تعزیه در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
T.ramezani (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| عنوان = تعزیه در ایران | | عنوان = تعزیه در ایران | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۱: | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }}'''تعزیه در ایران،''' مفصل‌ترین و مستندترین کتاب دربارهٔ [[تعزیه]] تا هنگام انتشار آن بوده که توسط [[محمد صادق همایونی سروستانی]] نوشته شده است. | ||
==معنای تعزیه== | |||
تعزیه (یا تعزیت) به معنی سوگواری، برپایی یادبود عزیزان از دست رفته، تسلیت، امر کردن به صبر و پرسیدن از خویشان درگذشته، خرسندی دادن و در برخی مناطق ایران مانند خراسان به معنای مجلس ترحیم است. اما آنچه به عنوان تعزیه مشهور است گونه‌ای از نمایش مذهبی منظوم است که در آن عده‌ای اهل ذوق و کارآشنا در جریان سوگواری‌های ماه [[محرم]] و برای نشان دادن ارادت و اخلاص به [[اهل بیت (ع)|اهل بیت]]، طی مراسم خاصی بعضی از داستان‌های مربوط به واقعهٔ [[کربلا]] را پیش چشم تماشاچی‌ها بازآفرینی می‌کنند. در تعزیه چون اهمیت خواندن هنرمندانهٔ اشعار بیش از روش اجرا و نمایش واقعه‌هاست، آن را -در قیاس با [[روضه خوانی|روضه‌خوانی]]- [[تعزیه خوانی|تعزیه‌خوانی]] نیز گفته‌اند. برگزاری تعزیه در ایران قدمتی طولانی دارد و هر ساله در بسیاری از شهرها با شور و حرارت خاصی برگزار می‌شود. | |||
==درباره‌ی کتاب== | |||
این کتاب شامل بخش‌هایی از تاریخ است که تا کنون کمتر به آن پرداخته شده و یا مورد غفلت واقع شده است و با استناد به ده‌ها کتاب و مقاله نوشته شده و گذشته از این، مستند به دیده‌ها و شنیده‌های نویسنده است و شامل ده‌ها تصویر از صحنه‌های تعزیه. محدودهٔ تحقیق کتاب، ایران است و موضوع آن فقط تعزیه‌های [[حسین بن على (ع)|امام حسین (ع)]] نیست، اما اغلب مطالب کتاب به آن حضرت و یارانش اختصاص دارد. مطالب کتاب، توصیفی-تحلیلی است و با دید مردم‌شناختی به تعزیه نگریسته شده و از صحّت و سقم تعزیه‌ها و خرافات و تحریفات در آن‌ها سخنی نرفته است. مثلاً در بحث «تجزیه و تحلیل تعزیهٔ [[قاسم بن حسن (ع)|قاسم]]» (ص 675-688)، از همه چیز، جزء مجعول بودن برخی مطالب دربارهٔ قاسم، سخن گفته شده است. | |||
==بخش‌های کتاب== | |||
این کتاب در شش بخش سامان یافته است: | |||
«تعزیه و تاریخ»، عنوان بخش اول کتاب است و در آن از مسائلی چون ریشه‌های نمایش در ایران پیش از اسلام، سیر تطوّر تعزیه، تکامل و انحطاط آن و نقش اشرافیت در نابود کردن این هنر مذهبی و توده‌ای سخن رفته است. | |||
در بخش دوم با عنوان «سخنانی چند پیرامون تعزیه»، نخست از «ارکان و عناصر سازنده و پردازندهٔ تعزیه» سخن گفته شده است؛ مانند شعر، نقالی، سخنوری، موسیقی، عزاداری و پرده‌داری. آن‌گاه به «ویژگی‌های تعزیه» اشاره شده است؛ از جمله پیوند تعزیه با اسطوره‌های مذهبی و قصص قرآن، نزدیکی با زندگی تودهٔ مردم، زبان ویژه و پیوند با اسطوره‌های تاریخی و فرهنگی ایران. | |||
