در حال ویرایش فدایى مازندرانى (بخش)

===مقتل منظوم===

'''بند پایانى نظام اول'''{{شعر}}
{{ب|شاها فلک ز بار عزایت خمیده باد| انجم به سان اشک ز چشمش چکیده باد}} 
{{ب|ماهى که به رخ تو درآید ز زیر ابر| از ظلمت خسوف به دوران ندیده باد}} 
{{ب|سروى که بى‌قدِ تو بروید به جویبار| در خاک غم چو نخل بلندت خمیده باد}} 
{{ب|گر گل به ماتمت نزند چاک پیرهن| پیراهن صبوریش از تن دریده باد}} 
{{ب|گر بلبل از غم تو ننالد به شاخ گل| چون سوسنش زبان به قفا درکشیده باد}} 
{{ب|گر سنبل از تپانچه نگردد کبود رنگ| چون لاله عذار تو رنگش پریده باد}} 
{{ب|گر نرگس از غم تو نشد دیده‌اش سفید| چون چشم ما ز هجر تو خوابش رمیده باد}} 
{{ب|گر از غم تو غنچه نه خون جگر خورد| چون غنچه دهان تو او پژمریده باد}} 
{{ب|آن کس که او به سرو روانت خدنگ زد| همچون کمان ابروى تو قد خمیده باد}} 
{{ب|آن کس که از نفاق ندادت دمى امان| یا رب! به هردو کون امانش بریده باد}}
{{ب|آن اهرمن که خاتم از انگشت تو کشید| انگشت او همیشه به دندان گزیده باد}} 
{{ب|چون جان خود نکرد «فدائى» فداى تو| مرغ حیاتش از قفس تن پریده باد}} 
{{م|یا رب! مرا از آتش دوزخ عتیق<ref>آزاد.</ref> ساز}}
{{م|این بنده را ز لطف به [[فطرس]] رفیق ساز<ref>همان،ص ۱۰۴ و ۱۰۵.</ref>}}
{{پایان شعر}}'''بند دهم از نظام دوم'''


{{شعر}}
{{ب|تنها چو ماند زاده پیغمبر آه آه!| آهى کشید از دل غمپرور آه آه!}} 
{{ب|از هرطرف بدید و علمدار خود ندید| او را شکست بازوى زورآور آه آه}} 
{{ب|نورش ز دیده برد غم نور دیده‌اش| یعنى شبیه ختم رسل: اکبر آه آه!}} 
{{ب|در خون تپیده دید تن قاسم اى دیغ| وز پا فتاده یافت قد جعفر آه آه!}} 
{{ب|نه لشکر و سپاه نه یار و نه دادخواه| نه مونس و نه غمخور و نى یاور آه آه!}} 
{{ب|از پشت سر خروش جگر تشنگان به گوش| وز پیش روش طعنه زنان لشکر آه آه!}} 
{{ب|گاهى به ناله گفت که اى خواهر! اَلوداع| گاهى به گریه دید رخ دختر آه آه!}} 
{{ب|آمد به رزمگاه چو آن شاه بى‌ سپاه| تنها به کام خشک و دو چشم تر آه آه!}} 
{{ب|آن دم ز خیمه‌گاه خروش و فغان شنید| آهى کشید از دل چون اخگر آه آه!}} 
{{ب|برگشت از مصاف و به نزدیک خیمه رفت| گفتا زِ روى درد که اى خواهر آه آه!}} 
{{ب|برگو چه روى داده شما را درین زمانه؟| زینب به ناله گفت که اى سرور آه آه!}} 
{{ب|از بهر شیر اصغر شیرین لقاى تو| بنموده تلخ زندگى مادر آه آه!}}
{{ب|اى شیرزاده شیر به پستان مادرش |گردیده خشک و مانده به چشم تر آه آه!}} 
{{ب|آبى بیار و آبروى مادرش بخواه| دادش برس به داورى داور آه آه!}} 
{{ب|آن طفل را گرفت ز زینب شه شهید| بردش به پیش روى صف لشکر آه آه!}} 
{{ب|گفتا که اى سپاه اگر باشدم گناه| او را گناه چیست که درین برّ؟ آه آه!}} 
{{ب|از تشنگى کشیده چو سوسن زبان به کام| شد غنچه‌اش کبود چو نیلوفر آه آه!}} 
{{ب|یک جرعه‌اى ز آب به این بى‌زبان دهید| یادآورید از عطش محشر آه آه!}} 
{{ب|ناگه ز شست ظلم خدنگى که ناوکش| بوده‌ست تیز بر صف نشتر آه آه!}} 
{{ب|بر حلق خشک تشنه آن نازنین رسید| جاگیر گشت بر گلویش تا پر آه آه!}} 
{{ب|از حلق او گذشت و به بازوى شه نشست |یک تیر را نشانه دو آمد بر!آه آه!}} 
{{ب|خم شد ز بار درد قد شاه چون کمان| کان تیر را کشید از آن حنجر آه آه!}} 
{{ب|از کف فشاند خون گلویش به سوى چرخ| یک قطره برنگشت از آن دیگر، آه آه!}} 
{{ب|زنگ شفق به دامن گردون نیلگون| ز آن خون نشانه‌دان و نما باور آه آه!}} 
{{ب|آن دم کشید اصغر لب تشنه از جگر| آهى که سوخت از تف آن، اختر آه آه!}}
{{ب|لختى نظر گشود به آن باب مهربان| رفت از کنار او به لب کوثر آه آه!}} 
{{ب|طفل حسین ز ناقه صالح به نزد حق| نبوَد ز روى مرتبه خود کمتر آه آه!}} 
{{ب|از بهر کشتن شترى، کرد حق غضب| بر قتل شیرخواره شیر نر، آه آه!}} 
{{ب|خواهد غضب نمود به خوانخواهى‌اش که هست| خوانخواه شیر صف شکن صفدر آه آه!}} 
{{م|آخر گر انتقام کشد اول است آن}}
{{م|سرِّ حدیث «یُمهِل و لا یمهل»<ref>صورت کامل این حدیث در روضة الشهدا هم آمده است: در ان اللّه یمهل و لا یهمل. ر. ک: به پاورقى، ص ۱۲۰ دیوان فدایى مازندرانى.</ref> است آن<ref>همان، ص ۱۱۷ تا ۱۲۰.</ref> }}
{{پایان شعر}}'''بند نهم از نظام سوم'''{{شعر}}
{{ب|تا نیّر سپهر خلافت ز زین فتاد| گفتى که آفتاب به روى زمین فتاد}} 
{{ب|گفتى طناب لنگر فُلک فَلک گسیخت| گفتى ستون خیمه چرخ برین فتاد }}
{{ب|گفتى: ز چرخ آمده روح الامین به خاک |گفتى: ز دار عیسى گردون نشین فتاد }}
{{ب|تا مهر چرخ جود به خاک بلا نشست| تا ماه آسمان سخا بر زمین فتاد }}
{{ب|برجیس مشتریش شد از منظر ششم| کیوان به خاک از فلک هفتمین فتاد}} 

