شیوه‌نامه دانشنامه تخصصی امام حسین (ع)

هدف از دانشنامه تخصصی امام حسین (ع) ارائه‌ی اطلاعات موثق، اصیل و قابل‌استناد پیرامون امام حسین (ع) و فرهنگ حسینی است. در این سند، می‌کوشیم شیوه‌نامه و سیاست‌های ناظر به محتوای مدخل‌های منتشرشده در این دانشنامه را شرح دهیم.

محتوا، سبک و اندازه‌ی مدخل

ویکی‌حسین بر موضوعات مرتبط با حیات دینی، اجتماعی و سیاسی امام حسین (ع) و همچنین فرهنگ برآمده از عاشورا در سده‌های گذشته متمرکز است تا بتواند اطلاعاتی موثق و قابل‌استناد را در اختیار طیف گسترده‌ای از مخاطبان- اعم از دانش‌پژوهان و علاقمندان به این زمینه- قرار دهد. مداخل این دانشنامه به تناسب موضوع با رویکرد تاریخی، جامعه‌شناختی، فلسفی یا الهیاتی، وگاه، با تلفیقی از این رویکردها نوشته می‌شوند. از لحاظ موضوعی، این دانشنامه افزون بر مستندسازی وقایع مرتبط با حیات امام حسین (ع)، به نمودهای فرهنگی-اجتماعی برآمده از واقعه‌ی عاشورا می‌پردازد که در طول تاریخ جوامع اسلامی تحول یافته و شکل گرفته‌اند. به‌علاوه، موضوعاتی با محوریت مفاهیم الهیاتی-فلسفی انتخاب می‌شوند که عمدتا بازتاب‌دهنده‌ی تفاسیر مختلف پیرامون مفاهیم کلیدی مرتبط با زندگی و شهادت امام حسین (ع) خواهند بود. همچنین، مداخلی به نهادها، شخصیت‌ها، متفکران و پژوهشگرانی اختصاص می‌یابد که در بسط و گسترش فرهنگ حسینی در سطوح مختلف فکری، فرهنگی، هنری، اجتماعی و سیاسی نقش داشته‌اند.

اصول

با توجه به تمرکز محتوای ویکی‌ حسین، مداخل با پیروی از اصول کلیدی زیر نوشته می‌شوند:

شفافیت

هدف دانشنامه معرفی موضوعات مرتبط با امام حسین (ع) به طیف وسیعی از مخاطبان است که ممکن است دانش تخصصی و حتی آشنایی قبلی با فرهنگ شیعی نداشته باشند. ازاین‌رو، باید ضمن پایبندی به عالی‌ترین معیارهای حرفه‌ای، مباحث را به زبان ساده و به دور از تکلف مطرح کرده و از به‌کارگیری اصطلاحات تخصصی تا حد امکان اجتناب کرد. در نتیجه، مقالات باید به نحوی نوشته شوند که افراد ناآشنا با موضوع را برای رجوع به منابع دانشگاهی و مطالعه‌ی بیشتر و عمیق‌تر آماده سازند. همچنین باید توجه داشت طولانی‌شدن بیش‌ازحد مقالات ممکن است پیگیری ایده‌های متعدد را برای مخاطب ناآشنا با فرهنگ شیعی دشوار کند. لذا توصیه می‌شود اگر موضوعی بسیار پرمناقشه یا دربردارنده‌ی جزئیات بسیار است، مقاله بر مبنای نوعی تقسیم‌بندی تاریخی یا مفهومی به چندین بخش مجزا تفکیک شود. شفافیت در سبک نوشتار از مهم‌ترین اصول ویکی حسین است.

بی‌طرفی

مدخل‌ها نباید جدلی و در دفاع از دیدگاهی خاص نوشته شوند بلکه باید با طرح دیدگاه‌های متفاوت به تعادلی بی‌طرفانه در طرح موضوع برسند. دیدگاه بی‌طرف یعنی ارائه تمام دیدگاه‌های برجسته منتشر شده در منابع معتبر، به طور منصفانه، متناسب و به دور از تعصب .به طور کلی، دستیابی به آن چه که دانشنامه تخصصی امام حسین (ع) به عنوان «بی‌طرفی» می‌شناسد به معنی تحلیل دقیق و نقادانه منابع مختلف و سپس تلاش برای انتقال نتایج به خواننده به شکلی واضح و دقیق است. به بیان دیگر، دانشنامه می‌کوشد تا اختلاف نظرها را توضیح دهد، اما در بحث مداخله و جانبداری نکند. برای رعایت اصول بی‌طرفی توجه به چند نکته کلیدی است:

1- مقاله باید از اتخاذ رویکرد قضاوت‌گرانه اجتناب کند. یک مقاله‌ی بی‌طرف نسبت به ایده‌ی مطرح‌شده در مقاله (و آن‌چه در منابع معتبر آمده است) نه ابراز علاقه می‌کند نه بی‌توجهی. به‌علاوه، تحلیل‌ها و یافته‌های ناسازگار را به‌عنوان دیدگاه‌های متفاوت و با لحنی بی‌طرفانه مطرح می‌کند.

