کسایی مروزی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
T.ramezani (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «ابو الحسن یا ابو الاسحاق مجد الدّین اسحاق کسایی مروزی در 27 ماه شوّال سال 341 ه...» ایجاد کرد) |
T.ramezani (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
بیزارم از پیاله و ز ارغوان و لاله‌ما و خروش و ناله، کنجی گرفته مأوا | {{ب| بیزارم از پیاله و ز ارغوان و لاله‌ما و خروش و ناله، کنجی گرفته مأوا }} | ||
دست از جهان بشویم، عزّ و شرف نجویم‌مدح و غزل نگویم، مقتل کنم تقاضا | {{ب| دست از جهان بشویم، عزّ و شرف نجویم‌مدح و غزل نگویم، مقتل کنم تقاضا }} | ||
میراث مصطفی را، فرزند مرتضی رامقتول کربلا را، تازه کنم تولّا | {{ب| میراث مصطفی را، فرزند مرتضی رامقتول کربلا را، تازه کنم تولّا }} | ||
آن میر سر بریده، در خاک و خون تپیده‌از آب ناچشیده، گشته اسیر غوغا | {{ب| آن میر سر بریده، در خاک و خون تپیده‌از آب ناچشیده، گشته اسیر غوغا }} | ||
تنها و دل شکسته، بر خویشتن گرسنه‌از خانمان گسسته و ز اهل بیت و آباء | {{ب| تنها و دل شکسته، بر خویشتن گرسنه‌از خانمان گسسته و ز اهل بیت و آباء }} | ||
از شهر خویش رانده، و ز ملک بر فشانده‌مولی ذلیل مانده، بر تخت ملک مولی | {{ب| از شهر خویش رانده، و ز ملک بر فشانده‌مولی ذلیل مانده، بر تخت ملک مولی }} | ||
مجروح خیره گشته، ایّام تیره گشته‌بدخواه چیره گشته، بی‌رحم و بی‌محابا | {{ب| مجروح خیره گشته، ایّام تیره گشته‌بدخواه چیره گشته، بی‌رحم و بی‌محابا }} | ||
صفین و بدر و خندق، حجّت گرفته با حق‌خیل یزید احمق، یک یک به خونش کوشا | {{ب| صفین و بدر و خندق، حجّت گرفته با حق‌خیل یزید احمق، یک یک به خونش کوشا }} | ||
پاکیزه آل یاسین، گمراه و زار و مسکین‌وان کینه‌های پیشین، آن روز گشته پیدا | {{ب| پاکیزه آل یاسین، گمراه و زار و مسکین‌وان کینه‌های پیشین، آن روز گشته پیدا }} | ||
آن پنج ماهه کودک، باری چه کرد ویحک‌کز پای تا به تارک، مجروح شد مُفاجا؟ <ref>مفاجا: مرگ ناگهانی.</ref> | {{ب| آن پنج ماهه کودک، باری چه کرد ویحک‌کز پای تا به تارک، مجروح شد مُفاجا؟ <ref>مفاجا: مرگ ناگهانی.</ref> }} | ||
بیچاره شهربانو، مصقول <ref>مصقول: صیقل داده شده.</ref> کرده زانوبیجاده <ref> بیجاده: یاقوت.</ref> گشته لؤلؤ، بر درد ناشکیبا | {{ب| بیچاره شهربانو، مصقول <ref>مصقول: صیقل داده شده.</ref> کرده زانوبیجاده <ref> بیجاده: یاقوت.</ref> گشته لؤلؤ، بر درد ناشکیبا }} | ||
آن زینب غریوان، اندر میان دیوان‌آل زیاد و مروان نظاره گشته عمداً | {{ب| آن زینب غریوان، اندر میان دیوان‌آل زیاد و مروان نظاره گشته عمداً }} | ||
مؤمن چنین تمّنا هرگز کند؟ نگو، نی‌چونین نکردمانی، نه هیچ گبر و ترسا | {{ب| مؤمن چنین تمّنا هرگز کند؟ نگو، نی‌چونین نکردمانی، نه هیچ گبر و ترسا }} | ||
آن بی‌وفا و غافل، غرّه شده به باطل‌ابلیس‌وار جاهل، کرده به کفر مبدا | {{ب| آن بی‌وفا و غافل، غرّه شده به باطل‌ابلیس‌وار جاهل، کرده به کفر مبدا }} | ||
رفت و گذاشت گیهان <ref> گیهان: کیهان، جهان.</ref> دید آن بزرگ برهان‌وین رازهای پنهان، پیدا کنند فردا | {{ب| رفت و گذاشت گیهان <ref> گیهان: کیهان، جهان.</ref> دید آن بزرگ برهان‌وین رازهای پنهان، پیدا کنند فردا }} | ||
