در حال ویرایش لالایی (بخش)

==لالایی و نشانه‌های عاشورا==
در فرهنگ مردم، لالایی تداعی‌کننده گهواره است و گهواره نشانه حضور علی‌اصغر (ع) شش ماهه در کربلاست. این مضامین و تصاویر در شیوه عزاداری و مجالس تعزیه نیز راه یافته است. برای مثال، در کاشان هنگام حرکت دسته‌های عزاداری، هیئت‌هایی که به نام حضرت باب‌الحوائج علی‌اصغر (ع) هستند، در عزاداری سنتی، گهواره‌ای تزئین شده به گل و قنداقه خونین را در جلو یا میان دسته حرکت می‌دهند و عزاداران با خواندن اشعاری به او متوسل می‌شوند و [[نذر و نیاز]] می‌کنند تا حاجات آن‌ها برآورده شود. <ref>شاطری، 1383، ص 104.</ref>
[[پرونده:گهواره حضرت علی‌ اصغر (ع).jpg|بندانگشتی|گهواره حضرت علی‌‌اصغر (ع)]]
{{شعر}} 
{{ب| اصغر که در صف شهدا ماه پاره است | خونش به حشر به هر درد چاره است}} 
{{ب| محکم بگیر دشته قنداقه‌اش به کف | باب‌الحوائج است اگر شیرخواره است}} 
{{پایان شعر}} 

در اهر دسته‌هایی چون خادملر «xademlar» و علی‌اصغر نیز وجود دارند که در روز عاشورا به گرداندن اسب‌های منسوب به امام حسین (ع)، حضرت قاسم (ع) و حضرت ابوالفضل العباس (ع) اقدام می‌کنند یا اینکه گهواره حضرت علی‌اصغر (ع) را می‌گردانند. 
برای گهواره نیز معمولاً کودکی شیرخواره را سفید می‌پوشانند و داخل آن می‌گذارند و گاه زنان نازا با در آغوش کشیدن کودک و بستن پول و پارچه به گهواره، از خداوند طلب فرزند می‌کنند. <ref>فلسفی میاب و ابوالفتحی، 1387، ص 346. </ref>


اما در سیرجان، این مراسم با اشعار لالایی همراه است؛ بدین ترتیب که مردم این شهر در روز دهم محرم همراه با دسته‌جات، گهواره‌ای می‌آورند که درون آن مجسمه کوچکی را خوابانده‌اند و شخصی هم در نقش رباب -مادر علی‌اصغر (ع)- گهواره را تکان می‌دهد و همه با هم این ابیات را زمزمه می‌کنند: <ref>مؤید محسنی، 1381، ص 275.</ref>

{{شعر}} 
{{ب| اصغر لای لای لای | مادر لای لای لای }} 
{{ب| گهواره خالی | قنداقه خونی }} 
{{ب| لایی لایی از سفر برگشته رودم | لایی لایی اصغر شیرین زبونم }} 
{{پایان شعر}} 

 
بیشترین نجوای شبانه مادران، لالایی‌هایی هستند که شاعر مشخصی ندارند و از آن‌ها روایت متعدد گفته و شنیده شود؛ چرا که گاه مادر موقع بیان، قطعه‌ای از لالایی را فراموش می‌کند و بنابر موقعیت و با ذوق خویش، واژه‌های دیگری را جایگزین آن می‌سازد. در برابر آن، لالایی‌های دیگری هستند که به سبب تأثیرپذیری از قیام عاشورا، به ویژه حضرت علی‌اصغر (ع)، شاعران معینی آن را می‌سرایند و در مراسم عزاداری حضرت اباعبدالله (ع) به عنوان مرثیه خوانده می‌شوند. گرچه این قسم از لالایی‌ها نیز متأثر از حضور حضرت علی‌اصغر (ع) در کربلاست، اما اهمیت آن‌ها به این دلیل است که به اشعار شاعران راه یافته‌اند. ابیات زیر زبان حال امام حسین (ع) با فرزند شیرخواره خود در شب عاشوراست که احمد قطبی‌زاده از شاعران شهر یزد آن را سروده است: <ref>هاشمی پور، 1380، ص 185.</ref>

{{شعر}} 
{{ب| علی‌اصغر ای شیرین زبانم | بخواب ای راحت روح و روانم }} 
{{ب| نمی‌خوابم من امشب تا دم صبح | که از بهر تو لالایی بخوانم }} 
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }} 
{{ب| کجا پیدا کنم یک جرعه آبی | نمی‌آید به چشمم جز سرابی }} 
{{ب| فرات آب اینجا مهر زهراست | ولی تو از عطش در سوز و تابی }} 
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }} 
{{ب| ز تو دارم خجالت جان مادر | از این خجلت زنم بر سینه و سر}} 
{{ب| تلظی کم کن ای مادر که دیگر | ندارم طاقت این، جان مادر }} 
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }} 
{{ب| چرا امشب نمی‌خندی چو دوشین | بخند یا ناله کن ای جان شیرین }} 
{{ب| نگه کن عمه‌ات زینب چو مادر | ز اندوه می‌زند بر سینه و سر }} 
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }} 
{{ب| چه می‌گویی؟ چه رازی داری امشب؟ | نمی‌دانم چرا بیداری امشب }} 
{{ب| به زیر لب چه می‌گویی ندانم | بگو مادر که لالایی بخوانم }} 
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }} 
{{ب| سکینه در کنارت زار و خسته | رقیه روی دامانش نشسته }} 
{{ب| نگه کن سوی آن دو جان مادر | نگه کن بر رقیه بار دیگر }} 
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }} 
{{پایان شعر}} 
در لالایی زیر مادر با استعانت از نام‌های حضرت علی‌اکبر (ع)، علی‌اصغر (ع) و امیرالمؤمنین (ع) (داماد پیغمبر) ایشان را حامی و پشتیبان کودک خویش در برابر مزاحمت اغیار معرفی می‌کند: <ref>موسوی، سید مرتضی، داران، فریدون‌شهر، اصفهان، 1368.</ref>
[[پرونده:لالایی 1.jpg|بندانگشتی|لالایی با استعانت از نام‌ حضرت علی‌اصغر (ع)]]
{{شعر}} 
{{ب| لالا لالا گلم لایی | لالا لالا گل چایی }} 
{{م| از این بچه چه می‌خواهی}} 
{{ب| که این بچه پدر داره | سه خنجر بر کمر داره}} 
{{ب| یکی اکبر، یکی اصغر | یکی داماد پیغمبر }} 
{{پایان شعر}} 


در روایت دیگری از این لالایی، علاوه بر نام‌های حضرت علی‌اکبر (ع) و علی‌اصغر (ع)، از شهیدان دشت نینوا، امیرالمؤمنین (ع) و حضرت علی بن موسی‌ الرضا (ع) نیز یاد شده است. <ref>پناهی سمنانی، 1376، ص 192.</ref>

{{شعر}} 
{{م| لالالالای، لای، لای لالایی }} 
{{ب| شبی رفتم به دریایی | درآوردم سه تا ماهی}} 
{{ب| یکی اکبر، یکی اصغر | یکی داماد پیغمبر }} 
{{ب| که پیغمبر دعا می‌کرد | علی ذکر خدا می‌کرد }} 
{{ب| علی کنده در خیبر | به حکم خالق اکبر}} 
{{ب| لالای، لای، لای، به مشهد شی | به پای تخت حضرت شی }} 
{{ب| اگر حضرت بفرمایه | تو جاروکش زینب شی }} 
{{پایان شعر}}