فضولی بغدادی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''ملا محمد بن سلیمان بغدادی''' از اکابر شعرا و عرفای قرن دهم هجری است.{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | ||
| نام = فضولی بغدادی | | نام = فضولی بغدادی | ||
| تصویر = فضولی بغدادی.jpg | | تصویر = فضولی بغدادی.jpg | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
| محل تولد = | | محل تولد = | ||
| والدین = | | والدین = | ||
| تاریخ مرگ = | | تاریخ مرگ = ۹۷۰ ه. ق. | ||
| محل مرگ = شیراز | | محل مرگ = شیراز | ||
| علت مرگ = | | علت مرگ = | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
فضولی از وابستگان دربار «سلطان سلیمان خان قانونی» دهمین سلطان عثمانی بوده است. | فضولی از وابستگان دربار «سلطان سلیمان خان قانونی» دهمین سلطان عثمانی بوده است. تخلص «فضولی» را از این جهت انتخاب کرد که این لقب مقبول طبع کسی نخواهد افتاد و به قول خودش این لقب موافق هوای او و لقبی مطابق دعوای او بود. خود می‌نویسد: این لقب چند وجه دارد اول آنکه من خود را یگانه روزگار می‌خواستم و این معنی درین تخلص به ظهور پیوست دوم آنکه من به توفیق همت، استدعای جامعیت جمیع علوم و فنون داشتم و این تخلص متضمن این مضمون است چرا که کلمه فضول در لغت جمع فضل است بر وزن علوم و فنون. دیگر مفهوم فضولی به اصطلاح عوام خلاف ادب است و چه خلاف ادب ازین برتر که مرا با وجود قلت معاشرت علمای عالی مقدار در مباحث عقلیه و نقلیه مسایلی را مطرح کردم که اختلاف بین فقهاست.وی به سال ۹۷۰ ه. ق. در گذشته است. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
فضولی بغدادی اشعار | فضولی بغدادی اشعار موثر و سوزناک به زبان ترکی و گاه به عربی و فارسی دارد. دیوان او شامل قصاید، غزلیات، قطعات، رباعیات و ساقی نامه است که در ترکیه به طبع رسیده است. او کتاب «حدیقه السعدا» را به تقلید از کتاب «روضه الشهدا» حسین واعظ کاشفی نوشته است. | ||
دیگر آثار او عبارتند از: «انیس القلب»، «بنگ و باده» (ترکی)، | دیگر آثار او عبارتند از: «انیس القلب»، «بنگ و باده» (ترکی)، «صحت و مرض»، «لیلی و مجنون» (ترکی) . <ref> لغت نامه دهخدا. دیوان فضولی بغدادی (فارسی) مقدمه با تلخیص.</ref> | ||
==اشعار== | ==اشعار== | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
===قصیده=== | ===قصیده=== | ||
==== | ====شعر۱==== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| طاعتی کان در حقیقت موجب قرب خداست|طوف خاک درگه مظلوم دشت کربلاست }} | {{ب| طاعتی کان در حقیقت موجب قرب خداست|طوف خاک درگه مظلوم دشت کربلاست }} | ||
{{ب| ای خوش آن مردم که بهر | {{ب| ای خوش آن مردم که بهر قوت نور نظر|در نظر او را مدام آن قبله‌ی حاجت رواست }} | ||
{{ب| ای خوش آن طالب که در هنگام حاجت خواستن|خاک راه کربلا در چشم او چون توتیاست }} | {{ب| ای خوش آن طالب که در هنگام حاجت خواستن|خاک راه کربلا در چشم او چون توتیاست }} | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
{{ب| کی رود ناکام هرکس کآورد رو سوی او|کی شود محروم هرکس را که با او التجاست }} | {{ب| کی رود ناکام هرکس کآورد رو سوی او|کی شود محروم هرکس را که با او التجاست }} | ||
{{ب| رتبه‌ی گردی که خیزد از ره | {{ب| رتبه‌ی گردی که خیزد از ره زوار او|از ره رفعت قرار بارگاه کبریاست }} | ||