تخم جهان بی‌بر، این است وزین فزون‌ترکهتر عدوی مهتر، نادان عدوی دانا | {{ب| تخم جهان بی‌بر، این است وزین فزون‌ترکهتر عدوی مهتر، نادان عدوی دانا }} | ||
بر مقتل ای کسایی، برهان همی نمایی‌گر هم براین بپایی، بی‌خار گشت خرما | {{ب| بر مقتل ای کسایی، برهان همی نمایی‌گر هم براین بپایی، بی‌خار گشت خرما }} | ||
مؤمن درم پذیرد، تا شمع دین بمیردترسا به زر بگیرد، سُمّ خر مسیحا | {{ب| مؤمن درم پذیرد، تا شمع دین بمیردترسا به زر بگیرد، سُمّ خر مسیحا }} | ||
تا زنده‌ای چنین کن، دلهای ما حزین کن‌پیوسته آفرین کن بر اهل بیت زهرا (س) | {{ب| تا زنده‌ای چنین کن، دلهای ما حزین کن‌پیوسته آفرین کن بر اهل بیت زهرا (س) }} | ||
فهم کن، گر مؤمنی فضل امیر المؤمنین‌فضل حیدر، شیر یزدان مرتضای پاکدین | {{ب| فهم کن، گر مؤمنی فضل امیر المؤمنین‌فضل حیدر، شیر یزدان مرتضای پاکدین }} | ||
فضل آن کس کز پیمبر بگذری فاضل‌تر اوست‌فضل آن رکن مسلمانی، امام المتّقین | {{ب| فضل آن کس کز پیمبر بگذری فاضل‌تر اوست‌فضل آن رکن مسلمانی، امام المتّقین }} | ||
فضل زین الاصفیا، داماد فخر انبیاکافریدش خالقِ خلقْ آفرین از آفرین | {{ب| فضل زین الاصفیا، داماد فخر انبیاکافریدش خالقِ خلقْ آفرین از آفرین }} | ||
«قُلْ تَعالَوْا نَدْعُ <ref> اشاره به آیه 3 سوره آل عمران در مورد مباهله با مسیحیان نجران.</ref> برخوان، و رندانی گوش دارلعنت یزدان ببین از «نَبْتَهِلْ» تا «کاذِبِینَ» | {{ب| «قُلْ تَعالَوْا نَدْعُ <ref> اشاره به آیه 3 سوره آل عمران در مورد مباهله با مسیحیان نجران.</ref> برخوان، و رندانی گوش دارلعنت یزدان ببین از «نَبْتَهِلْ» تا «کاذِبِینَ» }} | ||
«لا فتی الّا علی» <ref> قسمتی از حدیث «لا فتی الّا علیّ لا سیف الّا ذو الفقار» جوانمردی جز علی نیست و شمشیری جز ذو الفقار نمی‌باشد.</ref> برخوان و تفسیرش بدان‌با که گفت و یا که داند گفت جز روح الامین | {{ب| «لا فتی الّا علی» <ref> قسمتی از حدیث «لا فتی الّا علیّ لا سیف الّا ذو الفقار» جوانمردی جز علی نیست و شمشیری جز ذو الفقار نمی‌باشد.</ref> برخوان و تفسیرش بدان‌با که گفت و یا که داند گفت جز روح الامین }} | ||
آن نبی، و ز انبیا کس نی به علم، او را نظیروین ولی، وز اولیا کس نی به فضل، او را قرین | {{ب| آن نبی، و ز انبیا کس نی به علم، او را نظیروین ولی، وز اولیا کس نی به فضل، او را قرین }} | ||
آن چراغ عالم آمد <ref>اشاره به آیه 45 و 46 سوره احزاب «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِیراً وَ داعِیاً إِلَی اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِیراً» ای رسول گرامی، ما تو را به رسالت فرستادیم تا بر نیک و بد خلق گواه باشی و خوبان را به رحمت مژده دهی و بدان را از عذاب خدا بترسانی و به اذن حق خلق را به سوی خدا دعوت کنی و چراغ فروزان عالم باشی.</ref> و ز همه عالم بدیع‌وین امام امّت آمد و ز همه امّت گزین | {{ب| آن چراغ عالم آمد <ref>اشاره به آیه 45 و 46 سوره احزاب «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِیراً وَ داعِیاً إِلَی اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِیراً» ای رسول گرامی، ما تو را به رسالت فرستادیم تا بر نیک و بد خلق گواه باشی و خوبان را به رحمت مژده دهی و بدان را از عذاب خدا بترسانی و به اذن حق خلق را به سوی خدا دعوت کنی و چراغ فروزان عالم باشی.</ref> و ز همه عالم بدیع‌وین امام امّت آمد و ز همه امّت گزین }} | ||