{{ب|آیین کفر یافت ز اهریمنان رواج| وز دست حق‌پرست سلیمان نگین فتاد }}
{{ب|یأجوج فتنه، گشت عجب‌کاران به دهد| ز آن رخنه‌اى که در سدِ دین مبین فتاد}} 
{{ب|از نو شکست گوهر دندان مصطفى| وز سر شکاف بر سر یعسوب دین فتاد }}
{{ب|هم پهلوى بتول ز آن صدمه درشکست| هم بر حسن شراره الماس کین فتاد}} 
{{ب|بر تخت زر یزید پلید لعین نشست| بر روى خاک پیکر سلطان دین فتاد }}

{{ب|هرگز به روى خاک نه شاهى چنان نشست| هرگز ز بام چرخ نه ماهى چنین فتاد }}

{{ب|چون مرغ پرشکسته و چون صید زخمدار| بر روى خاک آن بدن نازنین فتاد}} 

{{ب|بى‌نور گشت چشمه خور تا که چشم| بر چشم نور چشم رسول امین فتاد }}
{{ب|بر سینه‌اش نشست که آن قرعه ازل| بر نام آن ستمگر شوم لعین فتاد }}
{{م|خنجر کشید بر گلوى شاه تشنه‌لب}}
{{م|شرم و حیا نکرد از آن خسرو عرب}}
{{پایان شعر}}'''بند هفدهم از نظام سوم'''{{شعر}}
{{ب|در حیرتم که لاله دلش داغدارِ کیست؟| سنبل گشوده گیسوى و آشفتۀ تارِ کیست؟}} 

{{ب|گل از براى چیست که بنموده جامه چاک؟| باد صبا به طرْف چمن بیقرارِ کیست؟}}  
{{ب|بگذر به دشت ماریه، اى باد صبحدم| آنجا سؤال کن که در آنجا مزارِ کیست؟}}  
{{ب|افغان‌کنان به دیده خونین نظر نما| کآن جا ز خون گل بدنان لاله‌زار کیست؟}}  
{{ب|از آهوان وحشى آن سرزمین بپرس| «کاین صید دست‌وپا زده در خون»<ref>وامى از محتشم کاشانى.</ref> شکار کیست؟}}  

