌زندت خون ز راه گوش‌|از مقتل حسین حدیثی شنیده‌ای }}


{{ب| خون می‌چکد نسیم! ز دامان تو مگر؟بر کشتگان کوی شهادت وزیده‌ای }}
{{ب| خون می‌چکد نسیم! ز دامان تو مگر؟|بر کشتگان کوی شهادت وزیده‌ای }}


{{ب| ای لاله زیبدت کفن سرخ رو به برگویا که از مزار شهیدان دمیده‌ای }}
{{ب| ای لاله زیبدت کفن سرخ رو به بر|گویا که از مزار شهیدان دمیده‌ای }}


{{ب| ای لعل آتشین دل سنگ از تو داغ شدگویا ز کنج چشم مصیبت چکیده‌ای }}  
{{ب| ای لعل آتشین دل سنگ از تو داغ شد|گویا ز کنج چشم مصیبت چکیده‌ای }}  
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}




{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| ماه محرّم آمد و دل نوحه برگرفت‌گردون پیر شیوه‌ی ماتم ز سر گرفت }}
{{ب| ماه محرّم آمد و دل نوحه برگرفت‌|گردون پیر شیوه‌ی ماتم ز سر گرفت }}


{{ب| ای عشق، همّتی که دگر لشکر ملال‌از بیم حمله کشور دل سر به سر گرفت }}
{{ب| ای عشق، همّتی که دگر لشکر ملال‌|از بیم حمله کشور دل سر به سر گرفت }}


{{ب| ای صبر، الوداع که غم از میان خلق‌رسم شکیب و شیوه‌ی آرام برگرفت }}
{{ب| ای صبر، الوداع که غم از میان خلق‌|رسم شکیب و شیوه‌ی آرام برگرفت }}


{{ب| با خویشتن قرار عزای حسین دادگردون چون از قدوم محرّم خبر گرفت }}
{{ب| با خویشتن قرار عزای حسین داد|گردون چون از قدوم محرّم خبر گرفت }}


{{ب| رخت کبود از شب نیلی قبا ستادخاک سیه ز گلخن داغ جگر گرفت }}
{{ب| رخت کبود از شب نیلی قبا ستاد|خاک سیه ز گلخن داغ جگر گرفت }}


{{ب| روح الامین به یاد لب تشنه‌ی حسین‌آهی کشید و خرمن افلاک در گرفت }}
{{ب| روح الامین به یاد لب تشنه‌ی حسین‌|آهی کشید و خرمن افلاک در گرفت }}


{{ب| بالا گرفت آتش و از بیم سوختن‌خود هم به هر دو دست سر بال و پر گرفت }}
{{ب| بالا گرفت آتش و از بیم سوختن‌|خود هم به هر دو دست سر بال و پر گرفت }}


{{ب| چندان گریست عقل نخستین که آفتاب‌صد لجّه آب از غم مژگان تر گرفت }}
{{ب| چندان گریست عقل نخستین که آفتاب‌|صد لجّه آب از غم مژگان تر گرفت }}


{{ب| برناقه چون سوار شدند اهل بیت اوخورشید دست شرم به پیش نظر گرفت }}
{{ب| برناقه چون سوار شدند اهل بیت او|خورشید دست شرم به پیش نظر گرفت }}


{{ب| ارواح انبیا هم از این غم معاف نیست‌دست ملال دامن خیر البشر گرفت  }}
{{ب| ارواح انبیا هم از این غم معاف نیست‌|دست ملال دامن خیر البشر گرفت  }}


{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}

نسخهٔ ‏۹ اوت ۲۰۱۷، ساعت ۱۴:۴۴

شرف الدّین، حسن فرزند حکیم ملّای اصفهانی مشهور به حکیم شفایی، از پزشکان نامی و از گویندگان نامدار اصفهان در قرن پانزدهم هجری بود. میرداماد از او تمجید کرده است. شفایی طبیب خاص و ندیم شاه عباس اول بود. در انواع نظم از قصیده و غزل و مثنوی طبع آزمایی کرده و آثاری شیوا از خود به جا گذاشته است. از جمله مثنویی در وزن حدیقه‌ی سنایی به نام «نمکدان حقیقت» گفته که از غایت لطف برخی آن را از سنایی برتر می‌دانند.