از متابع گشتن او حور یابی با بهشت‌و ز مخالف گشتن او ویل یابی با انین | {{ب| از متابع گشتن او حور یابی با بهشت‌و ز مخالف گشتن او ویل یابی با انین }} | ||
ای به دست دیو ملعون سال و مه گشته اسیرتکیه کرده بر گمان، برگشته از عین الیقین | {{ب| ای به دست دیو ملعون سال و مه گشته اسیرتکیه کرده بر گمان، برگشته از عین الیقین }} | ||
گر نجات خویش خواهی در سفینه‌ی نوح شوچند باشی چون رهی تو بینوای دل رهین | {{ب| گر نجات خویش خواهی در سفینه‌ی نوح شوچند باشی چون رهی تو بینوای دل رهین }} | ||
دامن اولاد حیدر گیر و از طوفان مترس‌گرد کشتی گیر و بنشان این فزع اندر پسین | {{ب| دامن اولاد حیدر گیر و از طوفان مترس‌گرد کشتی گیر و بنشان این فزع اندر پسین }} | ||
گر نیاسایی تو، هرگز روزه نگشایی به روزو ز نماز شب همیدون ریش گردانی جبین | {{ب| گر نیاسایی تو، هرگز روزه نگشایی به روزو ز نماز شب همیدون ریش گردانی جبین }} | ||
بی توّلا بر علی و آل او دوزخ تو راست‌خوار و بی‌تسلیمی از تسنیم و از خلد برین | {{ب| بی توّلا بر علی و آل او دوزخ تو راست‌خوار و بی‌تسلیمی از تسنیم و از خلد برین }} | ||
سیصد و هفتاد سال از وقت پیغمبر گذشت‌سیر شد منبر ز نام و خون سکین و تگین | {{ب| سیصد و هفتاد سال از وقت پیغمبر گذشت‌سیر شد منبر ز نام و خون سکین و تگین }} | ||
منبری کالوده گشت از پای مروان و یزیدحقّ صادق کی شناسد وان زین العابدین؟! | {{ب| منبری کالوده گشت از پای مروان و یزیدحقّ صادق کی شناسد وان زین العابدین؟! }} | ||
مرتضی و آل او با ما چه کردند از جفایا چه حرمت یافتیم از معتصم یا مستعین | {{ب| مرتضی و آل او با ما چه کردند از جفایا چه حرمت یافتیم از معتصم یا مستعین }} | ||
کان همه مقتول و مسمومند و مجروح از جهان‌وین همه میمون و منصورند امیر الفاسقین؟! | {{ب| کان همه مقتول و مسمومند و مجروح از جهان‌وین همه میمون و منصورند امیر الفاسقین؟! }} | ||
ای کسایی، هیچ مندیش از نواصب وز عدوتا چنین گویی مناقب، دل چرا داری حزین؟! <ref> گزیده اشعار کسایی؛ ص 48.</ref> | {{ب| ای کسایی، هیچ مندیش از نواصب وز عدوتا چنین گویی مناقب، دل چرا داری حزین؟! <ref> گزیده اشعار کسایی؛ ص 48.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
نسخهٔ ۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۲۱:۳۸
ابو الحسن یا ابو الاسحاق مجد الدّین اسحاق کسایی مروزی در 27 ماه شوّال سال 341 ه ق. در مرو متولد شد. وی از شاعران ایران در سده‌ی چهارم هجری است. در اواخر عهد سامانی و اوایل عهد غزنوی می‌زیسته و عوفی وی را در شمار شعرای آل سبکتکین نام برده است. در آغاز کار شاعری مدّاح بود و از مدایحش قطعاتی در تذکره‌ها موجود است. نخست مدّاح سامانیان و نیز مدّاح عبد اللّه بن احمد عتبی وزیر نوح بن منصور بود. ولی در اواخر عمر پشیمان شد و از مداحی دست کشید و به سرودن اشعاری در پند و اندرز و مدح و رثای اهل بیت (ع) پرداخت.