{{ب| شهسوار یثرب و بطحا امام انس و جان|پادشاه صورت و معنی شه هر دو سراست }} | {{ب| شهسوار یثرب و بطحا امام انس و جان|پادشاه صورت و معنی شه هر دو سراست }} | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۱۰۶: | ||
{{ب| تا اثر دارد جهان در دعوی خون حسین|صد هزاران بی‌ادب در معرض فوت و فناست }} | {{ب| تا اثر دارد جهان در دعوی خون حسین|صد هزاران بی‌ادب در معرض فوت و فناست }} | ||
{{ب| باد <ref> باد: باشد.</ref> نصرت نیک بختی را که دایم در جهان|از ره اخلاص دارد | {{ب| باد <ref> باد: باشد.</ref> نصرت نیک بختی را که دایم در جهان|از ره اخلاص دارد نیت این باز خواست }} | ||
{{ب| | {{ب| السلام ای نور بخش دیده‌ی اهل نظر|السلام ای آنکه درگاه تو حاجت‌گاه ماست }} | ||
{{ب| دردمندی نیست کز لطف تو درمانی نیافت|خاک درگاه تو اهل درد را دار الشفاست <ref>دیوان فضولی بغدادی؛ ص 191 و 193.</ref> }} | {{ب| دردمندی نیست کز لطف تو درمانی نیافت|خاک درگاه تو اهل درد را دار الشفاست <ref>دیوان فضولی بغدادی؛ ص 191 و 193.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
====شعر | ====شعر ۲==== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| السلام ای ساکن محنت سرای کربلا|السلام ای مستمند و مبتلای کربلا }} | {{ب| السلام ای ساکن محنت سرای کربلا|السلام ای مستمند و مبتلای کربلا }} | ||
| خط ۱۵۰: | خط ۱۵۰: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
====شعر | ====شعر ۳==== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| نیست سبحه این که بردستست ما را بلکه هست|دانه‌ی چندی ز درّ بی‌بهای کربلا }} | {{ب| نیست سبحه این که بردستست ما را بلکه هست|دانه‌ی چندی ز درّ بی‌بهای کربلا }} | ||
| خط ۱۶۵: | خط ۱۶۵: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
====شعر | ====شعر ۴==== | ||
{| style="margin: 0 auto; " | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> روی دلم باز سوی کربلاست</span> | | class="b" |<span class="beyt"> روی دلم باز سوی کربلاست</span> | ||
| خط ۲۴۲: | خط ۱۸۶: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> آن که بهر خسته‌ی بی‌دست و پا</span> | | class="b" |<span class="beyt"> آن که بهر خسته‌ی بی‌دست و پا</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt"> | | class="b" |<span class="beyt">نیت طوف در او هم دواست </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> آن که پس از واقعه‌ی کربلا</span> | | class="b" |<span class="beyt"> آن که پس از واقعه‌ی کربلا</span> | ||
| خط ۲۵۰: | خط ۱۹۴: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> اشرف اولاد بنی فاطمه</span> | | class="b" |<span class="beyt"> اشرف اولاد بنی فاطمه</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt"> | | class="b" |<span class="beyt">سید آل علی المرتضاست </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> پرده‌ی آرایش درگاه او</span> | | class="b" |<span class="beyt"> پرده‌ی آرایش درگاه او</span> | ||
| خط ۲۵۶: | خط ۲۰۰: | ||
| class="b" |<span class="beyt">پرده‌کش چهره‌ی جرم و خطاست </span> | | class="b" |<span class="beyt">پرده‌کش چهره‌ی جرم و خطاست </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> کنگره‌ی قصر | | class="b" |<span class="beyt"> کنگره‌ی قصر معلای او</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt"> | | class="b" |<span class="beyt">اره‌ی نخل بُن خصم دغاست </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> آن که به درگاه حسین علی</span> | | class="b" |<span class="beyt"> آن که به درگاه حسین علی</span> | ||