عنوان بخش سوم کتاب «بررسی تعزیه‌ها» است و در آن به دیدگاه محققان دربارهٔ تعزیه‌های ایرانی، منبع الهام سرایندگان تعزیه‌ها و تأثیر تعزیه در زبان محاوره پرداخته شده است. در این بخش، «فرهنگ اصطلاحات و اسامی در تعزیه‌ها» ارائه و توضیح داده شده است؛ مانند [[ابن زیاد]]، [[عمر بن سعد|ابن سعد]]<nowiki/>خوان، بیاض، [[پیش خوانى|پیش‌خوانی]]، [[چاووش خوانی|چاووش‌خوانی]]، [[شام غریبان]]، مخالف‌خوان و نسخه‌گردان. | |||
بخش چهارم کتاب با عنوان «تعزیه‌ها و ترتیب و وسائل آن‌ها» آغاز می‌شود و در آن از مسائلی چون اسامی تعزیه‌ها، طریقهٔ تعزیه‌خوانی، وسایل و ابزارها و لباس‌های تعزیه و تعزیه‌خوان‌های بزرگ سخن رفته است. در این بخش از بیش از صد تعزیه نام برده شده است؛ از جمله تعزیهٔ امیر تیمور، [[خروج مختار]]، شهادت قاسم، [[طفلان مسلم]]، [[علی اکبر (ع)|علی اکبر]]، ورود به [[شام]]، ورود به [[کوفه]] و 72 تن. | |||
«چند تعزیه»، عنوان بخش پنجم است و شامل متن تعزیهٔ [[عباس ابن علی(ع)|عباس]]، امام، امام رضا، حضرت معصومه، قانیا (شاه فرنگ)، علی اکبر، امام حسن و [[حر بن یزید ریاحی|حر]]. | |||
در ششمین بخش کتاب متن تعزیهٔ قاسم آمده و سپس به تجزیه و تحلیل آن پرداخته شده است. | |||
==جستارهای وابسته== | |||
*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1188628&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author کتابشناسی تعزیه در ایران در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران] | |||
==منابع== | |||
*کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 183-184. | |||
[[رده: کتاب‌ها]] | [[رده: کتاب‌ها]] | ||
[[رده: کتاب‌ها در گروه تاریخ]] | [[رده: کتاب‌ها در گروه تاریخ]] | ||
[[رده: کتاب‌ها در گروه ادبیات]] | [[رده: کتاب‌ها در گروه ادبیات]] | ||
[[رده: کتاب‌ها در گروه علوم اجتماعی]] | [[رده: کتاب‌ها در گروه علوم اجتماعی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۵۵
| تعزیه در ایران
| |
|---|---|
 | |
| به کوشش | محمد صادق همایونی سروستانی |
| ناشر | نوید شیراز |
| محل نشر | شیراز |
| تاریخ نشر | 1380 |
| شابک | 964-6810-34-9 |
| تعداد صفحات | 1018 |
| موضوع | تعزیه |
| زبان | فارسی |
تعزیه در ایران، مفصل‌ترین و مستندترین کتاب دربارهٔ تعزیه تا هنگام انتشار آن بوده که توسط محمد صادق همایونی سروستانی نوشته شده است.
معنای تعزیه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تعزیه (یا تعزیت) به معنی سوگواری، برپایی یادبود عزیزان از دست رفته، تسلیت، امر کردن به صبر و پرسیدن از خویشان درگذشته، خرسندی دادن و در برخی مناطق ایران مانند خراسان به معنای مجلس ترحیم است. اما آنچه به عنوان تعزیه مشهور است گونه‌ای از نمایش مذهبی منظوم است که در آن عده‌ای اهل ذوق و کارآشنا در جریان سوگواری‌های ماه محرم و برای نشان دادن ارادت و اخلاص به اهل بیت، طی مراسم خاصی بعضی از داستان‌های مربوط به واقعهٔ کربلا را پیش چشم تماشاچی‌ها بازآفرینی می‌کنند. در تعزیه چون اهمیت خواندن هنرمندانهٔ اشعار بیش از روش اجرا و نمایش واقعه‌هاست، آن را -در قیاس با روضه‌خوانی- تعزیه‌خوانی نیز گفته‌اند. برگزاری تعزیه در ایران قدمتی طولانی دارد و هر ساله در بسیاری از شهرها با شور و حرارت خاصی برگزار می‌شود.