2- دیدگاه‌های مخالف باید متناسب با وزن آن‌ها مطرح شوند. به بیان دقیق‌تر، گزارش دیدگاه‌های مختلف باید متناسب با میزان حمایتی باشد که از این دیدگاه‌ها وجود دارد، و در نتیجه باعث تصور نادرست برابری دیدگاه‌ها یا وزن دادن بیش از اندازه به یکی از دیدگاه‌ها ‌نشود. لذا، برای طرح منصفانه‌ی مناقشه، باید به دیدگاه‌های رقیب و متخاصم به نسبت میزان مقبولیتشان در میان اهل فن یا طرف‌های مربوطه (درگیر) پرداخته شود. بدین‌منظور، می‌توان دیدگاه‌های اقلیت را از دیدگاه‌های جریان اصلی تشیع جدا کرد. به‌علاوه، نظریه‌های خیلی در اقلیت نباید در مقاله اصلی مطرح شوند و فقط در مقاله‌ای مختص به خود بیان می‌شوند.

تائیدپذیری

موثق و معتبر بودن یک مدخل بر مبنای اعتبار منابع آن سنجیده می‌شود؛ در نتیجه، مطلبی که قابل تأیید از سوی منابع معتبر نباشد از متن مدخل حذف خواهد شد. اعتبار منابع موردارجاع خود با سه معیار سنجیده می‌شود:

1- منبع (همانند مقاله، کتاب، مجله یا روزنامه) مورد استناد:

الف) باید منتشرشده و در دسترس عموم باشد؛ لذا، محتوای منتشر نشده منبعی معتبر محسوب نمی‌شود.

ب) منبع باید مستقیما محتوایی را که در مقاله آمده است حمایت کند.

ج) منبع باید امکان بررسی حقانیت مطالب، شواهد و ادعاها را بدهد یعنی باید استدلال و ادعای خود را به‌نحوی اثبات‌پذیر مطرح و از آن‌ حمایت کند.

2- نویسنده اثر باید:

الف) متخصص در زمینه‌ی مطالعات اسلامی و به‌ویژه، مطالعات تشیع باشد.

ب) باید در پایبندی به موازین علمی-حرفه‌ای شهره و شناخته شده باشد؛ در نتیجه، اثر فردی که شائبه‌ی غیرحرفه‌ای‌بودن یا جانبداری درباره‌ی او وجود دارد نمی‌تواند مورد ارجاع قرار بگیرد.

3- انتشارات اثر باید موثق، باسابقه و شناخته‌شده باشد. عموما انتشارات دانشگاهی و مجلات علمی-پژوهشی از بالاترین اعتبار علمی برخوردارند چراکه مطلب پیش از انتشار بر اساس معیارهای علمی توسط هیأتی از ناظران بررسی و تائید می‌شود. با این وجود، مطالبی که از منابع غیردانشگاهی نقل شده‌اند ممکن است در برخی موارد استفاده شوند، به‌ویژه اگر در انتشارات وزین و باسابقه‌ای چاپ شده باشند.

پویایی

ویکی‌حسین مرجعی پویا و متعهد به به‌روزرسانی مطالب است. ازاین‌رو، مداخل به صورت دوره‌ای بازبینی شده و توسعه و بسط می‌یابند. اصل پویایی در قالب موارد زیر پیگیری می‌شود:

1- افزودن بخش‌هایی جدید به مدخل با هدف توسیع ابعاد مختلف موضوع.

2- ارتقای بخش‌های از پیش موجود بر مبنای آخرین پژوهش‌ها و یافته‌های جدید، خاصه زمانی که پژوهش‌های موردنظر ابعاد تازه‌ای از موضوع را توضیح بدهند.

3- رفع نقائص و بهبود کیفی مدخل، با در نظر گرفتن نقدهای منصفانه و عالمانه‌ای که دریافت می‌شود.

نظارت

هر مقاله پیش از انتشار، توسط سرویراستار مجموعه و تعدادی از کارشناسان مطالعه و ارزیابی می‌شود. نویسنده پس از بررسی بازخورد ناظران و اعمال اصلاحات، مقاله را مجددا به دفتر ویکی‌حسین ارسال می‌کند. پس از تائید نهایی، مقاله در وب‌سایت ویکی حسین منتشر می‌شود.