| خط ۲۶۴: | خط ۲۰۸: | ||
| class="b" |<span class="beyt">روی نهاده به امید جزاست </span> | | class="b" |<span class="beyt">روی نهاده به امید جزاست </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> | | class="b" |<span class="beyt"> نیتش اینست که کردم طواف</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">روضه جزای عمل من سزاست </span> | | class="b" |<span class="beyt">روضه جزای عمل من سزاست </span> | ||
| خط ۲۷۸: | خط ۲۲۲: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> هرکه طواف در آن شاه کرد</span> | | class="b" |<span class="beyt"> هرکه طواف در آن شاه کرد</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">چون به یقین مدرک این | | class="b" |<span class="beyt">چون به یقین مدرک این مدعاست </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> دغدغه دارم که در آن نیست رای</span> | | class="b" |<span class="beyt"> دغدغه دارم که در آن نیست رای</span> | ||
| خط ۳۳۴: | خط ۲۷۸: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> کار «فضولی» به تو افتاده است</span> | | class="b" |<span class="beyt"> کار «فضولی» به تو افتاده است</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">چاره‌ی او کن که بسی بینواست <ref>همان؛ ص | | class="b" |<span class="beyt">چاره‌ی او کن که بسی بینواست <ref>همان؛ ص ۲۴۱ و ۲۴۳.</ref> </span> | ||
|} | |} | ||
<br /> | <br /> | ||
| خط ۳۴۹: | خط ۲۹۳: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج | *[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج ۲، ص: ۷۹۷-۸۰۰.] | ||
==پی نوشت== | ==پی نوشت== | ||
نسخهٔ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۳۷
ملا محمد بن سلیمان بغدادی از اکابر شعرا و عرفای قرن دهم هجری است.
| فضولی بغدادی | |
|---|---|
 | |
| نام اصلی | ملٌامحمٌد بن سلیمان بغدادی |
| مرگ | ۹۷۰ ه. ق. شیراز |
| تخلص | فضولی |
زندگینامه
فضولی از وابستگان دربار «سلطان سلیمان خان قانونی» دهمین سلطان عثمانی بوده است. تخلص «فضولی» را از این جهت انتخاب کرد که این لقب مقبول طبع کسی نخواهد افتاد و به قول خودش این لقب موافق هوای او و لقبی مطابق دعوای او بود. خود می‌نویسد: این لقب چند وجه دارد اول آنکه من خود را یگانه روزگار می‌خواستم و این معنی درین تخلص به ظهور پیوست دوم آنکه من به توفیق همت، استدعای جامعیت جمیع علوم و فنون داشتم و این تخلص متضمن این مضمون است چرا که کلمه فضول در لغت جمع فضل است بر وزن علوم و فنون. دیگر مفهوم فضولی به اصطلاح عوام خلاف ادب است و چه خلاف ادب ازین برتر که مرا با وجود قلت معاشرت علمای عالی مقدار در مباحث عقلیه و نقلیه مسایلی را مطرح کردم که اختلاف بین فقهاست.وی به سال ۹۷۰ ه. ق. در گذشته است.
آثار
فضولی بغدادی اشعار موثر و سوزناک به زبان ترکی و گاه به عربی و فارسی دارد. دیوان او شامل قصاید، غزلیات، قطعات، رباعیات و ساقی نامه است که در ترکیه به طبع رسیده است. او کتاب «حدیقه السعدا» را به تقلید از کتاب «روضه الشهدا» حسین واعظ کاشفی نوشته است.
