در حال ویرایش حاج شیخ على تهرانى

{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
| نام                    =حاج شیخ على تهرانى
| تصویر                  =
| اندازه تصویر             =
| توضیح تصویر            =
| نام اصلی               =
| زمینه فعالیت           =
| ملیت                   =ایرانی
| تاریخ تولد             =
| محل تولد                =
| والدین                 =شیخ عبدالحسین تهرانى معروف به شیخ العراقین
| تاریخ مرگ              =
| محل مرگ                 =
| علت مرگ                 =
| محل زندگی               =
| مختصات محل زندگی         =
| مدفن                   =
|در زمان حکومت           =
|اتفاقات مهم             =
| نام دیگر               =
|لقب                     =
|بنیانگذار               =
| پیشه                   =
| سال‌های نویسندگی        =
|سبک نوشتاری             =عراقى
|کتاب‌ها                 =
|مقاله‌ها                =
|نمایشنامه‌ها            =
|فیلم‌نامه‌ها              =
|دیوان اشعار             =معراج المحبّة
|تخلص                    =
|فیلم‌(های) ساخته بر اساس اثر(ها)=
| همسر                    =
| شریک زندگی             =
| فرزندان                =
|تحصیلات                  =
|دانشگاه                =
|حوزه                   =
|شاگرد                  =
|استاد                  =صاحب جواهر
|علت شهرت               =
| تأثیرگذاشته بر         =انگیزه‌هاى معنوى شاعران آیینى هم‌دوره در راستای سرودن این‌گونه آثار عاشورایی
| تأثیرپذیرفته از         =
| وب‌گاه                  =
|گفتاورد                =
|امضا                  =
}}
 
'''حاج شیخ على تهرانى''' از شعرای آیینی در دوره ناصرى است. 
==زندگینامه==

پدرش آیت اللّه حاج شیخ على تهرانى معروف به شیخ العراقین، از علماى بزرگ و فقهاى مشهور سده سیزدهم هجرى و از شاگردان صاحب جواهر<ref>آیت‌الله شیخ محمد حسن بن شیخ باقر بن شیخ عبد الرحیم بن آقامحمد بن ملا عبد الرحیم شریف اصفهانی از فقهای شیعه است.</ref> است.
==آثار==
از مرحوم حاج شیخ على تهرانى مقتل منظومى حاوى حدود 2100 بیت در دست است که به «معراج المحبّة» موسوم است. این مقتل منظوم در قالب مثنوی و به سبک عراقى است که گاه به شیوه بیانى حماسى نزدیک مى‌شود و از آرایه‌هاى لفظى و معنوى اصطلاحات ادبى، نجومى و علمى به کار رفته در آن مى‌توان به آشنایى سراینده آن با علوم و فنون مختلف پى برد. در این مقتل منظوم فارسى کمتر به پیچیدگى لفظى و معنوى برمى‌خوریم و از شیوه سادۀ بیانى برخوردار است ولى با این همه خالى از حشو و زواید نیست. «معراج المحبّه» ترجمه فارسى مقتل معروف [[لهوف]] تألیف سید بن طاوس است که از مقاتل معتبر به شمار مى‌رود و در سال 1317 ه.ق به همت مرحوم حاج شیخ على محلاتى ساکن بمبئى در هند به چاپ رسیده و در سال 1399 ه.ق مطابق سال 1357 ه.ش توسط محمد على انصارى و به ضمیمه لهوف منتشر شده است<ref>وى در مقدّمۀ کوتاه خود بر این مقتل منظوم مى‌نویسد:

آقا شیخ على شیخ العراقین فرزند آقا شیخ عبد الحسین شیخ العراقین -رضوان اللّه علیهما- که یکى از علماى رشید اوایل زمان ناصرالدین شاه قاجار است و حدود 130 سال قبل کتاب لهوف را با اشعارى بسیار عارفانه و ادیبانه و شورانگیز به رشته نظم درکشیده است و علت این اقدام این است که آقا شیخ على شبى پدر بزرگوارش را در خواب دید از اوضاع عالم آخرت پرسید. پدر به فرزند گفت: این طبقه شعرا و مدّاحین مخصوصا مرثیه‌سرایان، اینجا وضعشان خوب است و مقامشان عالى و من اینجا خازن اشعار این طبقه هستم، بکوش تا خود را در شمار این دسته درآورى. آقا شیخ على که تا آن زمان شعرى نسروده بود و چون لهوف را از لحاظ اعتبار و شخصیت مولّف معتبر مى‌دانست آن را حدود سه هزار شعر به رشته نظم درآورد و الحق بسیار شیرین و ملیح سرود و آن را «معراج المحّبة» نامید.</ref>.  

این اثر منظوم [[عاشورا]]<nowiki/>یى که در قالب مثنوى سروده شده، با این سه بیت به پایان رسیده است:
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> هزاران شکر خلاّق جهان را </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> که گویا کرد این الکن زبان را </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> رسید این غم فزا دفتر به اتمام </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> به معراج محبّت کردمش نام </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> به محشر آرزو باشد همینم </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> که باشد این کتاب اندر یمینم </span>
|}
<br />
===اشعار===

====برگزیده‌اى از مقتل منظوم معراج المحّبة<ref>این مثنوى عاشورایى پس از ابیاتى در خطاب به حضرت ولى عصر (عج) و توحید و ستایش خداوند و نعت رسول گرامى اسلام (ص) و امیر مؤمنان على (ع) با داستان مرگ معاویه و خلافت یزید آغاز مى‌گردد و با بیان ورود اهل بیت عصمت و طهارت -علیهم السلام- به مدینه پایان مى‌پذیرد.</ref>====
{{شعر}}
{{ب| چو زد بهرام خون‌آشام خون‌ریز | بر این سرکش سمند دهر مهمیز }}

{{ب| سوارى شد عیان زرّینه جوشن | جهان از پرتوش گردیده روشن }}

{{ب| نوازد ناى جیش کفر مطلق | وز آن سو عشق زد کوس انا الحق }}

{{ب| به پا شد خسرو بى‌مثل و مانند | بفرمودى که اى خیل خداوند }}

{{ب| نشینید این زمان بر پشت باره | شوید این دم سوى جنّت سواره }}

{{ب| سلاح جنگ از اهل حرم خواست | به میراث نبّوت تن بیاراست }}

{{ب| سپر از حمزه و تیغ از پدر داشت | کُلَه‌خود از رسول تاجور داشت <ref>همان، ص 40 و 41.</ref> }}

{{ب| چو بگذشتند شیران حجازى | على <ref>مراد وجود مبارک حضرت على اکبر (ع) است.</ref> را شد هواى تیغ‌بازى }} 

{{ب| ز صف آمد برون آن شاه صفدر | ستاده در بر سالار محشر }}

{{ب| ستاره ریخت از نرگس به خورشید | هلال‌آسا رکاب شاه بوسید }}

{{ب| بگفت اى بهترین فرزند آدم | جلال کبریایى در تو مُدغم }}

{{ب| تمنا دارم اى سلطان پیروز | که آل اللّه را باشم قلاوز <ref>به فتح اول و ضم حرف واو، لفظى ترکى است به معناى رهبر و مقدمه لشکر و قلاوزى به معناى رهبرى آمده است. در برخى از کتب این کلمه به ضم قاف و کسر حرف واو ضبط شده ولى در اینجا به خاطر همانندى حروف کلمات قافیه باید آن را به فتح اول و ضم حرف واو تلفظ کرد.</ref> }}