کسایی به مذهب تشیع معتقد بوده است و اکثر اشعارش در منقبت اهل بیت علیهم السّلام است. او یکی از بزرگترین گویندگان ادب فارسی و نخستین شاعر پارسی زبان است که مرثیه‌ی عاشورایی سروده است. با توجه به شواهد قطعی تاریخی و آثار این سخنور بزرگ، تردیدی در تشیّع او وجود ندارد.
کسایی از استادان مسلّم شعر عصر خویش بود و در ابداع مضامین و بیان معانی و توصیفات و ایراد تشبیهات مهارت و قدرت بسیار داشت. زبان ساده و شیرین او راه را به تعقید و تکلّف بسته و بیانی مطبوع و دلنشین ارائه داده است. او علاوه بر توصیفات و مدایح، مواعظ و حکمت را هم در شعر فارسی به کمال رساند و مقدمات ظهور شاعرانی چون ناصر خسرو را فراهم ساخت.
ناصر خسرو به اشعار کسایی نظر داشته است و حال آن که این شاعر خودپسندی خاص دارد و آسان با کسی در نمی‌آمیزد و از اینجا پیداست که کسایی را ارج و مقامی والا بوده است.
آثار کسایی: اگر چه آثار او در پی شرارت‌های زشت تعصّب‌گرایی از بین رفته و جای تأسف بسیار دارد، امّا آنچه که به جا مانده عبارتند از: قصاید، غزل و ابیات پراکنده که در حدود 200 بیت می‌باشد.
در مورد تاریخ وفاتش اطلاع درستی در دست نمی‌باشد، آنچه مسلّم است تا سال 391 هجری زنده بوده و پنجاه سال سن داشته است، و این معنی از اشعار وی آشکار می‌باشد. به نظر می‌آید بعد از سال تولد ناصر خسرو (394 هجری) وفات یافته باشد. [۱]
| بیزارم از پیاله و ز ارغوان و لاله‌ما و خروش و ناله، کنجی گرفته مأوا | {{{2}}} | |
| دست از جهان بشویم، عزّ و شرف نجویم‌مدح و غزل نگویم، مقتل کنم تقاضا | {{{2}}} | |
| میراث مصطفی را، فرزند مرتضی رامقتول کربلا را، تازه کنم تولّا | {{{2}}} | |
| آن میر سر بریده، در خاک و خون تپیده‌از آب ناچشیده، گشته اسیر غوغا | {{{2}}} | |
| تنها و دل شکسته، بر خویشتن گرسنه‌از خانمان گسسته و ز اهل بیت و آباء | {{{2}}} | |
| از شهر خویش رانده، و ز ملک بر فشانده‌مولی ذلیل مانده، بر تخت ملک مولی | {{{2}}} | |
| مجروح خیره گشته، ایّام تیره گشته‌بدخواه چیره گشته، بی‌رحم و بی‌محابا | {{{2}}} | |
| صفین و بدر و خندق، حجّت گرفته با حق‌خیل یزید احمق، یک یک به خونش کوشا | {{{2}}} | |
| پاکیزه آل یاسین، گمراه و زار و مسکین‌وان کینه‌های پیشین، آن روز گشته پیدا | {{{2}}} | |
| آن پنج ماهه کودک، باری چه کرد ویحک‌کز پای تا به تارک، مجروح شد مُفاجا؟ [۲] | {{{2}}} | |
| بیچاره شهربانو، مصقول [۳] کرده زانوبیجاده [۴] گشته لؤلؤ، بر درد ناشکیبا | {{{2}}} | |
| آن زینب غریوان، اندر میان دیوان‌آل زیاد و مروان نظاره گشته عمداً | {{{2}}} | |
| مؤمن چنین تمّنا هرگز کند؟ نگو، نی‌چونین نکردمانی، نه هیچ گبر و ترسا | {{{2}}} | |
| آن بی‌وفا و غافل، غرّه شده به باطل‌ابلیس‌وار جاهل، کرده به کفر مبدا | {{{2}}} | |
| رفت و گذاشت گیهان [۵] دید آن بزرگ برهان‌وین رازهای پنهان، پیدا کنند فردا | {{{2}}} | |
| تخم جهان بی‌بر، این است وزین فزون‌ترکهتر عدوی مهتر، نادان عدوی دانا | {{{2}}} | |
| بر مقتل ای کسایی، برهان همی نمایی‌گر هم براین بپایی، بی‌خار گشت خرما | {{{2}}} | |
| مؤمن درم پذیرد، تا شمع دین بمیردترسا به زر بگیرد، سُمّ خر مسیحا | {{{2}}} | |