دیگر آثار او عبارتند از: «انیس القلب»، «بنگ و باده» (ترکی)، «صحت و مرض»، «لیلی و مجنون» (ترکی) . [۱]
اشعار
قصیده
شعر۱
| طاعتی کان در حقیقت موجب قرب خداست | طوف خاک درگه مظلوم دشت کربلاست | |
| ای خوش آن مردم که بهر قوت نور نظر | در نظر او را مدام آن قبله‌ی حاجت رواست | |
| ای خوش آن طالب که در هنگام حاجت خواستن | خاک راه کربلا در چشم او چون توتیاست | |
| ای خوش آن زایر که او را در چنان حاجت گهی | گه نماز بی‌رعونت گه نیاز بی‌ریاست | |
| گه به یاد تشنه‌ی آن بادیه اشکش روان | گه برای سجده‌ی آن خاک در قدش دوتاست | |
| گاه چون پرگار گرد نقطه‌ی مرقد دوان | گاه چون بی‌نقطه احرام طاعت ما به جاست | |
| کربلا گنجی‌ست در ویرانه‌ی دیرین دهر | لیک آن گنجی که نقدش نقد شاه اولیاست | |
| خازن حکمت نهاده در چنان گنج شریف | طرفه صندوقی که پر از دُر درج لافتاست | |
| یا گلستانیست آن روضه که گر بینند باز | رنگ گلهایش ز خون رنگ آل مصطفاست | |
| حدّت ار دارد هوای بقعه‌اش نبود عجب | آتش دلهای سوزان در مزاج آن هواست | |
| شور اگر خیزد ز خاکش آب دارد جای آن | چون همیشه چشمه‌ی آن آب آب چشم ماست | |
| در میان روضه و آن بقعه تا پا بند فرق | در میان جان و دل انواع بحث ماجراست | |
| بحث دارد جان که آن روضه شبیه روضه است | دل مغارض می‌شود کان هر دو از هم کی جداست | |
| با وجود آن همه رفعت که دارد آسمان | گر زمین از آسمان خود را فزون گیرد رواست | |
| از زمین جزء وست صحرای شریف کربلا | کربلا جای حسین ابن علی مرتضاست | |
| آن امام ظاهر و باطن که از محض صفا | همچو ظاهر باطنش آیینه‌ی گیتی نماست | |
| کی رود ناکام هرکس کآورد رو سوی او | کی شود محروم هرکس را که با او التجاست | |
| رتبه‌ی گردی که خیزد از ره زوار او | از ره رفعت قرار بارگاه کبریاست | |
| شهسوار یثرب و بطحا امام انس و جان | پادشاه صورت و معنی شه هر دو سراست | |
| زندگی بخش دل ارباب صدق اعتقاد | کشته‌ی تیغ جفای ناکسان بی‌وفاست | |
| عاصیان خیر را از قتل آن معصوم پاک | صد خجالت روز حشر از حضرت خیر النساست | |
| تا اثر دارد جهان در دعوی خون حسین | صد هزاران بی‌ادب در معرض فوت و فناست | |
| باد [۲] نصرت نیک بختی را که دایم در جهان | از ره اخلاص دارد نیت این باز خواست | |
| السلام ای نور بخش دیده‌ی اهل نظر | السلام ای آنکه درگاه تو حاجت‌گاه ماست | |
| دردمندی نیست کز لطف تو درمانی نیافت | خاک درگاه تو اهل درد را دار الشفاست [۳] |
شعر ۲
| السلام ای ساکن محنت سرای کربلا | السلام ای مستمند و مبتلای کربلا | |
| السلام ای هربلای کربلا را کرده صبر | السلام ای مبتلای هر بلای کربلا | |
| السلام ای بر تو خار کربلا تیغ جفا | السلام ای کشته‌ی تیغ جفای کربلا | |
| السلام ای متّصل با آب چشم و آه دل | السلام ای خسته‌ی آب و هوای کربلا | |
| السلام ای غنچه‌ی نشکفته‌ی گلزار غم | مانده از غم تنگدل در تنگنای کربلا | |
| السلام ای کرده جا در کربلا وز فیض خود | در دل اهل محبّت کرده جای کربلا | |
| السلام ای رشک برده زنده‌های هر دیار | در جوار مرقدت بر مرده‌های کربلا | |
| یا شهید کربلا گردم بگرد طوف تو | رغبت سیر فضای غم فزای کربلا | |
| یاد اندوه و غمت کردم شد از اندوه و غم | از دل من تنگتر بر من فضای کربلا | |