درباره‌ی کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این کتاب شامل بخش‌هایی از تاریخ است که تا کنون کمتر به آن پرداخته شده و یا مورد غفلت واقع شده است و با استناد به ده‌ها کتاب و مقاله نوشته شده و گذشته از این، مستند به دیده‌ها و شنیده‌های نویسنده است و شامل ده‌ها تصویر از صحنه‌های تعزیه. محدودهٔ تحقیق کتاب، ایران است و موضوع آن فقط تعزیه‌های امام حسین (ع) نیست، اما اغلب مطالب کتاب به آن حضرت و یارانش اختصاص دارد. مطالب کتاب، توصیفی-تحلیلی است و با دید مردم‌شناختی به تعزیه نگریسته شده و از صحّت و سقم تعزیه‌ها و خرافات و تحریفات در آن‌ها سخنی نرفته است. مثلاً در بحث «تجزیه و تحلیل تعزیهٔ قاسم» (ص 675-688)، از همه چیز، جزء مجعول بودن برخی مطالب دربارهٔ قاسم، سخن گفته شده است.
بخش‌های کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این کتاب در شش بخش سامان یافته است:
«تعزیه و تاریخ»، عنوان بخش اول کتاب است و در آن از مسائلی چون ریشه‌های نمایش در ایران پیش از اسلام، سیر تطوّر تعزیه، تکامل و انحطاط آن و نقش اشرافیت در نابود کردن این هنر مذهبی و توده‌ای سخن رفته است.
در بخش دوم با عنوان «سخنانی چند پیرامون تعزیه»، نخست از «ارکان و عناصر سازنده و پردازندهٔ تعزیه» سخن گفته شده است؛ مانند شعر، نقالی، سخنوری، موسیقی، عزاداری و پرده‌داری. آن‌گاه به «ویژگی‌های تعزیه» اشاره شده است؛ از جمله پیوند تعزیه با اسطوره‌های مذهبی و قصص قرآن، نزدیکی با زندگی تودهٔ مردم، زبان ویژه و پیوند با اسطوره‌های تاریخی و فرهنگی ایران.
عنوان بخش سوم کتاب «بررسی تعزیه‌ها» است و در آن به دیدگاه محققان دربارهٔ تعزیه‌های ایرانی، منبع الهام سرایندگان تعزیه‌ها و تأثیر تعزیه در زبان محاوره پرداخته شده است. در این بخش، «فرهنگ اصطلاحات و اسامی در تعزیه‌ها» ارائه و توضیح داده شده است؛ مانند ابن زیاد، ابن سعدخوان، بیاض، پیش‌خوانی، چاووش‌خوانی، شام غریبان، مخالف‌خوان و نسخه‌گردان.
بخش چهارم کتاب با عنوان «تعزیه‌ها و ترتیب و وسائل آن‌ها» آغاز می‌شود و در آن از مسائلی چون اسامی تعزیه‌ها، طریقهٔ تعزیه‌خوانی، وسایل و ابزارها و لباس‌های تعزیه و تعزیه‌خوان‌های بزرگ سخن رفته است. در این بخش از بیش از صد تعزیه نام برده شده است؛ از جمله تعزیهٔ امیر تیمور، خروج مختار، شهادت قاسم، طفلان مسلم، علی اکبر، ورود به شام، ورود به کوفه و 72 تن.
«چند تعزیه»، عنوان بخش پنجم است و شامل متن تعزیهٔ عباس، امام، امام رضا، حضرت معصومه، قانیا (شاه فرنگ)، علی اکبر، امام حسن و حر.
در ششمین بخش کتاب متن تعزیهٔ قاسم آمده و سپس به تجزیه و تحلیل آن پرداخته شده است.
جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 183-184.