| تا زنده‌ای چنین کن، دلهای ما حزین کن‌پیوسته آفرین کن بر اهل بیت زهرا (س) | {{{2}}} | |
| فهم کن، گر مؤمنی فضل امیر المؤمنین‌فضل حیدر، شیر یزدان مرتضای پاکدین | {{{2}}} | |
| فضل آن کس کز پیمبر بگذری فاضل‌تر اوست‌فضل آن رکن مسلمانی، امام المتّقین | {{{2}}} | |
| فضل زین الاصفیا، داماد فخر انبیاکافریدش خالقِ خلقْ آفرین از آفرین | {{{2}}} | |
| «قُلْ تَعالَوْا نَدْعُ [۶] برخوان، و رندانی گوش دارلعنت یزدان ببین از «نَبْتَهِلْ» تا «کاذِبِینَ» | {{{2}}} | |
| «لا فتی الّا علی» [۷] برخوان و تفسیرش بدان‌با که گفت و یا که داند گفت جز روح الامین | {{{2}}} | |
| آن نبی، و ز انبیا کس نی به علم، او را نظیروین ولی، وز اولیا کس نی به فضل، او را قرین | {{{2}}} | |
| آن چراغ عالم آمد [۸] و ز همه عالم بدیع‌وین امام امّت آمد و ز همه امّت گزین | {{{2}}} | |
| از متابع گشتن او حور یابی با بهشت‌و ز مخالف گشتن او ویل یابی با انین | {{{2}}} | |
| ای به دست دیو ملعون سال و مه گشته اسیرتکیه کرده بر گمان، برگشته از عین الیقین | {{{2}}} | |
| گر نجات خویش خواهی در سفینه‌ی نوح شوچند باشی چون رهی تو بینوای دل رهین | {{{2}}} | |
| دامن اولاد حیدر گیر و از طوفان مترس‌گرد کشتی گیر و بنشان این فزع اندر پسین | {{{2}}} | |
| گر نیاسایی تو، هرگز روزه نگشایی به روزو ز نماز شب همیدون ریش گردانی جبین | {{{2}}} | |
| بی توّلا بر علی و آل او دوزخ تو راست‌خوار و بی‌تسلیمی از تسنیم و از خلد برین | {{{2}}} | |
| سیصد و هفتاد سال از وقت پیغمبر گذشت‌سیر شد منبر ز نام و خون سکین و تگین | {{{2}}} | |
| منبری کالوده گشت از پای مروان و یزیدحقّ صادق کی شناسد وان زین العابدین؟! | {{{2}}} | |
| مرتضی و آل او با ما چه کردند از جفایا چه حرمت یافتیم از معتصم یا مستعین | {{{2}}} | |
| کان همه مقتول و مسمومند و مجروح از جهان‌وین همه میمون و منصورند امیر الفاسقین؟! | {{{2}}} | |
| ای کسایی، هیچ مندیش از نواصب وز عدوتا چنین گویی مناقب، دل چرا داری حزین؟! [۹] | {{{2}}} |
منابع
دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج 2، ص: 733-735.
پی نوشت
- ↑ کسایی مروزی؛ زندگی و اندیشه و شعر او. لغت نامه دهخدا. تاریخ ادبیات ایران؛ ج 1، ص 374. مجمع الفصحاء؛ ج 3، ص 1134. النقض. ص 231 مجله آرمان؛ ش 1، ص 27.
- ↑ مفاجا: مرگ ناگهانی.
- ↑ مصقول: صیقل داده شده.
- ↑ بیجاده: یاقوت.
- ↑ گیهان: کیهان، جهان.
- ↑ اشاره به آیه 3 سوره آل عمران در مورد مباهله با مسیحیان نجران.
- ↑ قسمتی از حدیث «لا فتی الّا علیّ لا سیف الّا ذو الفقار» جوانمردی جز علی نیست و شمشیری جز ذو الفقار نمی‌باشد.
- ↑ اشاره به آیه 45 و 46 سوره احزاب «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِیراً وَ داعِیاً إِلَی اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِیراً» ای رسول گرامی، ما تو را به رسالت فرستادیم تا بر نیک و بد خلق گواه باشی و خوبان را به رحمت مژده دهی و بدان را از عذاب خدا بترسانی و به اذن حق خلق را به سوی خدا دعوت کنی و چراغ فروزان عالم باشی.
- ↑ گزیده اشعار کسایی؛ ص 48.