{{ب|و آن مرقدى که تربت او راست بوى سیب| در حیرتم که نفخه مشک تتار کیست؟}}  
{{م|خاکش مگر گل است؟ نه! گل سینه چاک اوست}} 
{{م|گُل پاى در گِلى است به جایى که خاک اوست<ref>همان، ص ۱۷۰ و ۱۷۱.</ref>}}
{{پایان شعر}}'''بند سى و سوم از نظام دوم'''{{شعر}}
{{ب|در ماتمش کلیم و مسیحا گریستند| افزون از آن چه آدم و حوا گریستند}} 
{{ب|تنها بر او نه جن و ملک نوحه‌گر شدند| مرغ هوا و ماهى دریا گریستند}}  
{{ب|از اوج چرخ تا به حضیض زمین هفت| وز سطح خاک تا به ثریا گریستند}}  
{{ب|زین غم به دیر و صومعه قسیّس و برهمن| با رشته صلیب و چلیپا گریستند}}  

{{ب|از محنتش چه عامى و عارف چه نیک و بد| در ماتمش چه پیر و چه برنا گریستند}}  

{{ب|گرگ اجل چو اکبر یوسف‌ لقا درید| آن دم عزیز مصر و زلیخا گریستند}}  
{{ب|چون شد روانه شاه شهیدان سوى مصاف| اندر قفاش عترت طاها گریستند}}  

{{ب|هم سوز ناله‌هاش دل چرخ پیر سوخت| هم چشم زخم‌هاش بر اعضا گریستند}}  
{{ب|چون ماند زیب دامن زهرا به روى خاک| آن دم رسول و حیدر و زهرا گریستند}}  

{{ب|هم مهر منکسف شد و هم ماه منخسف| هم فرقدین و زهره و جوزا گریستند}}  

{{ب|در قتلگه ز دیدن تنهاى کشتگان| سرها به روى نیزه اعدا گریستند}}  
{{ب|از استماع نوحه زینب گریست نوح| نوعى که هود و صالح و یحیى گریستند}}  
{{ب|در گریه خیل ماتم و در خنده کوفیان| اینها همى به خنده و آن‌ها گریستند}}  
{{م|گر فاش مى‌گریست بر او چشم روزگار}} 
{{م|توفان تازه‌اى به جهان گشتى آشکار<ref>همان، ص ۱۴۶.</ref>}} 
{{پایان شعر}}'''بند بیست و دوم از نظام سوم'''{{شعر}}
{{ب|بى‌چاکِ سینه جامه دریدن چه فایده؟| بى‌آب دیده آه کشیدن چه فایده؟}} 
{{ب|بى‌ سوز سینه، سینه زدن را چه حاصلى است| بى‌درد دل به خاک تپیدن چه فایده؟}} 

{{ب|چون تیر از نشانه خطا کرد و درگذشت| اندر پى غزال دویدن چه فایده؟}} 

{{ب|گفتن که: شد بریده حسین را سر از ستم| و آن گه طمع ز سر نبریدن چه فایده؟}} 
{{ب|گفتن که: راست گشته بر او از کمال خدنگ| اما کمان صفت نخمیدن چه فایده؟}} 
{{ب|بى‌ یاد چشم پرنَم او، خواب را چه سود؟| بى‌ذکرش آب سرد چشیدن چه فایده؟}} 

{{ب|اى لاله داغدار برون کن سر از زمین| بى‌داغ او ز خاک دمیدن چه فایده؟}}
{{ب|هر لحظه‌اى هزار! ز شاخ گلى به سرو| بى‌عشق او به هرزه پریدن چه فایده؟}} 
{{م|بر گل، گر اى هزار!تو را ناله آرزوست}}
{{م|بر آن گلى بنال که گل سینه چاک اوست<ref>همان، ص ۱۷۴.</ref>}}
{{پایان شعر}}'''بند سى و ششم از نظام سوم'''{{شعر}}
{{ب|زین درد خون گریست سپهر و ستاره هم| خون گشت قلب لعل و دل سنگ خاره هم}} 
{{ب|بر سر زدند از الم زاده بتول| تنها همین نه مریم و هاجر که ساره هم}} 
{{ب|بستند راه مهلت او از چهار سو| تنها نه راه مهلت او راه چاره هم}} 
{{ب|کردند قتل عام به نوعى که شد قتیل| از کودکان آل نبى شیرخواره هم}} 
{{ب|بر قتل شیرخواره نکردند اکتفا| تاراج برده‌اند ز کین گاهواره هم}} 
{{ب|از کینه، استخوان بر و سینه‌اش شکست| تنها نه سنگ ظلم، که از سُمِّ باره هم}} 
{{ب|بر خور نشست از اثر نعل میخ‌کوب |تنها نه نقش ماه که نقش ستاره هم}} 
{{ب|بگذاشتند پیکر مجروح او به خاک| نگذاشته‌اند ز آن بدن پاره پاره هم}} 
{{ب|آن پیکر شریف چو بر روى خاک ماند| بر روى او پیاده گذشت و سواره هم}} 
{{ب|شد پاره، گوشِ پردگىِ گوشواره| عرش تاراج گشت زیور و خلخال و یاره هم}} 
{{م|زین نظم شد گشوده به رویم درِ الم<ref>همان، ص ۱۷۶.</ref>}}
{{م|بر قلب من نشست ز مَرْهَم هزار هم<ref>همّ به معناى غم که بنا به ضرورت شعرى باید بدون تشدید تلفظ شود.</ref>}}
{{پایان شعر}}'''بند سیزدهم از نظام چهارم'''{{شعر}}
{{ب|این بزم ماتم است و یا محشرست این؟| یا مجلس عزاى شه بى‌سرست این؟}} 
{{ب|این قطره خون دلى است که لوح سینه است| یا این که عود سوخته در مجمرست این؟ }}
{{ب|اى دل! به سان شمع بسوز و به غم بساز بزم| عزاى خسرو دین‌پرورست این}} 
{{ب|گر باور تو نیست درین داورى مرا| شاهد دو عادل‌اند: دو چشم ترست این }}
{{ب|دانى چه گفت آن شه لب‌تشنه زیر تیغ| بشنو حدیث راست که در خاطرست این }}