حکیم شفایی به سال 1038 ه ق. وفات یافت. [۱]


سرو ز پا فتاده‌ی، باغ جنان حسین‌ شاخ گل شکفته ز باد خزان حسین
پژمرده گلبنی که لب غنچه‌تر نکرد از جویبار حسرت آخر زمان حسین
آن لاله‌ی غریب که بر جان خسته داشت‌ چون گل هزار چاک ز تیغ و سنان حسین
سوداگر بلا که به بازار کربلا بالای هم نهاد متاع زیان حسین
آن مالک بهشت که اقطاع مرحمت‌ زیر نگین اوست جهان در جهان حسین


آه از دمی که فتنه‌ی حرب آشکار شد شرم از میان بی‌ادبان برکنار شد
آه از دمی که شاه شهیدان ز قحط آب‌ محتاج رشحه‌ی [۲] مژه‌ی اشکبار شد
آه از دمی که حلق شهیدان ز تشنگی‌ راضی به خنجر ستم آبدار شد
آه از دمی که غرقه به خون اسب ذو الجناح‌ تنها به سوی خیمه‌ی آن شهسوار شد
از ضربتی که خصم بر او بی‌دریغ زد ارواح قدسیان به فلک دلفگار [۳] شد


آب بقا که در ظلمات است جای او باشد سیاهپوش هنوز از برای او
لب تشنه جان سپرد به خاک آنکه تا ابد در چشم آب سرمه کشد، خاک پای او
اندیشه، سر به جیب تفکر فرو برد هرجا که بگذرد سخن از خون بهای او
این ماتم کسی‌ست که خورشید می‌کند شیون به سان مویه‌کنان در سرای او
این ماتم کسی‌ست که فردا نمی‌دهند جامی به دست تشنه لبان بی‌رضای او
این ماتم کسی‌ست که هر لحظه می‌کنند خیل فرشته، هستی خود را فدای او


ایّام درهم است ازین ماجرا هنوز دارد به یاد، واقعه‌ی کربلا هنوز
دارد ازین معامله روح نبی ملال‌ در ماتمند سلسله‌ی انبیا هنوز
چون گل نشد شکفته لعل مصطفی‌ چون غنچه درهم است دل مرتضی هنوز
چرخ کبود جامه‌ی نیلیش در بر است‌ بیرون نیامده‌ست فلک زین عزا هنوز
در ماتم حسین و شهیدان کربلاست‌ خاکی که می‌کند به سرِ خود صبا هنوز
ابری که مرتفع شده از خون اهل بیت‌ بارد سر بریده به خاک، از هوا هنوز
در ظلمت است معتکف از شرم روی او بنگر سیاهپوشی آب بقا هنوز [۴]


ای صبح کز جگر دم سردی کشیده‌ای‌ در ماتم حسین، گریبان دریده‌ای
ای مهر اگر تو نیز عزادار نیستی‌ تیغ شعاع، از چه سراپا کشیده‌ای
گردون! تو نیز ماتمی این مصیبتی‌ بر سینه نعل از مه تابان بریده‌ای
ای غنچه یاد می‌دهد از تنگی دلت‌ چون ماه نو، لبی که به دندان گزیده‌ای
ای گل که جوش می‌زندت خون ز راه گوش‌ از مقتل حسین حدیثی شنیده‌ای
خون می‌چکد نسیم! ز دامان تو مگر؟ بر کشتگان کوی شهادت وزیده‌ای
ای لاله زیبدت کفن سرخ رو به بر گویا که از مزار شهیدان دمیده‌ای
ای لعل آتشین دل سنگ از تو داغ شد گویا ز کنج چشم مصیبت چکیده‌ای


ماه محرّم آمد و دل نوحه برگرفت‌ گردون پیر شیوه‌ی ماتم ز سر گرفت
ای عشق، همّتی که دگر لشکر ملال‌ از بیم حمله کشور دل سر به سر گرفت
ای صبر، الوداع که غم از میان خلق‌ رسم شکیب و شیوه‌ی آرام برگرفت
با خویشتن قرار عزای حسین داد گردون چون از قدوم محرّم خبر گرفت
رخت کبود از شب نیلی قبا ستاد خاک سیه ز گلخن داغ جگر گرفت
روح الامین به یاد لب تشنه‌ی حسین‌ آهی کشید و خرمن افلاک در گرفت
بالا گرفت آتش و از بیم سوختن‌ خود هم به هر دو دست سر بال و پر گرفت
چندان گریست عقل نخستین که آفتاب‌ صد لجّه آب از غم مژگان تر گرفت
برناقه چون سوار شدند اهل بیت او خورشید دست شرم به پیش نظر گرفت
ارواح انبیا هم از این غم معاف نیست‌ دست ملال دامن خیر البشر گرفت


منابع

دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 815-816.

پی نوشت

  1. لغت نامه دهخدا.
  2. رشحه: تراوش.
  3. دلفگار: دل‌آزرده.
  4. سیری در مرثیه عاشورایی؛ ص 206 و 207.