{{ب| بدان شهزاده شاه روز محشر | چنین فرمود کاى شبه پیمبر }}

{{ب| برو بدرود کن اهل حرم را | که بینى روى سلطان قِدم را }}

{{ب| چو رخصت یافت از آن شاه ذى جود | روان شد سوى خرگه بهر بدرود }}

{{ب| شه عشاق خلاق محاسن | به کف بگرفت آن نیکو محاسن }}

{{ب| به آه و ناله گفت اى داور من | سوى میدان کین شد اکبر من }}

{{ب| چو تابان گشت نور رویش از دور | مخالف را روان گردید پرشور }}

{{ب| گمان کردند قوم کینه‌پرور | که باشد این مجاهد خود پیمبر }}

{{ب| بفرمود اى پرستاران ابلیس | که باشد کارتان افسون و تلبیس }}

{{ب| منم ز این اهل بیت برگزیده | شه عشق‌آفرین را نور دیده }}

{{ب| بگفت و برکشید آن تیغ را زود | برآورد از نهاد دشمنان دود }}

{{ب| گروهى را به تیغ آن شیر یزدان | همى جا داد در آتش ز میدان }}

{{ب| ز رزم قوم دون گردید خسته | روان شد سوى شاه دلشکسته }}

{{ب| بگفت اى داور بالا و پستى | که چون حق باشى اندر ملک هستى }}

{{ب| شد از سوز عطش وز ثقل آهن | توانایى ز جان و طاقت از تن }}

{{ب| در آن خرگه که بودى آب نایاب | ز خجلت شد شه آب‌آفرین آب }}

{{ب| نگین خاتم آن سلطان سرمد | نهاد اندر دهان شبه احمد }}

{{ب| چو آن سرچشمه جود الهى | مکید آن خاتم ختمى پناهى }}

{{ب| توانایى شدش بر تن دوباره | سوى میدان کین افکند باره <ref>همان، ص 63 تا 65.</ref> }}

{{ب| سوى خرگاه شد سالار با شاه | که بدرود آورد با لشکر آه }}

{{ب| پس از بدرود اطفال جگرریش | طلب کردند آب از ساقى خویش }}

{{ب| جواب ساقى لب‌تشنگان را | ندانم چون ندارم آب زبان را }}

{{ب| شه بى‌لشکر و سالار بى‌یار | روان شد سوى میدان بهر پیکار }}

{{ب| تو گفتى کربلا دشت حنین است | على:عباس و پیغمبر: حسین است }}

{{ب| ز جا شد کنده آن انبوه لشکر | نه سر پیدا ز پا نه پاى از سر }}

{{ب| چو شد میدان کین خالى ز لشکر | شه آب‌آفرین گفت اى برادر }}

{{ب| روان شو سوى آب اى نازنین یار | براى کودکان آبى به دست آر }}

{{ب| به سوى آب شد سقاى محشر | به رزم اندر بدى سبط پیمبر }}

{{ب| یم رحمت چو در نم شد شناور | خمیده از پشت خنگ کوه پیکر }}

{{ب| کف کافیش پر بنمود از آب | که سازد لعل خشک از آب سیراب }}

{{ب| به یاد تشنگان وادى غم | فراتش در نظر شد بحرى از سم }}

{{ب| به خود مى‌گفت باشد از ادب دور | که من سیراب و شه از آب مهجور }}

{{ب| یکى خشکیده مشکى داشت با خویش | در آب افکند با امّید و تشویش }}

{{ب| ز جور چرخ بدرفتار کجرو | ز اشک چشم مشکش گشت مملو }}

{{ب| چو عزم خیمه کرد آن میر صفدر | نهنگ‌آسا شناور شد تکاور }}

{{ب| به سر سوداى وصل عشق مى‌یافت | عنان عشق سوى عشق مى‌تافت <ref>همان، ص 73 و 74.</ref> }}

{{ب| چو از میدان گردون چتر خورشید | نگون چون رایت عباس گردید }}

{{ب| به چترى نیلى این زال مجدّر | کشید از بهر ستر آل حیدر }}

{{ب| بتول دومین ام المصائب | چو خود را دید بى‌سالار و صاحب }}

{{ب| بر ایتام برادر مادرى کرد | بناتُ النّعش را جمع‌آورى کرد }}
{{پایان شعر}}
==منابع==

*[[کاروان شعر عاشورا|محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا، زمزم هدایت، ج 1، ص 446-450.]]

==پی نوشت==
[[رده:شاعران]]
<references />{{شاعران}}
[[رده:شاعران قرن سیزدهم]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران ایرانی]]