| ریخت خون در کربلا از مردم چشم قضا | از ازل اینست گویا مقتضای کربلا | |
| هرکه اندر کربلا از دیده خون دل نریخت | غالبا آگه نشد از ماجرای کربلا | |
| چرخ خاک کربلا را ساخت از خون تو گل | کرد تدبیر نیاز آن گل، برای کربلا | |
| جای آن باشد که گر بویند آید بوی خون | تا بنای دهر باشد از بنای کربلا | |
| سرورا، با یاد لبهای به خون آلوده‌ات | خوردن خونست کارم چون گیای کربلا | |
| اجر من این بس که گر میرم شود سر منزلم | خاک پاک جانفزای دلگشای کربلا | |
| کربلا خوان عطای تست گردون دم بدم | میرساند بر همه عالم صلای کربلا | |
| هر که می‌آید به قدر سعی و استعداد خود | بهره می‌گیرد از بحر عطای کربلا |
شعر ۳
| نیست سبحه این که بردستست ما را بلکه هست | دانه‌ی چندی ز درّ بی‌بهای کربلا | |
| یا شهید کربلا، از من عنایت کم مکن | چون تو شاه کربلایی من گدای کربلا | |
| در دلم دردیست استیلای بیم معصیت | شربتی می‌خواهم از دار الشفای کربلا | |
| روزگاری شد که مأوای فضولی کربلاست | نیست او را میل مأوایی ورای کربلا | |
| هست امیدم که هرگز برنگردد تا ابد | روی ما از کعبه‌ی حاجت روای کربلا | |
| هم چو سعی مروه لطف حق نبخشد اجرها | سعی ما را در زمین پرصفای کربلا [۴] |
شعر ۴
| روی دلم باز سوی کربلاست | رغبت بیمار به دار الشفاست | |
| گرد ره بادیه‌ی کربلا | مخبر مظلومی آل عباست | |
| زین سبب از دیده‌ی اهل نظر | اشک فشاننده‌تر از توتیاست | |
| ذکر لب تشنه‌ی شاه شهید | شهد شفای دل بیمار ماست | |
| آن که بهر خسته‌ی بی‌دست و پا | نیت طوف در او هم دواست | |
| آن که پس از واقعه‌ی کربلا | آرزوی نصرت او هم غزاست | |
| اشرف اولاد بنی فاطمه | سید آل علی المرتضاست | |
| پرده‌ی آرایش درگاه او | پرده‌کش چهره‌ی جرم و خطاست | |
| کنگره‌ی قصر معلای او | اره‌ی نخل بُن خصم دغاست | |
| آن که به درگاه حسین علی | روی نهاده به امید جزاست | |
| نیتش اینست که کردم طواف | روضه جزای عمل من سزاست | |
| می‌شود البته خجل گر کسی | پرسد ازو روضه‌ی دیگر کجاست | |
| در همه طاعت غرض آدمی | مرتبه‌ی دولت قرب خداست | |
| هرکه طواف در آن شاه کرد | چون به یقین مدرک این مدعاست | |
| دغدغه دارم که در آن نیست رای | دغدغه‌ی طاعت دیگر چراست | |
| ای به رضای تو قضا و قدر | وی همه کار تو به تقدیر راست | |
| بود دلت را به شهادت رضا | نصرت دشمن اثر آن رضاست | |
| ورنه کجا دشمن بد کیش را | تاب مصاف خلف مصطفاست؟ | |
| خصم ز تدبیر ظهور فساد | گرچه ثبات خود و نفی خداست | |
| معجزت این بس که کنون بی‌اثر | آن شده محجوب حجاب فناست | |
| داخل آثار علامات تست | تا به ابد آنچه به دست بقاست | |
| در همه‌ی مذهب حق مجملا | قاتل تو قابل لعن خداست | |
| تجربه کردیم بسی در جهان | هیچ دلی نیست که دور از بلاست | |
| بهر تو ماتمکده‌ای بیش نیست | خانه‌ی دل کز غم و رنج و عناست | |
| گریه‌کنان مردم چشم همه | بهر تو پوشیده سیه در عزاست | |
| مردم دیده همه ماتمزده | دیده‌ی مردم همه ماتم سراست | |
| دوست چه سان از تو شود ناامید | حاجت دشمن چو به لطفت رواست | |
| کار «فضولی» به تو افتاده است | چاره‌ی او کن که بسی بینواست [۵] |
رباعی
| آسوده کربلا بهر فعل که هست | گر خاک شود نمی‌شود قدرش پست | |
| بر می‌دارند و سبحه‌اش می‌سازند | می‌گردانند از شرف دست به دست [۶] |