{{ب|دادم ز صدق گر به سرِ وعده تو سر| در خجلتم که آه همین یک سرست این! }}

{{ب|آمد نداى غیب که سر دادنت قبول| از لطف ما به فرق سران افسرست این }}
{{ب|چون شد گذار قافله غم به مقتلش| شد شورشى که گفت فلک محشرست این!}} 
{{ب|زینب در آن میانه، به نعش برادرش| گفتا که اى اسیر ستم!خواهرست این }}
{{ب|زخم تنت چراست فزون از ستاره‌ها| جانا! مگر سپهر پر از اخترست این؟ }}
{{ب|این پیکرست یا مهِ بنهفته در شفق| یا مهر تابناک به خون اندرست این؟}} 

{{ب|سر نیست بر سنان ستم، گوییا کنون| طالع به چرخ نیزه خور خاورست این!}} 

{{ب|و آن گه به ناله گفت که: یا ایها الرسول!| غلتان به خاک نور دل حیدرست این }}
{{ب|بى‌تن به روى نیزه اعدا، سرست آن| بى‌سر به روى خاک بلا، پیکرست این}} 
{{ب|آن قاسم بریده سر و پاى در حناست| وین اکبر شکسته بر و اصغرست، این!}} 
{{ب|آن سرو سرنگون شده عباس باوفاست| وین عون خون تپیده تن و جعفرست این!}} 

{{ب|گردیده پاره پاره ز چنگال روبهان| فرزند شیر صف شکن صفدرست این}} 

{{ب|شد تشنه‌لب شهید حسین غریب تو |اندر لب فرات، کرا باورست این؟!}} 

{{م|پس دخت دختر نبى و، زاده ولى}}
{{م|رو کرد جانب نجف و گفت یا على<ref>همان، ص ۱۹۳ و ۱۹۴.</ref>!}}
{{پایان شعر}}'''بند بیست و ششم از نظام چهارم'''{{شعر}}
{{ب|احوال گل ز خار بپرس و ز من مپرس| نالیدن از هَزار بپرس و ز من مپرس }}
{{ب|پرسى براى چیست که پیچیده‌اى به خویش| ز آن زلف تابدار بپرس و ز من مپرس }}
{{ب|گویى خمار کیست که کردت خراب و مست| ز آن چشم پرخمار بپرس و ز من مپرس }}

{{ب|سوز درون تشنه‌لبان فرات را| از قلب داغدار بپرس و ز من مپرس }}
{{ب|از زخم آن تنى که چو گلى گشت چاک چاک| از تیغ و تیر و خار بپرس و ز من مپرس }}

{{ب|خواهى اگر حکایتى از زخم کارى‌اش| از دشت کارزار بپرس و ز من مپرس }}

{{ب|حال سرى که شد به سر نیزه سربلند| رو! رو! ز نیزه‌دار بپرس و ز من مپرس}}  

{{ب|گفتم به گل که: ناله بلبل براى چیست؟| گفتا که از هزار بپرس و ز من مپرس }}

{{ب|یا رب! سزاى فعل بدم را به روز حشر| از حُبّ هشت و چار بپرس و ز من مپرس }}
{{م|از لطف حق گناه «فدایى» شود ثواب}}
{{م|آرى شراب سرکه به آید به انقلاب<ref>همان، ص ۲۰۶ و ۲۰۷.</ref>}}
{{پایان شعر}}