در حال ویرایش چاووشی (بخش)

==کارکرد چاووشی==
یکی از کهن‌ترین اسناد دربارۀ چاووشی از اواخر دورۀ قاجار و مربوط به زوّارآبادی زفره (از توابع اصفهان) است که محمدعلی رجائی زفره‌ای (د 1361ق) آن را نقل کرده است. در این چاووشی‌نامه که مخصوص «شبگیر کردن» (سحرخیزی) زائران و آماده بودن حرکت از منزلگاهی به منزلگاهی دیگر است، برخی اسباب و وسایل مورد نیاز زائران در آن زمان در متن اشعار آمده است.<ref>نک : رجایی، 405-406.</ref>

چاووش برای باخبر کردن مردم از سفر زیارتی، ابتدا عَلَم خود را سر گذرها و مکان‌های پررفت‌وآمد مانند سقاخانه و مسجد نصب می‌کرد و یا آن را بر دوش می‌گرفت و سواره یا پیاده در محله‌ها و کوی‌ها گشت می‌زد و با خواندن اشعاری شوق‌انگیز در وصف زیارتگاه مورد نظر، سفری روحانی را به مشتاقان بشارت می‌داد.<ref>عناصری، 134؛ اوبن، 17-18؛ حمیدی، بش ؛ نیز نک : ایرانیکا، همانجا.</ref> در بوشهر چاووش‌خوانی در خانۀ زائران، از چند شب پیش از مسافرت شروع می‌شود و در این ایام تابی در جلو در خانۀ آنان می‌بندند.<ref>شریفیان، 63-64، حاشیۀ 2.</ref> پس از پایان اعمال و مناسک زیارت، چاووش‌ها معمولاً زودتر به شهرها و محل‌های خود باز می‌گردند تا خبر سلامتی زائران را به خانواده‌‌هایشان برسانند<ref>فقیهی، 308؛ طوفان، 153.</ref> و مژدگانی دریافت کنند.<ref>آلمانی، 183؛ اوبن، همانجا.</ref> در گذشته چاووشان کاروان‌های حج در کشور مصر نیز چنین روشی داشتند.<ref>لین، همانجا.</ref> چاووشانِ کاروان زائران مشهد معمولاً با اعلان خبر نزدیک شدن به مرقد مطهر حضرت رضا(ع) در تپۀ «سلام» و رؤیت گنبد مقدس حضرت از زائران مژدگانی دریافت می‌کردند.<ref>طباطبایی، 466.</ref>

گاهی از چاووشان محلی که در واقع ذاکران و پامنبری‌خوانان بودند، برای استقبال از زائران و برانگیختن شور و حال سفر در آنها دعوت می‌کردند.<ref>همو، 463؛ عناصری، همانجا.</ref> برخی از چاووشی‌خوانان مسئولیت امنیت کاروان و راهنمایی زائران را در سفر به شهرهای زیارتی برعهده داشتند و آنان را در راه همراهی می‌کردند و برخی دیگر فقط وظیفۀ چاووشی کاروان را عهده‌دار بودند.<ref>طباطبایی، 463-464، 466.</ref>

چاووشان اگر سید بودند، شالی سبز به گردن می‌بستند و اگر سید نبودند، شالی سیاه به دور سینۀ خود حمایل می‌کردند. هر چاووشی‌خوان عَلَمی سه‌گوش به رنگ سبز یا سرخ داشت که بر روی آن معمولاً تصویر زیارتگاه و یا اشعاری مناسب نگاشته شده بود.<ref>عناصری، 136؛ میرفخرایی، 26؛ نیز نک : ایرانیکا، همانجا.</ref>