در حال ویرایش تابوت واره

[[پرونده:نخل.jpg|بندانگشتی|نخل گردانی، مراسم عزاداری یزد]]
'''تابوت واره''' به سازهای نمادین گفته میشود که در آیین‌های [[عزاداری]] به کار می‌روند.

== مفهوم ==
تابوت صندوقی برای حمل و نگهداری و در مواردی دفن مردگان است. تابوت‌واره به گروهی از سازه‌های اتاقک مانند گفته می‌شود که در مناطق مختلف ایران، عراق، پاکستان، هند و اندونزی به صورت نمادین از جمله تابوت شهدا به ویژه [[حسین بن على (ع)|امام حسین(ع)]] یا گهواره [[علی اصغر (ع)|علی اصغر]] یا ضریح [[کربلا]] یا حجله [[قاسم بن حسن (ع)|قاسم]] و نظایر اینها ساخته شده و در مراسم عزاداری روی دوش عزاداران حمل می‌شود. 

هر تابوت واره به یک خاندان محله یا مکان مذهبی تعلق دارد و یک نفر متولی مسئولیت حفاظت و مدیریت استفاده از آن در مراسم عزاداری ار برعهده دارد. در ایام معمولی و غیر مناسبتی سال تابوت‌واره را در محلی خاص و معمولا در [[تکیه|تکایا]] و [[حسینیه|حسینیه‌ها]] نگهداری می‌کنند. اعتقاد به قداست تابوت واره، ثواب حمل یا لمس آن برای تبرک، دخیل بستن به آن و نذر کردن و حاجت خواستن از جمله باورهای مربوط به تابوت واره‌هاست. 
[[پرونده:شیدانه.jpg|بندانگشتی|شیدانه، دزفول]]

== مشهورترین تابوت وارهها ==
در ایران مشهورترین تابوت واره «[[نخل]]» است که در منطقه فلات مرکزی از جمله یزد، نائین، خور و طبس در قالب آیین [[نخل‌گردانی|نخل گردانی]] کاربرد دارد. در برخی مناطق دیگر تابوت واره نام‌های متفاوتی دارد، از جمله در تهران به آن «حجله»، در دزفول و شوشتر «[[شیدانه]]»، در قم «دغدغه»، در سنگسر «محفه» و در برخی مناطق «شش گوش» و «نهر علقمه» نامیده می‌شود. همچنین تابوت واره‌ها در هندوستان و آسیای شرقی «تعزیه»، «ضریح، «کربلا» و «تابوت» و در عراق «محفه» نامیده میشود. 

== تاریخچه ==
ساخت تابوت واره سابقه‌ای چند هزار ساله دارد. در آیین‌های آسیای غربی در فنیقیه و جزایر یونان و اسکندریه برای ایزدان نباتی تابوت واره‌هایی آراسته به انواع میوه‌های رسیده، گل‌ها و گیاهان گلدانی و رازیانه می‌ساختند. نمونه مشابه را ابن بطوطه در گزارش مشاهداتش از شهر ایذه در ایران آورده است. که جنازه را در میان درختان ترنج، نارنج و لیمو قرار داده بودند. در حالی که شاخه‌ها پر از میوه بوده‌است. همچنین نقشهایی از تابوت واره‌ای که احتمالا مربوط به [[سیاوش]] است از پنجکده تاجیکستان به دست آمده‌است. در دوران اسلامی نیز بنابر گزارش ابن جوزی ساخت تابوت واره‍هایی طلاکاری شده برای سوگواری‌های مذهبی در بغداد مرسوم بوده‌است. 

== مشخصات ظاهری ==
جنس تابوت واره معمولا از چوب است و به فراخور اقلیم طبیعی هر منطقه از تنه و شاخه درختان مختلف ساخته می‌شود. تابوت واره‌ها در مناطق مختلف اشکال و اندازه‌های گوناگونی دارند. برخی تابوت واره‌ها کوچکند و حداکثر چهار نفر برای حملشان کفایت می‌کند اما برخی بسیار بزرگ بوده و برای حملشان به ده‌ها نفر نیاز است. تابوت واره را معمولا با پارچه‌های سیاه و گاهی سبز می‌پوشانند و در موارد آن را تزئین می‌کنند. در دوره صفویه بر بدنه تابوت واره ها انواع گل و بوته نقاشی می‌کردند و روی آنها را با پارچه‌ای زری می‌پوشانند. امروزه نیز برای آراستن تابوت واره از انواع تزئینات پارچه‌ای کلاه خود و نیز گیاهانی مانند شمشاد وانواع گل‌ها استفاده می‌شود. 

در دزفول شیدانه را با گوی‌های رنگی به نام تخم سیمرغ تزئین می‌کنند که نشانی از باروری و برکت بخشی است. 

در سنگسر با دسته‌های گل، سیب سرخ و اشیای گرانبها و تاریخی، محفه را تزئین می‌کنند و با شال کشمیر، شال ترمه، پارچه ابریشم و مخمل می‌پوشاندند.

در ابیانه نخل را با شمشیر و انواع فلزات، مهره‌ها و عتیقه‌جات ظریف تزئین می‌کنند. در هندوستان هم تعزیه را با برگ، گل خوشه‌های گندم یا جو نو رسیده و گیاهان دیگر می‌آرایند. برخی مواقع نیز تابوت واره‌ها ساده‌اند و روی آنها تنها پارچه سیاه می‌کشند. در قسمت بالایی تابوت واره نیز معمولا [[توغ (توق)|توغ]]، بیرق یا عمامه قرار می‌دهند. 

== منبع ==

* [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=4167120&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author محسن حسام مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ویراست دوم 1395، ص 108-109]

[[رده:اشیا و فرهنگ مادی]]
[[رده:آیین عزاداری]]
[[رده:آیین‌ها در ماه محرم]]
[[رده:مراسم‌ها در ماه محرم]]
[[رده:آیین‌ها]]
[[رده:مراسم‌ها]]